Artificiële intelligentie beroert meer dan ooit de gemoederen (en niet alleen die van Nick Cave).
AI maakte dit jaar een ongeziene opmars
Toen de uitgevers van Collins Dictionary eind oktober hun meest frappante woord van het jaar selecteerden, kon er volgens de Britse woordprofessoren weinig twijfel over bestaan: niet ‘nepo baby’ of ‘greedflation’, maar wel ‘AI’ rolde dit jaar opvallend veel over de tongen.
Nieuw is het nochtans niet. De term ‘artificiële intelligentie’ is al zo’n zeven decennia oud en de technologie is al een poosje ingeburgerd: het zijn de op AI gebaseerde algoritmes die u op Spotify ongevraagd van Naima Joris naar Dez Mona naar Flying Horseman loodsen en ervoor zorgen dat Netflix u blijft bestoken met superheldenseries nadat uw dertienjarig neefje een week is komen logeren. Dat was het begin. Want sinds de internationale lancering – ongeveer een jaar geleden – van de chatbot ChatGPT door OpenAI en de steile opmars van het bedrijf in het techwereldje, weet iedereen: de wereld van de artificiële intelligentie staat intussen verder, veel verder.
Met haar app Elf Tech kun je je stem transformeren in die van Grimes. In ruil wil ze vijftig procent van de royalty’s.
Kort uitgelegd: traditionele AI herkent patronen binnen een bepaalde parameter, de nieuwere, generatieve AI creëert patronen op basis van op het internet verzamelde informatie. Generatieve AI kan dingen ‘verzinnen’, en niet enkel tekst (een recept, bijvoorbeeld), maar ook foto’s, tekeningen, muziek en andere geluiden. De impact daarvan hebben we het voorbije jaar in de cultuur- en entertainmentwereld kunnen voelen, zien en horen.
Met Grimes als ideale proefkonijn
In februari dit jaar postte David Guetta – nog steeds een van de populairste dj’s ter wereld – een filmpje op zijn socialemediakanalen waarin hij een nieuwe track speelt voor een uit de bol gaande mensenmassa. De wat nasaal snerpende stem die door de ravebeats weerklonk was onmiskenbaar die van Eminem. Alleen, dat was ze niet. Guetta had een AI-tool een tekst laten schrijven ‘in de stijl van’ en vervolgens die woorden gevoed aan een ander AI-programma dat het stemgeluid van de Amerikaanse rapper kon nabootsen. Het was bedoeld als een grapje, zei de Franse dj, hij zou nooit overwegen om die track commercieel uit te brengen. Intussen genereerde de zogezegde samenwerking wel enorm veel kliks en views, en dus inkomsten voor Guetta. Wat de echte Slim Shady denkt over zijn ongewilde bijdrage, is niet bekend.
En wat als Eminem alsnog zijn fiat zou geven? Dan verdelen ze de winst, iedereen tevreden. Dat is toch hoe Grimes redeneert. De zangeres (tevens de ex van Elon Musk, een van de eerste investeerders in OpenAI) moedigt artiesten aan om een door AI nagebootste versie van haar stem te gebruiken voor hun muziek. Er werd zelfs een AI-app ontwikkeld, Elf Tech, waarmee je je stem kunt transformeren in die van Grimes, die als gastzangeres het voorbije jaar te horen was op songs van Caroline Polachek en Sevdaliza (in het echt). Geeft Grimes haar goedkeuring, dan wil ze enkel vijftig procent van de royalty’s in ruil. ‘Ik ben geïnteresseerd in een proefkonijn te zijn’, schreef ze in april op X, een sentiment dat kracht werd bijgezet met de single I Wanna Be Software.
Grimes reageerde zo op de controverse rond Heart on My Sleeve, een kunstmatig duet van Drake en The Weeknd dat werd gefabriceerd met AI en gedeeld werd door de anonieme TikTok-gebruiker Ghostwriter977. De single met de gekloonde stemmen werd vrij snel (maar wel pas na miljoenen streams) verwijderd door Spotify en consorten, maar doet nog altijd de ronde op onder meer YouTube. Wel definitief offline is Drayk.it, een begin dit jaar gelanceerde AI-tool waarmee je zelf ‘levensechte’ Drake-songs kon maken. Onschuldige gein, wat niet kan worden gezegd van de oplichter die via internetfora als Discord een lucratief handeltje in valse, zogezegd gelekte demo’s van Frank Ocean opzette. Of van Boomy, de AI-start-up die Spotify overspoelt met miljoenen, door zijn gebruikers gemaakte tracks, maar er ook van wordt beschuldigd dat het artificiële luisteraars inzet om de streams van die tracks kunstmatig de hoogte in te drijven.
Dat u langer moet wachten op het nieuwe seizoen van Stranger Things, is de schuld van AI
De meeste makers van door AI gegenereerde muziek zijn onschuldige liefhebbers die geen munt willen slaan uit hun creaties. Zoals de lui achter UTOP-AI, een met behulp van AI herwerkte versie van Utopia, het album dat rapper Travis Scott deze zomer uitbracht. Toch regent het intussen rechtszaken tegen allerlei AI-bedrijfjes door grote platenfirma’s als Universal Music, die hen beschuldigen van plagiaat en copyrightschendingen. De geest moet terug in de fles.
Ook in Hollywood denken ze er zo over. Een van de redenen waarom de leden van de Writers Guild of America (de vakbond van film- en tv-schrijvers) begin mei het werk neerlegden voor een staking die tot eind september zou duren, is de vrees van scenarioschrijvers dat generatieve AI hen het brood uit de mond zal stoten. De staking was de langste ooit in zijn soort en kon op veel solidariteit van onder meer acteurs rekenen. De gevolgen waren niet min: afgewerkte films en series werden niet of nauwelijks gepromoot en de opnames van nieuwe reeksen of blockbusters werden stilgelegd of uitgesteld. In de studio’s van talk- en sketchshows als The Daily Show en Saturday Night Live ging het licht uit, zolang schrijvers en de verenigde productiehuizen geen deal bereikten. Het is voor de kijker nu langer wachten op het vijfde seizoen van Stranger Things, het vierde seizoen van The Boys en het derde seizoen van Yellowjackets. De productie van de nieuwe Tron-film is voor onbepaalde tijd op de lange baan geschoven, en ook de veelbesproken Cleopatra-prent met Gal Gadot in de hoofdrol heeft veel vertraging opgelopen omdat het script niet kon worden uitgewerkt.
Was de vrees van de broodschrijvers in Hollywood, die sinds begin oktober opnieuw aan de slag zijn, terecht? Kan generatieve AI een nieuwe aflevering van The Simpsons bedenken of het scenario van een volgend Avengers-hoofdstuk uit de artificiële duim zuigen? Ja en nee.
Alles hangt van de prompt – de vraag, het commando – die je als opdrachtgever invoert in een AI-programma. Ook generatieve artificiële intelligentie heeft een zetje nodig, en hoe specifieker de prompt en hoe meer informatie AI kan verzamelen op het internet, hoe overtuigender de uitkomst. Hoe hoger de lat ligt, hoe groter de foutenmarge, en de kans dat AI op zijn bek gaat. Een aflevering van Thuis is het complexe multiversum van Marvel niet. En zelfs als AI pakweg een goede grap voor talkshowhost Jimmy Kimmel kan bedenken, is er nog altijd een mens nodig om die grap te herkennen als een goede grap en ze te integreren in een interview of stand-uproutine. Maar ook: de pointes van Kimmel spelen kort op de bal van de actualiteit, te kort op de bal voor AI om een juist referentiekader te kunnen aanboren op het wereldwijde web. Het loopt dus zo’n vaart nog niet.
De meeste makers van door AI gegenereerde muziek zijn onschuldige liefhebbers.
Maar wat niet is, kan nog komen, bewees het voorbije jaar en de razendsnelle evolutie van de zelflerende supercomputers. En dus wordt AI door veel creatievelingen – muzikanten en scenarioschrijvers, maar ook illustratoren, auteurs, journalisten en ga zo maar door – gezien als een doos van Pandora waarvan het deksel zo snel mogelijk opnieuw dicht moet.
Maar u kunt nu wél John Legend Happy Birthday laten zingen voor uw lief
De pleitbezorgers en tech-apostelen hameren intussen op de schier eindeloze mogelijkheden van AI. De technologie vergroot onze kansen om dingen te creëren, en bijgevolg ook onze creativiteit. Bovendien: paniek bij nieuwe technologische ontwikkelingen is een oud, menselijk zeer. De introductie van grammofoonplaten, van de jukebox en van radio-dj’s zouden ooit het einde van livemuziek inluiden (ook toen, begin jaren veertig, werd er gestaakt door muzikanten en componisten, wat uiteindelijk leidde tot het systeem van royalty’s). De synthesizer en drumcomputer werden ooit afgedaan als ‘fake’ en door velen verketterd. De mp3-speler betekende de teloorgang van de muziekindustrie, digitale camera’s en de streamingplatformen zouden cinema richting afgrond duwen. Dat bleek allemaal wel mee te vallen, dus artificiële intelligentie zal ook wel artistieke voordelen in petto hebben?
Dat hangt van u, en alleen maar van u af. Met andere woorden: het hangt af van of er een publiek is dat voor door AI gegeneerde content wil betalen. Of u blij was met Now and Then, bijvoorbeeld, de ‘nieuwe’ en allerallerlaatste single van The Beatles. Die kwam tot stand doordat Paul McCartney en co. vocalen van John Lennon op een demotape uit de jaren zeventig konden isoleren dankzij AI-software. Er werden gitaarpartijen van de eveneens overleden George Harrison uit midden jaren negentig aan toegevoegd, samen met nieuwe arrangementen, drums van Ringo Starr en bas van Macca. Het is dus een mash-up, een collage. Los van de muzikale meerwaarde van Now and Then, is de release ook tekenend voor de beperkingen van AI: het kan (tot nu toe) enkel bestaande input en data recycleren, herkauwen, assembleren. Ja, je kan het Freddie Mercury All I Want for Christmas Is You van Mariah Carey doen zingen, maar dat kan een Freddie Mercury-imitator van vlees en bloed ook. Het pluspunt is dus alleen de snelheid van de software en de praktische hindernissen die AI kan overbruggen. Neem nu de met AI uitgewerkte trailers van Star Wars en Lord of the Rings, maar dan in de herkenbare huisstijl van Wes Anderson, regisseur van onder meer The Royal Tenenbaums. Ze gingen het voorbije jaar viraal en waren knap gedaan, maar Saturday Night Live bedacht al in 2013, een decennium geleden, een dergelijke parodie (een horrorfilm à la Wes Craven à la Wes Anderson), en die zag er niet alleen erg overtuigend uit, ze was ook grappig. Als de voornaamste meerwaarde van AI is dat ze menselijke bijdragen of emoties kan wegcijferen, dan is de software niet meer dan een gimmick. Zoals de AI-tool die momenteel in de steigers staat bij YouTube, met de veelzeggende werktitel Dream Track. In de testfase is het mogelijk om een korte boodschap of een eigen liedje van dertig seconden toe te voegen aan een post, gesproken of gezongen met de ‘authentieke’ stem van John Legend, Charli XCX of Demi Lovato (die allen hun medewerking verlenen – blijkbaar zit Grimes op het juiste spoor). De artistieke toekomst van AI: je kan de ‘echte’ John Legend Happy Birthday laten zingen voor je lief.
‘Een groteske aanfluiting van wat het betekent om mens te zijn’, zo reageerde Nick Cave in januari toen hij door fans geconfronteerd werd met door ChatGPT geschreven liedjesteksten ‘in de stijl van Nick Cave’. Het moet uiteraard niet leuk zijn om jezelf gereduceerd te zien tot een hoopje Bijbelse metaforen en donderpreekclichés. Maar Cave had ook nog iets anders te vertellen over AI en de creatieve toepassingen ervan. Hij zei dat hij begreep dat generatieve AI-tools als ChatGPT misschien nog in hun kleuterfase zitten, maar vreesde dat ze die fase nooit zullen ontgroeien. ‘Omdat het altijd verder zal moeten gaan, altijd in voorwaartse richting, altijd sneller.’ Een horrorscenario van Nick Cave dat stemt tot nadenken: zolang generatieve AI een nieuwigheidje is en dat, dankzij elke nog straffere update, ook blijft, zullen de stroom dode of levende zangers die nóg overtuigender nagebootst kunnen worden en de huidige tsunami mash-ups en persiflages misschien nooit opdrogen. En als de mens ergens géén artificiële helpende hand bij nodig heeft, dan wel bij het nóg massaler bedenken en verspreiden van ongeïnspireerde, generische doorslagjes. Wordt vervolgd.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
