Van hoestdrank tot slaappillen: op deze medicijnen drijft de hedendaagse hiphop

Er is iets raar aan de hand in de hiphop. Weed en coke zijn out, geneesmiddelen op voorschrift zijn in. Migos doet het op hoestdrank. Lil Uzi Vert zweert bij kalmeermiddelen. Lil Pump houdt het op pijnstillers voor kankerpatiënten. En Future, die pakt alles. Ondertussen is met Lil Peep een drugsdode gevallen en is een van de grootste raphits van het jaar het nummer van de Amerikaanse zelfmoordlijn. Was de psychedelische rock van de sixties het geluid van lsd, dan is de hiphop van nu de soundtrack van de Amerikaanse prescription drugs-epidemie.

Dé drug in de hiphop van vandaag is niet cocaïne, weed of alcohol, maar wel hoestdrank. Om u een idee te geven: Vince Staples Sizzurp, Lil Waynes Me & My Drank, 2 Chainz Gasolean, Three 6 Mafia’s Sippin on Some Syrup, Asap Rocky’s Purple Swag, Futures Dirty Sprite en Codeine Crazy en Young Thugs Drinking Lean Is Amazing gaan allemaal over hetzelfde. Billboard berekende dat in 2017 dertig procent van de rapnummers die in de top tien stonden lean of een van de synoniemen ervan vermeldde. Waren vijf jaar geleden Hennessy-cognac en Cristal-champagne de meest geciteerde drankmerken in de rap, dan is dat vandaag Actavis, een merk van hoestsiroop.

Het gebruik van lean stamt uit de southern rap, waar de mix van hoestdrank en limonade eind vorige eeuw opkwam. Lean en hiphop raakten onlosmakelijk met elkaar verbonden toen DJ Screw in 2000 overleed aan een codeïneoverdosis. Screw was een dj uit Houston en pionier van de chopped and screwed-sound, een draaistijl waarbij de nummers extreem vertraagd werden afgespeeld. Acht jaar later begon Lil Wayne, een rapper uit New Orleans en wellicht de invloedrijkste artiest uit de hedendaagse hiphop, lean in zijn lyrics te vermelden en ontplofte het aantal referenties.

Lean is ondertussen meer dan een drug. Het is een cultuur, waarin elke rapper bij zijn eigen recept zweert. De klassieke lean is een combinatie van Actavis Promethazine, Sprite of Mountain Dew en Jolly Rancher Hard Candy, die het geheel een paarse kleur geeft, en wordt gedronken in een piepschuimen beker. Actavis is de champagne onder de hoestdranken, vermeld door onder meer Frank Ocean en Young Thug en in Soulja Boys Actavis. Zelfs Justin Bieber heeft een foto van een flesje Actavis op zijn Instagram gepost.

Dat laatste – en de schrik voor rechtszaken – zou ervoor gezorgd hebben dat Actavis in 2014 hun Prometh van de markt haalde. Wat volgde, zegt veel over de waanzinnige proporties van de leancultuur: de straatwaarde van flesjes Actavis steeg tot boven de 1000 dollar. ‘My lean cost more than your rent’, rapt Lil Pump in Gucci Gang. Soulja Boy postte een foto van zes flesjes Actavis met bijschrift: ‘They say the streets dry I say you gotta be kidding me.’

Er wordt wel eens beweerd dat lean het geluid van de rap veranderd heeft. Dat is niet zo vergezocht als het klinkt. Commerciële rap is de jongste jaren opvallend donkerder, trager en slechter gearticuleerd geworden – met de opkomst van de mumble rap van Lil Uzi Vert en Future als opvallendste exponent. Het lijkt niet toevallig dat die sound op maat van de effecten van codeïne gesneden is. Was psychedelische rock in de jaren zestig de sound van lsd en Thunderdome in de jaren negentig de sound van speed, dan is de rap van vandaag het geluid van hoestdrank.

Wij herhalen: hoestdrank.

Geen prescription drug, maar wel een voorloper van de huidige pijnstillerstrend. Tot een tiental jaar geleden was hiphop een genre waarin nagenoeg uitsluitend gerapt werd over weed roken, cocaïne verkopen en toekijken hoe crack geïnhaleerd werd. Een tiental jaar geleden verscheen molly (afgeleid van ‘molecule’) op het toneel, de straatnaam voor MDMA, de zogenaamde pure vorm van xtc. MDMA was een blanke drug die vooral in het dancemilieu gebruikt werd, maar in zijn nieuwe gedaante maakte molly ook de overstap naar de hiphop. Niet toevallig gebeurde dat in dezelfde periode waarin een nieuwe generatie rappers als Danny Brown en Asap Rocky in skinny jeans rondliep, met Raf Simons dweepte en samenwerkte met danceproducers. Meer dan een nieuwe drug was molly een onderdeel van een nieuwe rapstijl.

Vanaf 2009 bereikte de mollywave zijn hoogtepunt met een rist raptracks met dancebeats en een eindeloze reeks MDMA-referenties in de lyrics. Het keerpunt kwam er in 2013, toen Tyler the Creator, A-Trak en vooral Kendrick Lamar zich uitspraken tegen hiphops nieuwste fascinatie. ‘Soms heb je trends die niet cool zijn’, zei Lamar, die de video van zijn Bitch Don’t Kill My Vibe liet eindigen met de boodschap ‘Death to Molly’. Een jaar later rapte iLoveMakonnen ‘I don’t sell molly no more’. MDMA was over zijn hoogtepunt heen.

In de tussentijd was in de VS de opiatencrisis was losgebarsten. Agressieve marketing van farmabedrijven had voor een exponentiële toename van het gebruik van pijnstillers zoals Percocet en OxyContin gezorgd, waarna het aantal overdosissen en verslavingen ook exponentieel toenam. Een epidemie die in het bijzonder in de hiphop ontploft is. De rapwereld stopte niet met pills te poppen, alleen waren het voortaan pillen op voorschrift.

Toen Lil Pump afgelopen zomer één miljoen volgers haalde op Instagram, vierde hij dat met een foto van wat hij een ‘Xan cake’ noemde: een cake met groen glazuur in de vorm van een Xanax-pil met daarin 500 Xanax-pillen verwerkt. Dat laatste weten we omdat het in het foto-onderschrift stond. Om maar te zeggen: het is niet dat iemand in de hiphop zich over zijn Xanax-gebruik schaamt.

Xanax werd vermoedelijk voor het eerst in de hiphop vermeld door Tyler the Creator, die in Yonkers rapte: ‘I slipped myself some pink Xannies / And danced around the house in all-over print panties.’ Vervolgens werd Xanax dé drug van de soundcloudrap, een subgenre van de rap dat zich ergens tussen trap, lofi en emo situeert en dat zich aanvankelijk integraal op de gratis muziekdienst SoundCloud afspeelde. Ezelsbruggetje: heeft een rapper ‘Lil’ in zijn naam staan en heeft hij tatoeages op zijn gezicht die eruitzien alsof hij ze zelf gezet heeft, dan is de kans groot dat hij over Xanax rapt. Zie: Lil Uzi Vert, Lil Pump, Lil Skies, Lil Yachty en Lil Peep. Met een speciale vermelding voor Lil Xan, een rapper die zich gewoon naar een pil vernoemde, want waarom zou je ook verder zoeken. Naarmate de populariteit van soundcloudrap groeide, werd ook het gebruik van Xanax steeds meer mainstream. Om te begrijpen hoe mainstream moet u gewoon op Etsy eens kijken naar alle door fans gemaakte juwelen in de vorm van een Xanax-reep. Dat gaat ver.

De alomtegenwoordigheid heeft potsierlijke proporties aangenomen, maar er schuilt wel degelijk een tragiek achter. Het lijkt meer dan stoerdoenerij. Rappers als Lil Wayne en Earl Sweatshirt hebben openlijk over hun depressies gesproken. Mac Miller en Schoolboy Q getuigden over hun verslaving aan pijnstillers. Als Lil Uzi Vert ‘Xanny, help the pain’ rapt in XO Tour Llif3, doet hij dat in een nummer dat een waanzinnige 710 miljoen keer afgespeeld is op Spotify. Logics megahit 1-800-273-8255 is het nummer dat u moet vormen om de Amerikaanse zelfmoordlijn te bereiken. Depressie en zelfmoord zijn vandaag de dag onderwerpen van Amerikaanse megahits die door jonge mensen geluisterd worden: dat is een bijzondere vaststelling.

Het dieptepunt van de Xanax-cultuur kwam er eind vorig jaar, toen Lil Peep overleed. In de laatste video op zijn Instagram zegt de emorapper met halfgesloten ogen en verdoofde mond: ‘I took six Xanax and I was lit.’ In een eerdere video zie je hem blauwe Xanax-pillen met zijn mond vangen als waren het M&M’s. Zijn dood bleek uiteindelijk niet enkel te wijten aan Xanax (zie ‘Fentanyl’), maar zorgde wel voor een shockeffect in de rapwereld. Lil Uzi Vert, Lil Pump en SmokePurpp beloofden te stoppen met Xanax. Sindsdien lijkt het gebruik op zijn retour.

Lil Xan heeft ondertussen zijn naam veranderd in ‘Diego’.

Dat is erg grappig.

In november van vorig jaar werd Lil Peep, een 21-jarige blanke Amerikaanse emorapper die op het punt stond om door te breken, dood aangetroffen in zijn tourbus. De nasleep van zijn overlijden deed aan die van Jeff Buckley denken: zijn tracks haalden honderden miljoenen plays, Spotify maakte een tribute-playlist voor hem aan, Tear Drop. Ondertussen hing er een waas van mysterie rond de omstandigheden van zijn dood. Zijn donkere teksten leken op zelfmoord te wijzen, maar al snel dook op het internet het gerucht op dat hij onbewust valse Xanax-pillen, versneden met een dodelijke pijnstiller, zou hebben genomen. Een verhaal dat een opvallende wending kreeg toen fans foto’s verspreidden van de jonge vrouw die Lil Peep de bewuste pillen zou hebben gegeven. Nog altijd is er veel onduidelijk over zijn dood, behalve één ding: uit de lijkschouwing is gebleken dat Lil Peep aan een ‘accidentele fentanyloverdosis’ overleden was.

In ons land bleef het wat onderbelicht, maar het was niet de eerste keer dat fentanyl in de muziekwereld opdook. Prince stierf in april 2016 aan een fentanyloverdosis. Tom Petty stierf in oktober 2017 aan een fentanyloverdosis. Dolores O’Riordan van The Cranberries stierf in januari 2018 aan een fentanyloverdosis. De omstandigheden waren elke keer anders, de doodsoorzaak telkens dezelfde.

De drug is niet alleen een killer onder muzikanten, het is ook de gevaarlijkste onder de geneesmiddelen op voorschrift. Fentanyl, in 1960 ontwikkeld door Paul Janssen, bestaat als injecteerbare vloeistof en als huidklever maar de meest problematische variant is de poedervorm, die versneden wordt met heroïne, cocaïne of andere pijnstillers voor een heviger high. Het gebruik steeg tussen 2015 en 2017 met 540 procent. Volgens The New York Times overleden alleen al in 2016 59.000 mensen aan een fentanyloverdosis. Chronische pijnpatiënten die zich van dosis vergissen, drugsverslaafden die de kleefsticker roken, occasionele druggebruikers die per ongeluk met fentanyl versneden pillen slikken: in de VS sterven meer mensen na een overdosis fentanyl dan aan crack of heroïne.

Een drug die synoniem staat met Danny Brown, de voortand missende Ol’ Dirty Bastard van de hipsterhiphop. Brown noemt zichzelf niet alleen de Adderall Admiral, maar refereert ook in veel van zijn lyrics aan Adderall én brengt het in nagenoeg elk interview ter sprake. ‘Weed blokkeert mijn schrijven. Ik heb nooit van cocaïne gehouden. Mijn ding is Adderall’, zo zei hij. ‘Als ik wakker moet blijven om shows te spelen, neem ik Adderall. Als ik songs moet schrijven, neem ik Adderall. Met Addy is het alsof de woorden vanzelf komen. De eerste keer dat ik het pakte, voelde ik me als een skateboarder die een nieuwe trick leert. Mijn stem en mijn hele persona komen van Adderall.’

Mocht u zijn hyperkinetische raps kennen, begrijpt u dat dat ergens steek houdt.

Al gaat de populariteit van Adderall breder dan Brown: ook 2 Chainz, Frank Ocean, The Weeknd, Migos, 21 Savage en Travis Scott verwijzen naar de drug. Op zich is dat een beetje vreemd. Adderall is in de eerste plaats een drug van blanke college kids met overbezorgde ouders. Ooit bedoeld om ADHD-patiënten te helpen bij het studeren, maar de jongste vijf jaar zien universiteiten het recreatieve gebruik ervan de hoogte in gaan. Justin Bieber heeft er een probleem mee gehad. Jessica Simpson en Demi Moore zouden zich hebben laten behandelen voor Adderall-verslavingen. Dat rappers vandaag net een blanke, uncoole concentratiepil namedroppen, zegt veel over de gentrificatie van de hiphop. Mocht u er nog aan twijfelen: rap is al lang niet meer de soundtrack van de verpauperde achterbuurten.

Herinnert u zich nog die scène in The Wolf of Wall Street waarin een verlamde, wauwelende Leonardo DiCaprio drie minuten lang in een Lamborghini probeert te kruipen en naar huis te rijden?

Wel, dat zijn dus Quaaludes.

Meteen ook de reden waarom Future, Mac Miller, Mobb Deep, Lil Wayne en Frank Ocean de drug nog kennen. Quaalude stopte namelijk in 1984 met de productie van de pillen toen het recreatieve gebruik ervan uit de hand liep. Volgens het bedrijf waren de pillen ‘2 procent van hun omzet en 98 procent van hun kopzorgen’. De pil zou nog wel beschikbaar zijn in illegale vorm, maar door de huidige generatie rappers wordt ze vooral als een stijlfiguur gebruikt.

Fascinerende geschiedenis wel. Quaaludes lijken een voorloper van de huidige obsessie met prescription drugs. Kwamen op in de jaren vijftig, nadat farmabedrijven ze introduceerden om barbituraten, die een kwalijke naam hadden gekregen, te vervangen. Boomden in de jaren zeventig en tachtig door jongeren die ze in het medicijnkastje van hun ouders vonden. Waarna ze popcultuur werden. David Bowie zingt over ‘Quaaludes and red wine’ in Time, Frank Zappa heeft het over ‘Quaalude moonlight’ in Pygmy Twylyte. Quaaludes worden vernoemd in Scarface, Bret Easton Ellis’ Less Than Zero, David Foster Wallace’ Infinite Jest en Almost Famous. Recenter kwamen ze onder de aandacht door The Wolf of Wall Street en het proces van Bill Cosby, die zijn slachtoffers met de pillen verdoofd zou hebben.

De geschiftste referentie blijft evenwel die van Keith Richards. In 1971, tijdens de opnames van Exile on Main St. aan de Franse Rivièra, kocht hij een speedboat en noemde hem Mandrax. Mandrax was de merknaam van Quaaludes in Groot-Brittannië.

Waanzinnig sterk gestel. Kan niet anders.

Of hoe de Amerikaanse opiatencrisis zich naar muziek vertaalt. Steeds vaker duiken zware pijnstillers als Vicodin, Tramadol en OxyContin op in raplyrics. Het populairst is evenwel Percocet, een pijnstiller verwant aan OxyContin, dat hetzelfde opiaat bevat, maar een andere reputatie heeft. Daar waar OxyContin hillbilly heroin genoemd wordt en vooral een white trash-connotatie heeft, wordt Percocet vooral aan rappers gelinkt. Hét Percocet-nummer is Mask Off, een hit van Future waarvan het refrein uit ‘Percocet / Molly, Percocet’ bestaat en dat tot het anthem van een nieuwe generatie don’t give a fuck-rap uitgroeide.

‘Wanneer is hiphop zo nihilistisch geworden?’ vroeg The Guardian zich de voorbije herfst af. Post Malones nummer-eenhit Rockstar gaat over de leegte van ‘fuckin’ hoes and poppin’ pillies’. 21 Savage heeft het over hoe hij ‘de pijn wil verdoven met geld’. XXXTentacion blijft in de hitparade opduiken, ook nadat hij opgepakt werd voor slagen en verwondingen, met een zwangere vrouw als slachtoffer. Futures lyrics bevatten ondertussen meer pillen dan het medicijnkastje van uw oma. Hiphop lijkt in de ban van een grimmige, depressieve en amorele trend, waarvan Percocet het symbool geworden is.

‘Ik ben zelf geen drugverslaafde’, zei Future daar zelf over. ‘Mijn muziek schildert een zeker imago. De drugs zitten in mijn muziek omdat dat het eerste is waar mensen over praten. It’s a catch.‘ Het doet denken aan de late jaren tachtig en negentig, toen hiphop verdeeld werd door de conscious rap van KRS-One en Public Enemy en de gangstarap van 2Pac en NWA, die teerde op imago. Vandaag lijkt er een soortgelijke tweedeling te bestaan. Aan de ene kant zijn er rappers als Anderson Paak, Chance the Rapper en vooral Kendrick Lamar, die artistieke en sociaal bewogen hiphop maken; aan de andere kant is er een generatie nihilistische pill poppers met commercieel succes. Misschien is dat wat Future, Post Malone en Lil Uzi Vert zijn: de gangstarappers van deze generatie, maar dan met minder coke en drive-by’s en meer pijnstillers en depressies.