Zangeres K.ZIA: ‘I move with love. Maar als je de eikel uithangt, zul je het geweten hebben’

Al toen ze vijf was, wist ze dat ze die slaapliedjes beter kon zingen dan haar moeder, Marie ‘Zap Mama’ Daulne. En op haar zesde stal ze voor het eerst ma’s voetlicht op het podium. Al met al hebben we dus nog lang moeten wachten op Genesis, het debuutalbum van r&b- en soulzangeres K.Zia. ‘Ben ik vreselijk naïef? Mijn moeder denkt alvast van wel.’

‘Damn, this is intense.’

Met gelijke delen tegenzin en volharding kauwt Kezia Quental al anderhalf uur op een vuilgroene smoothie van peer, spinazie en limoen, die blijkbaar precies smaakt zoals je dat van een vuilgroene smoothie van peer, spinazie en limoen zou verwachten. Maar ze wil van geen ophouden weten. Met haar andere hand houdt ze al even lang een recorder in de lucht, dichter bij haar mond, omdat ze vreest dat de luide cafémuziek mijn tikwerk achteraf zal bemoeilijken.

‘Ze heeft nogal een sterk willetje’, bezwoer Marie Daulne, haar moeder en de spilfiguur van Zap Mama, ons aan de telefoon. ‘Zodra ze iets besloten heeft, kun je haar maar moeilijk op andere gedachten brengen.’

Daar blijkt niks van gelogen.

We hebben afgesproken in Brussel, de stad waar de Congolees-Martinikaans-Belgische zangeres is geboren. En bijwijlen ook getogen, althans wanneer ze haar moeder niet volgde op tournee door de VS, of haar vader, paardenacrobaat Bernard Quental, door Frankrijk. Ondertussen woont ze al een paar jaar in Berlijn, van waaruit ze haar al dan niet met trap of afro gekruide r&b- en soulsongs op de wereld loslaat. Na de ep Red (2018) en een handvol singles volgt dit jaar nog haar debuutalbum Genesis. ‘Een echt begin dus. Ik ben nu wel klaar met de prelude. Ik wil de laatste jaren niet geringschatten, maar ik heb nu pas het gevoel dat ik echt volwassen ben. Dat ik eindelijk mezelf ben.’

Vijf jaar geleden vond Daulne een oude documentaire over de begindagen van Zap Mama terug. Ze nodigde haar dochter en zoon uit om die samen met haar te bekijken. ‘Mooie docu, maar ongelooflijk confronterend’, vertelt K.Zia in dartel Engels met Amerikaanse klanken. ‘Ik kon alleen maar denken: shit, ik ben letterlijk een kopie van jou, moeder! Ik leek op haar, kleedde me zoals haar, maakte dezelfde kleine bewegingen.’

Wat doe je met zo’n openbaring? Je kunt maar moeilijk alles omgooien.

K.Zia: Als ik dan toch met iemand vergeleken moet worden, dan graag met mijn moeder. Ze was mijn eerste voorbeeld, ze heeft mijn werk sterk beïnvloed, en ze heeft als artieste een eigen stijl en universum gecreëerd. My mom’s dope. Pijnlijker was het besef dat ik blijkbaar geen eigen persoonlijkheid had, en dat ik nog een hele weg had af te leggen. Pas sinds vorig jaar durf ik te zeggen dat ik een aparte entiteit ben, een volwassene, los van mijn moeder.

Wat is er vorig jaar precies gebeurd? Behalve dat ene pandemische dingetje dan.

K.Zia: Ik kreeg in het voorjaar te kampen met een zware depressie, onder meer. Iets waarvan ik altijd had gedacht dat ik er – met mijn eeuwige optimisme en levensvreugde – niet vatbaar voor was. Ik heb nu geleerd dat ‘gelukkig zijn’ geen karaktertrek is, maar een tijdelijke toestand. En dat ik dat geluk moet koesteren wanneer ik gelukkig ben.

Was die eerste lockdown de laatste druppel?

K.Zia: De lockdown was niet zo’n probleem, want ik ben best graag op mezelf. Mijn depressie had twee andere triggers. Ten eerste de vele en zeer intense gesprekken die ik had toen de Black Lives Matter-beweging aan kracht begon te winnen. Iedereen wou plots met me praten en zelfs conversaties uit het verleden oprakelen. Dat dwong me om nogal wat traumatische ervaringen te herbeleven. In het begin was dat allemaal oké, maar op den duur ging het emotioneel wegen. Daar komt nog bij dat ik me als artiest van kleur persoonlijk verplicht voelde om erover te praten, maar zo houdt het natuurlijk nooit op. At some point I just went under. Ik was vorig jaar helemaal leeg, maar zat tegelijk met een enorm schuldgevoel. Elders sterven mensen op straat, maar jij bent een beetje moe, Kezia? Ocharme toch. Ondertussen kan ik er beter mee om. En ik wil die thema’s – kleur, gender, seksualiteit – ook ruimte geven in mijn werk.

Je had het over twee triggers?

K.Zia: Er was ook nog een onverwachte break-up, gevolgd door een paar confronterende gesprekken met mijn moeder en vader. Ze hadden me al eerder gewaarschuwd dat daten en een partner vinden een uitdaging zou worden voor een sterke, onafhankelijke vrouw en artieste als ik, maar dat was niet echt iets wat ik toen wilde horen. Van kindsbeen af had ik maar twee dromen: een muziekcarrière uitbouwen en een gezin opbouwen als jonge moeder. Plots zag ik in dat ik voorlopig zou moeten kiezen voor een van de twee. Met nogal wat dagen van intens gehuil als gevolg. Nu goed , my life is gonna be dope either way. Maar het blijft een pijnlijk besef.

Jouw ouders zijn ondertussen al jaren gescheiden.

K.Zia: Mijn vader was trots op wie mijn moeder was als artiest maar… (denkt na) Hij verwoordde het zo: ‘Je neemt ’s avonds één roos mee voor je partner. Maar wanneer je thuiskomt, blijkt dat ze zichzelf al vijfhonderd rozen gekocht heeft of er vijfhonderd gekregen heeft van fans.’ Je wilt als man ook iets bijdragen, en dat is lastig met een sterke, onafhankelijke vrouw naast je. Nu goed, ondertussen ben ik dankbaar voor die inzichten en de bijbehorende crash. Die hebben me – uiteindelijk – een enorme energieboost gegeven. Mijn blik is helder, niks kan me voorlopig nog afleiden en Genesis is bijna afgewerkt.

Bijna, zeg je?

K.Zia:Ik ben er nog altijd niet uit welke nummers ik wil gebruiken. Ik blijf maar twijfelen.

Het woord ‘perfectionist’ valt weleens als het over jou gaat.

K.Zia:(knikt) Mijn moeder vertelt verhalen over hoe ik in de kleuterklas al driftbuien kon krijgen als zelfs maar een klein stukje van mijn haar niet perfect in de plooi lag. ‘En daar moet ik dus al twintig jaar mee dealen’, zegt ze. (lacht) Maar ik werk eraan. Perfectionisme is geweldig, maar het kan ook problematische proporties aannemen. Ik moet het wat leren kanaliseren. Aanvankelijk zou ik gewoon een ep maken, maar de mensen om me heen vonden dat ik mezelf moest pushen. Alleen verwacht men altijd zoveel meer van een album – zeker een debuutalbum – dan van een simpel ep’tje. Nu goed, we komen er wel. Ik kijk ernaar uit. En ik ben zowaar voor het eerst nerveus. Dat is een relatief nieuw gevoel, omdat ik nogal natuurlijk in dit vak ben gegroeid.

Op je veertiende besloot je dat je in Reims bij je vader wou gaan wonen, om je verder te ontwikkelen en zijn stiel te leren. Ik zeg niet dat jouw moeder gekwetst was door die beslissing, maar ze schreef in die periode wel het nummer Princess Kesia, over een dochter die haar moeder niet langer als haar koningin beschouwt.

K.Zia:(lacht) Ze is nog steeds mijn queen, hoor. Ik was vooral een tiener die aan een jonger en heel energiek broertje van zeven wou ontsnappen. Mijn moeder had zich bovendien opnieuw in Brussel gevestigd terwijl we mijn hele kindertijd tussen België en de VS hadden gependeld. En dat sedentaire maakt me zeer onrustig. (lacht) Mijn moeder noemt dat het moment waarop ik de navelstreng heb doorgeknipt, maar in mijn herinnering had zij dat al veel eerder gedaan. Ze pushte me al jaren om me van haar los te maken en zelfstandiger te worden. Mijn vader was paardenacrobaat, regisseur en artistiek directeur, en werkte onder meer voor Circus Zingaro en Cirque du Soleil. Die wereld wou ik ook beter leren kennen.

Heb je eigenlijk met je vader opgetreden?

K.Zia: Als zangeres-amazone tijdens een Frans zomerfestival, ja. Heel fijn, want dat was exact wat ik wou worden als kind. Mijn vader maakt wonderlijke, poëtische shows met paarden, dans en veel verhaal. (denkt na) Ik heb echt een masterclass gekregen thuis. Enerzijds door te toeren met mijn moeder, anderzijds door op te treden met mijn vader, van wie ik ook geleerd heb hoe ik emoties moet overbrengen op een podium.

Volgende week verschijnt je nieuwe single J’fais mes bails, de eerste Franstalige single ook, onder je alter alter ego Zia, zonder de ‘k’. Op Genesis zal je allebei de vrije loop laten.

K.zia: Zia is slinkser, impulsiever, seksueler, een drupje agressiever ook. (denkt na) Het heeft te maken met nuances. Zia en K.Zia zingen bijvoorbeeld allebei over vrijheid en leven zonder concessies te doen, maar er zit een andere energie achter. ‘This is who I am, fuck you if you don’t like me’ versus ‘This is who I am, please respect my choices’. (lacht)

Het valt niet alleen op in je nummers. Ook jouw Franstalige interviews hebben een heel ander energie.

K.Zia: Beetje vreemd, ik weet het. (lacht) Maar tot mijn veertiende zat ik inderdaad op privéscholen waar ik vooral Engels sprak met diplomatenkinderen. Toen ik later in Frankrijk ging wonen, kwam ik in het reguliere onderwijs terecht, met leerlingen van diverse achtergronden. Met als gevolg dat ik me anders uitdruk in het Frans – meer street – dan in het Engels. Zelfs mijn bewegingen veranderen mee. Ik zong tot vorig jaar ook uitsluitend in het Engels, maar dat voelde steeds meer alsof ik een volledig deel van mezelf negeerde. Ik moet wel toegeven dat ik zeer nerveus ben om in het Frans op te treden.

Waarom?

K.Zia: Fransen houden van kritiek geven. Kijk maar naar programma’s als Nouvelle star (het Franse Idool , nvdr.), waar men gewoon gemeen is. Omdat het kan. Omdat ze dat blijkbaar geestig vinden. Ik sluit dus niet uit dat er confrontaties zullen volgen, aangezien ik niet echt veel filters heb. I move with love, maar als je de eikel uithangt, zul je het geweten hebben. (lacht)

Fransen zijn bovendien hypercorrect als het over hun moedertaal gaat. Dat merkte ik meteen toen ik er ging studeren. Mijn huiswerk was altijd een zee van rood. Ik sprak wel Frans, maar beheerste de grammatica niet zo goed. Dat chique Frans had ik thuis niet meegekregen. Mijn moeder is opgevoed door mijn grootmoeder, die geen Frans sprak en haar woorden al eens door elkaar haspelde. Als ik met Franse journalisten praat, word ik dus meteen weer die tiener die destijds niet uit haar woorden kwam.

Je hebt de clip van J’fais mes bails net opgenomen in Senegal. Waarom precies dat land?

K.Zia: Om een of andere reden trok Senegal al jaren aan mij. Ik twijfelde door corona, maar als ik twijfel speel ik meestal spelletjes met het universum. ‘Als ik een vlucht onder de vijfhonderd euro kan vinden, dan vertrek ik!’ Als ik het niet weet, moet het universum me maar een teken geven. Toen mijn moeder hoorde dat ik zonder haar naar Senegal zou reizen, heeft ze meteen ook een ticket geboekt. (lacht) Dus trokken we er samen heen.

Het is uiteindelijk een haast transcendente reis geworden. Plots zag ik mijn pad zeer helder voor me. Mijn moeder had blijkbaar een soortgelijke ervaring toen ze als tiener voor het eerst terug naar Congo trok. De naam Zap Mama viel haar in toen ze daar aan het mediteren was, en na haar terugkeer startte ze meteen haar groep op.

Hoe religieus of spiritueel ben je zelf?

K.Zia: Mijn moeder heeft wel wat aan me doorgegeven. Het spirituele dan toch, niet zozeer het religieuze. Zij kwam nochtans in een door nonnen gerund Naams weeshuis terecht, nadat ze haar vader in Congo was verloren. Later werd ze ook geadopteerd door de neef van mijn grootvader die priester was. Ze heeft mijn broer en ik altijd ingepeperd wat religies echt zijn: ‘Verschillende boeken met verschillende waarheden, maar gewoon geschreven door mensen.’ (denkt na) Ik herinner me nog hoe ik fronste toen ze vroeger vertelde dat de lucht tegen haar had gesproken. Vandaag snap ik haar perfect.

Praat de lucht ook tegen jou, Kezia?

K.Zia: Nee, de lucht praat niet tegen mij. (lacht) Maar in november, toen ik nog door die depressie ging, trok ik bijvoorbeeld de natuur in, om te praten met het universum. Mensen dachten waarschijnlijk dat ik knettergek was: ik huilde en schreeuwde vragen in het ijle. Twee dagen na dat momentje kreeg ik berichten en telefoontjes van kennissen die me al dan niet direct een antwoord gaven op alles wat ik gevraagd had. Scary, dacht ik. Betekent dat dat die shit écht is?

***

Toen ze vijf was, onderbrak K.Zia haar moeder al wanneer die slaapliedjes voor haar dochter wou zingen. Dat deed ze liever zelf. ‘She was like: “You don’t want to hear my songs? Usually people pay me to do this.”‘

Toen ze zes was, stormde ze tijdens het Amerikaanse luik van een Zap Mama-tournee het podium op tijdens een solo. ‘Moeder sloot haar ogen, hoorde de zaal gek worden en dacht dat ze voor haar applaudisseerden. Maar ik was stiekem op het podium geklauterd om te dansen en vrij letterlijk de show te stelen.’

Was het ooit zelfs maar een optie om iets anders dan zangeres te worden?

K.Zia: Het is altijd een deel van mij geweest, maar ik kan me het precieze moment niet meer herinneren waarop ik dacht ‘ik word zangeres’. Hooguit herinner ik me die dag in 2018 op Erasmus in Turkije, toen ik met Type of Girl eindelijk een song schreef die ik niet meteen weer wou weggooien. Want alles wat ik eerder geschreven had met GarageBand was trash, en ik had al vrede genomen met het zingen van covers, gewoon om mijn stem wat te oefenen.

Je hebt thuis een onbetaalbare handleiding bij de muziekindustrie gekregen. Een waarschuwing ook. Jouw moeder schetst doorgaans het beeld van een harde sector, een industrie die je zo weer kan uitspugen. Iets zegt me dat jij het allemaal iets romantischer ziet.

K.Zia: Ben ik vreselijk naïef? Mijn moeder denkt alvast van wel. (lacht) We hebben dat gesprek al meermaals gevoerd. Misschien zal ik ooit nog wel een mes vantussen mijn schouderbladen moeten peuteren, maar voorlopig werkt die zachte aanpak voor mij. Ik kan ook niet liegen, maar zelfs die absolute eerlijkheid zie ik meer als een sterkte dan een zwakte. Zo moest ik onlangs nog met iemand onderhandelen over een nieuw project: ik wist dat ik hem niet zoveel kon betalen, dus stuurde ik hem gewoon mijn volledige budget door. ‘Dit is waarmee ik het moet doen. Kunnen we een oplossing vinden?’ Zo gaat het doorgaans niet in onze sector, maar zo wil ik het doen. Je kunt ook lief en zacht zijn zonder volgzaam en inschikkelijk te zijn. Als iets me echt tegensteekt, zul je het wel van me horen, en dan verspil ik niet eens tijd aan een verklaring. Dan komt Zia pas echt boven. ( grinnikt)