‘Als we vandaag naar de kern van onze samenleving kijken, is de vraag waar de menselijkheid nog zit’

Paul Baeten is schrijver van romans en tv-reeksen – vorig jaar nog Twee zomers op Eén. Elke week bijt hij zich hier vast in maatschappij en popcultuur.

Alles wordt beter. We verzamelen steeds meer kennis en data. Daarvan leren we bij en zo kunnen we constant verbeteren. Processen en systemen worden slimmer en we zijn daar allemaal van gediend. Sinds de nieuwe eeuw is begonnen en ‘nerd’ van scheldwoord naar eretitel is geëevolueerd, zijn data, samen met onder andere kobalt, gas en zuiver water, bij de meest gegeerde en economisch hoogst gewaardeerde bedrijfsmiddelen gaan horen.

En dat voel je in de maatschappij. Humanistische en artistieke waarden daalden aanzienlijk in aanzien, wetenschappelijke en technologische vlogen door het plafond. Zo is het niet langer bon ton om de kunsten te steunen of om te strijden voor gelijkheid en diversiteit, maar wel om zaken te bestuderen, te kwantificeren en te analyseren. Dat is – zo geloven we blijkbaar als groep – ‘beter’.

En vaak blijkt dat complete onzin. Als we vandaag naar de kern van onze samenleving kijken, is de vraag waar ondanks alle mensen de menselijkheid nog zit.

Ik weet dat het in is om ‘professioneel’ te zijn: zakelijk, systematisch, los van te veel gekke ‘emoties’. We hebben onze rechtspraak, technologie en politieke netwerken om ons te navigeren, zo professioneel mogelijk.

OK – laten we ’s kijken hoe ver ons dat gebracht heeft.

Het terreurproces: een grenzeloze farce waar heel de bevolking maar uiteraard vooral de slachtoffers gewoon worden uitgelachen, omdat er in het kader van een van de zwaarste processen ooit in het land een paar wanden moeten worden afgebroken. Een compleet en publiek failliet voor elk rechtvaardigheidsgevoel, maar we volgen de wet meneer, gelieve emoties hierbuiten te houden.

Kinderopvang: het systeem werkt. Blijkbaar? Toch volgens de cijfers. Dat is omdat we berekenen en toewijzen, maar de essentie van het probleem – een maatschappelijk en menselijk meer dan een kwantitatief probleem – nooit echt aangepakt wordt. De reden is simpel: we weten niet meer hoe.

Opvang van migranten: schande van het begin tot het einde. Daar kan je vast en zeker heel veel uitleg en theorie over verstrekken: uitleggen waarom het systeem niet werkt en wie welke verantwoordelijkheid (niet) draagt. Maar ik denk dat er maar één echte reden is. Het moment waarop zij die het probleem kunnen oplossen en zij die met het probleem zitten met elkaar connecteren op ooghoogte, op primair menselijk vlak, komt er nooit.

Je kan geen mensen meer zien in winkels, banken of bij overheden. Je kan geen mensen bellen die je echt mogen helpen: ze lezen een systeem voor. Maar: het is allemaal clean en professioneel. Toch? Ja, super, kom naar onze website. Enige probleempje: niks werkt.

Straks weten we alles, behalve wat ermee te doen.

Hier is een zot emotioneel idee: we steken iets meer menselijkheid in onze processen en iets minder processen in onze mensen. Tussen voelen en weten hebben we duidelijk een kant gekozen en dat heeft ons ongetwijfeld fantastische vooruitgang opgeleverd: we leven comfortabeler, sneller, langer en doorgaans gezonder. De vraag gaat worden: hoe gaan we ervan genieten als we straks niks meer voelen?