Waarom Oliver Sim van The xx zich lang een ‘hideous bastard’ heeft gevoeld

Hideous Bastard werd ook de titel van het solodebuut van de zanger-bassist van The xx, een openhartig werk vol kamerpop en nukkige electronica, maar bovenal een afrekening met schaamte. ‘Ik ben jaren niet eerlijk geweest tegen mezelf en anderen. Geloof mij: dat is pijnlijk om vast te stellen.’

‘I’m ugly.’

Het lijkt alsof Oliver Sim in de opener van zijn solodebuut Hideous Bastard met zichzelf lacht, maar wat volgt is bittere ernst: ‘Radical honesty might set me free / Been living with HIV since seventeen / Am I hideous?’ Het is een vraag waarop hij verspreid over tien onderkoelde avant-gardepopsongs een antwoord formuleert.

Tot enkele jaren geleden wisten alleen zijn dichte vrienden en familie van zijn hiv-besmetting. Hij slaagde er niet in om de schaamte van zich af te schudden. ‘Het begon me stilaan te dagen dat alle songs die ik aan het schrijven was over schaamte gingen’, vertelt Oliver Sim. ‘Maar ironisch genoeg danste ik rond hetgene waar ik mij het hardst voor schaamde.’

Tot nu. Het nummer Hideous is naast Sims coming out als hiv-positief ook de beginscène van een plaat vol melodramatische dagboekverhalen, steeds neergepend met gevoel en gevoel voor humor. ‘Ik vond het hilarisch om te openen met “I’m ugly”’, grijnst hij. ‘Ik wilde iets inbrengen tegen de zwaarte. Vrolijke muziek heb ik het liefst met een snuifje melancholie, in een droevig lied moet iets vrolijks zitten – het leven is niet zwart of wit, goed of slecht, vrolijk of droef.’

Ik was als kind gevoeliger dan de meesten, maar dat omarmde ik. Het maakte me tot wie ik was, en dat vond ik cool. Maar eenmaal je ouder wordt, besef je dat de grotemensenwereld niet van anders houdt.

Een opgeklede Oliver Sim zit in de binnenkoer van het Brusselse hotel waar hij in het verleden journalisten te woord stond met The xx. Deze keer staat hij er alleen voor. ‘Ik mis Romy en Jamie (respectievelijk de zangeres-gitariste en de toetsenist van The xx, nvdr.) aan mijn zijde. Het voelt soms nog onwennig om voortdurend over mezelf te praten – zeker vanwege de materie – maar ik heb al een lange weg afgelegd. Ik heb stilaan het punt bereikt waarop ik zonder schroom kan vertellen over Hideous Bastard. ’

Op die plaat tackel je verschillende vormen van schaamte. Van je hiv-besmetting tot hoe je je als tiener anders voordeed vanwege je geaardheid. Was het meteen een uitgeklaarde zaak dat schaamte het centrale thema van je muziek zou zijn?

Oliver Sim:Nee. Ik ben beginnen te schrijven midden in een identiteitscrisis. The xx zat al even in de koelkast en elke dag vroeg ik me af: Who the fuck am I? De band heeft een DNA – een duidelijke sound, een duidelijke manier van werken. Toen dat wegviel, stelde ik mijn bestaansrecht in twijfel. Wat onderscheidt mij van anderen? Heb ik überhaupt een sound die mij typeert? Om een antwoord te formuleren op al die vragen, begon ik nummers te schrijven. Ik schreef ze vrijblijvend, zonder verplichtingen. Het was niet de bedoeling om een soloplaat te maken.

Ik kan je verzekeren: de eerste paar songs waren vreselijk. (lacht hard) Die zullen nooit ofte nimmer het daglicht zien, maar het was wel leuk om ermee bezig te zijn. Op een dag stond een probeersel mij aan, ik had een vergissing gemaakt die ik best leuk vond. Later volgde nog zo’n mistake en nog een, en toen ik ze samenbracht, viel het mij op dat er een rode draad was. Maar het is puur toeval dat deze plaat er nu ligt, net zoals ook de platen van The xx uit lucky accidents bestaan.

Zowel in de songteksten als in de videoclip van Fruit zitten verwijzingen naar je kindertijd. Ben je een nostalgicus?

Sim:Ik ben er de laatste jaren een geworden. Kinderen kennen geen schaamte. Er is niemand die hun vraagt om zich anders voor te doen dan ze zijn. Ik had als kind meer vrouwelijke trekken dan de jongens van mijn leeftijd. Ik was ook nog eens gevoeliger dan de meesten, maar dat omarmde ik. Het maakte me tot wie ik was, en dat vond ik cool. Maar eenmaal je ouder wordt, besef je dat de grotemensenwereld niet van anders houdt. Ik begon mij te schamen voor wie ik was.

Pas nu ik volwassen ben, zie ik in dat een groot deel van mijn leven een act was. Wanneer ik probeer uit te pluizen wie ik écht ben, kom ik vaak bij mijn jeugd uit. Ik ben tijdens dit helingsproces opnieuw muziek en films uit mijn jeugd beginnen te consumeren. Buffy the Vampire Slayer is nog steeds even goed als vroeger. (lacht) Placebo was de eerste band waar ik écht iets bij voelde en na hen jarenlang te hebben genegeerd, ben ik weer in een Brian Molko-fase beland. Ik heb ook twee keer de Beach Boys gesampled – er zijn flarden uit Smile te horen op GMT en Run the Credits – omdat dat mij herinnerde aan de vele autoritten met mijn ouders.

Ben je puur door het schrijven beginnen na te denken over je kindertijd?

Sim: Vooral door therapie. ‘Wanneer ben je je beginnen te schamen voor wie je bent?’ was het eerste wat mijn therapeut me vroeg. Door erover te praten, kreeg ik heimwee naar vroeger, en dat heeft veel in gang gezet. Ik krijg nu geregeld te horen dat het knap is dat ik mij zo open durf te stellen, maar ik ben jaren niet eerlijk geweest tegen mezelf en anderen. Geloof mij: dat is pijnlijk om vast te stellen.

‘It’s all pretend’, klinkt het op Fruit.

Sim:Ik heb altijd al een levendige fantasie gehad. Als kind creëerde ik personages in mijn hoofd. Ik was gepassioneerd door films: monsters en superhelden deden mijn fantasie op hol slaan. Ik hou ook van het idee om mij op te maken, om zo mooi en stralend mogelijk voor de dag te komen. Maar de dagen dat ik volledig opgemaakt ben, zijn vaak die waarop ik mij het slechtst voel over mezelf. Je maakt jezelf gewoon wijs dat het goed met je gaat. Op zo’n momenten van schaamte probeer ik met deze plaat een vinger te leggen.

Is een song als Unreliable Narrator een schuldbekentenis? Was je vroeger geen oprechte tekstschrijver?

Sim:Helemaal niet. Op de debuutplaat van The xx staan verschillende liefdesnummers, terwijl ik op dat moment nog nooit verliefd was geweest. Maakt dat mijn teksten van toen minder oprecht? Nee, want ik schreef over hoe ik verwachtte dat de liefde zou zijn en baseerde me op mijn fantasie en situaties die ik bij vrienden zag. Die aanpak is in mijn ogen even persoonlijk als verhalen uit je eigen leven plukken, want door in droombeelden te praten, geef je een inkijk in je gedachten, die uiterst privé zijn.

Romy en ik hadden al vroeg beslist om universele songteksten te schrijven voor The xx. We blijven bewust aan de oppervlakte – we gebruiken geen specifieke voornaamwoorden en verwijzen niet naar een bepaalde tijd of ruimte – zodat iederéén zich erin kan terugvinden. En hoewel de verhalen op Hideous Bastard uit mijn leven gegrepen zijn, probeer ik hetzelfde te bereiken. Je hoeft niet hiv-positief te zijn om iets te voelen bij Hideous, evenmin moet je gay zijn om te vatten waarover Bronski Beats Smalltown Boy gaat.

Oliver Sim praat vrijuit maar stil, en het wordt al snel duidelijk dat hij oogcontact liever vermijdt. ‘Het is makkelijker om je gevoelens te uiten in een songtekst dan erover te praten wanneer iemand tegenover jou zit’, geeft hij toe terwijl hij steeds harder in zijn latte macchiato staart.

Jamie was de eerste aan wie hij de demo van Hideous liet horen. Daarna volgde zijn mama. Ze was verrast. Niet door het onderwerp, want ze was op de hoogte van zijn besmetting, maar over hoe hij er geen doekjes om wond. ‘“This is quite dramatic”, zei ze’, vertelt Sim. ‘Waarna ze me aanraadde om de song niet uit te brengen. Of alleszins niet op dat moment, toen de schaamte nog niet volledig was weggeëbd. “Ik begrijp waarom je de olifant in de kamer wilt aanpakken,” zei ze, “maar praat er eerst over met je vrienden. Pas dan ga je ontdekken hoe je je erbij voelt om dat nieuws de wijde wereld in te sturen.” Veel mensen wisten niet van mijn besmetting toen mijn mama het nummer te horen kreeg, dus haar advies hield steek. De eerste gesprekken met vrienden die niet op de hoogte waren vielen mij zwaar, maar gaandeweg ging het beter. Stilaan was mijn grote geheim niet langer de rugzak vol stenen die ik al sinds mijn zeventiende meezeulde. Op een bepaald moment sprak ik er zelfs over met mensen die ik niet of amper kende, en was ik klaar om met mijn geheim naar buiten te komen.’

Ik wil vermijden dat mensen mij zien als een hiv-woordvoerder. Ik ben geen zorgverlener en nog belangrijker: ik ben geen afgewerkt product.

Hoe heb je de releasedag van die vooruitgeschoven single beleefd?

Sim: Ik was op het filmfestival van Cannes en had de hele dag interviews, dus mijn gsm lag ver weg. Er kwam ongelofelijk veel reactie op Hideous, maar ik spring voorzichtig om met de berichten. Niet uit angst om iets negatiefs te lezen – integendeel, mensen stellen zich enorm kwetsbaar op – maar omdat ik niet gekwalificeerd ben om anderen te helpen. Ik deel persoonlijke verhalen en het is fijn dat sommige luisteraars daar iets aan hebben, maar ik wil vermijden dat mensen mij zien als, pakweg, een hiv-woordvoerder. Ik ben geen zorgverlener en nog belangrijker: ik ben geen afgewerkt product.

De bijbehorende, in Cannes voorgestelde kortfilm Hideous, die je maakte met de Franse regisseur Yann Gonzalez, is een horrorverhaal waarin jij een popster speelt die te gast is in een talkshow. Op een bepaald moment komt de jonge Oliver in beeld. ‘That’s me’, zegt hij wanneer hij jou ziet.

Sim:Als tiener keek ik stiekem naar queer programma’s als Eurotrash en Queer as Folk, maar blokkeerde ik de deur van de woonkamer voor het geval iemand wilde binnenkomen. Op een gegeven moment ontdekte ik Graham Norton, de talkshowhost die op mainstream tv kwam en very visibly gay was. (lacht) Ik herinner mij nog dat ik met mijn stiefmoeder naar zijn show keek en ze zei: ‘Wist je dat Graham een relatie met een man heeft? En dat is helemaal oké. ’ Voor haar was het al duidelijk dat ik gay was, maar ik ben pas later uit de kast gekomen.

Werd je schaamte rond je seksualiteit gevoed door de media?

Sim: Er was een gebrek aan representatie, of alleszins een compleet gebrek aan realistische personages. In films of series kwam er altijd een dramatisch einde aan homoseksuele relaties, omdat een van de twee zwaar ziek werd of stierf. (lachje) Onlangs keek ik naar de Britse Netflixreeks Heartstopper en ik was blij om te zien dat Generatie Z wél kan opgroeien met geloofwaardige fictie. Een serie als Heartstopper zou mijn leven hebben veranderd, net zoals een boegbeeld als Lil Nas X. Hij is cool, out there en kent geen schroom. Hij is fier op wie hij is, ongeacht wat anderen over hem denken. Zo’n sterk rolmodel heb ik nooit gehad.

Je bent geïnspireerd door collega-muzikanten als John Grant en Mykki Blanco, beiden hiv-positief, maar je zocht ook contact met onder meer Elton John. Waarom?

Sim:Ik wilde bevriend worden met de homoseksuele mannen die de weg voor ons hebben vrijgemaakt. Ik wilde enerzijds nieuwe vrienden maken en hen anderzijds om advies vragen over hoe je met je status moet omgaan. Elton John groeide op in de fifties, toen er nog geen sprake was van representatie van homoseksuelen, maar kijk wat voor een icoon hij is geworden. Elton bracht mij in contact met Jake Shears van Scissor Sisters, Perfume Genius en Jimmy Somerville van de Britse popgroep Bronski Beat. Ik heb veel geleerd door met hen te praten.

Jimmy Somerville is meermaals op de plaat te horen. Wat maakt van hem jouw guardian angel, zoals je hem eerder in een interview hebt genoemd?

Sim: Hij is minder bekend dan Elton John, maar vanaf de eerste dag dat Jimmy het publieke forum betrad, was hij open over zijn seksualiteit. In de jaren negentig sprak hij vrijuit op de Britse televisie. Hij is niet hiv-positief, maar strijdt er wel voor om thema’s zoals hiv en aids uit de taboesfeer te halen. He’s fearless, iemand om naar op te kijken. Hij is ook gewoon een funny guy. En een beetje weird. (lacht)

In de kortfilm vermoord je Jamie xx met een microfoon. Is dat een metafoor voor jullie onderlinge concurrentie? Ook hij en Romy zijn met solowerk bezig.

Sim:(lacht) Ik beschouw Romy en Jamie als mijn zus en broer. Natuurlijk wil ik het beter doen, maar wat is beter? Een betere Pitchfork-recensie? Hoger in de charts eindigen? Voor hen in Wembley spelen? (lacht) Ach, weet je: ik hoop gewoon dat we alle drie genieten van onze tijd alleen. Soms heb je dat nodig, maar de band blijft onze prioriteit. Hierna gaan we samen een nieuwe plaat maken. Wanneer weet ik nog niet, butI’m really excited about it. Ik hou van niets meer dan van The xx.