‘Laten we in de plaats van te haten (hey, rechts) of shamen (ciao, links) opnieuw beginnen met een goeiedag’

Paul Baeten is schrijver van romans en tv-reeksen – recent nog ‘Twee zomers’ op Eén. Elke week bijt hij zich hier vast in maatschappij en popcultuur.

Een maat van mij geeft les in een provinciale Vlaamse stad. Sinds enkele jaren valt het op dat zijn leerlingen veel Arabische woorden en uitdrukkingen gebruiken. Wat gek is, want er zijn weinig of geen mensen die Arabisch of een variant erop spreken waar zij opgroeien. Met andere woorden: ze doen het na omdat ze het gewoon cool vinden klinken en kennen uit muziek, van social media of via invloeden uit grotere steden.

Dat geeft mij veel hoop. En het is ook bewijs dat het door zowel rechts als links afgeschreven idee van de ‘multiculturele samenleving’ niet alleen wél werkbaar is, maar zelfs de enige maatschappelijke realiteit. Cultuur kan heel groot of klein zijn. Binnen elk huis in de straat waar ik woon, heerst in zekere zin een andere cultuur. Het idee dat we allemaal en overal hetzelfde zouden zijn, is verstikkend en nefast voor onze evolutie. Anderzijds begrijp ik dat een zekere herkenbaarheid en monotonie ons rust geven: we moeten niet te veel nieuwe prikkels verwerken, we voelen ons meer op ons gemak. Maar zoals de oorlog in Oekraïne bewijst, kan cultuur ook plots heel groot en breed gedeeld worden: het Westen, het Oosten. Covid bewees zelfs nog meer: soms is de cultuur gewoon ‘de mensheid’.

Rechts conservatief en ook bepaalde progressieve middens lijken desondanks een honger te hebben naar een leven dat eenvoudiger en traditioneler was. Dat is prima – tradities kunnen leuk zijn – maar hier zit het probleem: tradities zijn leuk omdat ze mensen verenigen. Iedereen haat de sjoelbak, de stangenbiljart, het kazenspel of de trou madam. Het is errond hangen met andere mensen dat het draaglijk, misschien zelfs leuk maakt.

We missen ‘vroeger’ niet. Wat we missen, is sociaal contact. De tradities zijn maar het badwater. Het is alsof we denken dat we het bos uit onze jeugd missen, terwijl hetgeen we echt missen het spelen met onze vrienden is. Hetzelfde geldt met ‘het Vlaanderen van vroeger’ – wat dat ook moge zijn.

Jullie gaan het amper geloven, maar sociale verbintenis heeft niks te maken met kleur of religie. Het heeft vooral te maken met vriendelijkheid en je mond open durven te doen. Nee, voor één keer niet om je slecht onderbouwde mening te verkondigen, maar om een van deze krachtige wapens te gebruiken: hallo zeggen, hallo terugzeggen, iemand bedanken of een fijne dag wensen.

Als ik door Molenbeek wandel – OH MY GOD JA MOLENBEEK WAAR ALLE TERRORISTEN NAAST ELKAAR WONEN – dan zijn de opgestoken handjes en vriendelijke begroetingen nog talrijker dan de boys die graag hard optrekken met een Mercedes. En, ga even zitten, Flamands, VAAK ZELFS IN HET NEDERLANDS.

Daarentegen als ik in het Vlaamse land te wandel ga, dan worden mijn begroetingen langs bospas en waterplas net te vaak beantwoord met een dezer Vlaamse usances: de aloude Schichtige Blik, de traditionele Doodse Stilte of het klassieke Onverstaanbaar Gemompel.

Laten we in de plaats van te haten (hey, rechts) of shamen (ciao, links) opnieuw beginnen met een glimlach en een goeiedag. Als we stiekem zeggen dat het ‘onze Vlaamse traditie’ is, dan doet iedereen misschien mee.