‘Tegen beter weten in toch niet kunnen stoppen met sociale media, dat is een verslaving’

Paul Baeten is schrijver van romans en tv-reeksen – vorig jaar nog Twee zomers op Eén. Elke week bijt hij zich hier vast in maatschappij en popcultuur.

Altijd goed wanneer politici TikTok afraden of verbieden. Want elk vergif mag, zolang het maar niet van de concurrentie komt.

Mensen vragen zich vaak af of geld gelukkig maakt en het antwoord is altijd zeer categoriek: volmondig ja, of nee. De waarheid is waarschijnlijk saai genuanceerd: tussen dezelfde persoon met of zonder geldzorgen zal die zonder zorgen waarschijnlijk minder gestresseerd leven en mogelijk ontvankelijker zijn voor geluk. Maar je kan dat moeilijk zeker weten.

Deze zaken maken wel met zekerheid gelukkig, of het zijn ongetwijfeld belangrijker factoren dan geld om momenten van geluk waar te maken: emotionele affectie, gezondheid, zelfontplooiing, betekenisvolle relaties met vrienden en familie, voldoening uit werk, sociale cohesie. Daarom investeren we daar ook zo zwaar in, zowel maatschappelijk als individueel. Zelfs mensen die heel spaarzaam leven, gaan meestal graag eens lekker eten in goed gezelschap.

In die zin steken we geld in wat ons beter maakt of in zaken die ons geluk kansen geven. Gezondheidszorg, onderwijs, cultuur, horeca en toerisme. Dat voelt en is ook heel erg logisch.

Er is één grote uitzondering waar ik al jaren mee worstel, en dat is technologie en de grote bedragen die we eraan besteden. Ik denk niet dat er andere sectoren zijn waar zo veel geld naartoe stroomt terwijl we ervan weten dat ze ons niet helpen. Je kan zeggen: de wapenindustrie. Maar dat is iets van overheden. Ik heb het over geld dat van mensen komt.

Iedereen weet dat sociale media tijdrovende, jaloersmakende, cynisme- en tegenstellingen versterkende, onzinnige concepten zijn. Overigens allemaal expliciet gebouwd als datastelende reclamemachines. We weten dat. We blijven er toch tijd en geld in steken. Tegen beter weten in toch niet kunnen stoppen, daar hebben we een naam voor. Dat is een verslaving.

Zelfs dat weten we. We weten dat we verslaafd zijn. Want als er eens een kwartier panne is omdat iemand bij Facebook over een verlengkabel is gestruikeld, dan is iedereen opgelucht. Niet boos. Niet verloren. Opgelucht. In dat kwartiertje herontdekken we dan in hels tempo de geuren van het bos, de muziek van Lee Morgan, het vergeten concept seks, gezelschapsspellen, de schoonheid van een zonsondergang, praten met de buren, zonder wifi of bluetooth connecteren met je kinderen, een balletje trappen in de voortuin en kussen met elkaar zonder emoji’s.

En dan is het kwartier voorbij en dan gaan we weer scrollen.

Het kan me niet schelen, laat dat duidelijk zijn. De wereld schiet sowieso alle kanten op, goed of slecht, en zolang er vluchtelingen misbruikt worden op bootjes en mensen sterven door ontbering, kan geen enkel verwend westers probleempje me echt raken.

We moeten wel stilstaan bij hoe we elkaar voortdurend bevechten via al die beschikbare kanalen. En hoe al die ruzies slechts een beest echt voeden, en dat is de technologie die ons controleert en gebruikt. We hebben ‘beter leven’ vervangen door ‘gemakkelijker leven’ en leven nu in het gevolg. Maar TikTok, ja, dát is de vijand.