They should be heroes: zes vrouwen die volgens Stijn Van De Voorde de muziekgeschiedenis hebben geschapen

Zijn vorige theatervoorstelling was te mannelijk, oordeelde een toeschouwer, dus plaatst Studio Brussel-stem Stijn Van de Voorde nu in For Those About to Rock More muzikantes op een voetstuk.

‘De kritiek was terecht’, erkent Van de Voorde. ‘Het was geen bewuste keuze, maar het klopt wel dat er in For Those About to Rock: I Salute You geen enkele vrouw aan bod kwam. Het is een feit dat vrouwen een minder zichtbare rol hebben gespeeld in de muziekgeschiedenis, al heeft dat niet met gebrek aan talent te maken.’

En dus richt de presentator zijn vizier in For Those About to Rock More op vrouwelijke artiesten. Van Fanny Mendelssohn over The Lemonheads-bassiste Juliana Hatfield tot Billie Eilish: aan de hand van interviewmateriaal, audio- en videofragmenten en anekdotiek gidst Stijn Van de Voorde u door de rockgeschiedenis, met haltes bij de vrouwen door de eeuwen heen die zijn muziekhart sneller lieten slaan, onder wie deze zes:

1 De moeder

Wie Sister Rosetta Tharpe

Wat Gitariste die in de jaren 1930 en ’40 furore maakte door gospelsongs onder handen te nemen met haar elektrische gitaar.

Nalatenschap ‘Wat ik zo cool vind aan Sister Rosetta Tharpe is dat quasi niemand haar kent, terwijl ze ontzettend belangrijk is geweest voor de ontwikkeling van de rock-’n-roll. Elvis Presley en Bill Haley, de figuren die het genre gecommercialiseerd hebben, gaven toe de mosterd bij haar te hebben gehaald. Chuck Berry noemde haar zijn muzikale moeder. Dat zeg je niet zomaar.

‘De allereerste rocksingle is volgens sommigen Rocket 88 van Ike Turner. Dat nummer is uitgebracht in 1951, het jaar waarin Sister Rosetta Tharpe voor de derde keer trouwde, in een stadion met 10.000 fans. De manier waarop ze haar gitaar bespeelde, kun je maar op één manier omschrijven: rock-’n-roll. Ze heeft misschien niet de songs die de tand des tijds hebben doorstaan, maar ze heeft wel haar stempel gedrukt.

‘Je moet haar verhaal ook in de tijdgeest van toen plaatsen, wat het des te fascinerend maakt. Het is bewonderenswaardig dat zij als zwarte vrouw in de jaren veertig duizenden mensen naar haar concert lokte, en toch wordt er zelden over haar gerept wanneer het over de rockgeschiedenis gaat.’

De instapsong ‘Het zijn allemaal vrij religieuze nummers, en daar heb ik persoonlijk weinig mee. Dan kies ik Rock Me, alleen al vanwege de titel.’

2 De broodschrijver

Wie Carole King

Wat Songschrijver die in de jaren zestig hits schreef voor anderen, waaronder The Loco-Motion en (You Make Me Feel Like) A Natural Woman. Solo brak ze pas door in de jaren zeventig, met haar tweede soloalbum Tapestry (1971).

Nalatenschap ‘Carole King heeft een hand in wereldhits waarvan de meeste mensen niet weten dat zij ze heeft geschreven. Daarin was ze revolutionair. Hoewel ze aan de lopende band hits afleverde, kreeg ze met Tapestry eindelijk het respect dat ze verdiende. Ze heeft met dat tweede album als eerste vrouw ooit een Grammy voor beste album gewonnen, wat niet de minste verwezenlijking is.

‘Van alle artiesten die in de voorstelling aan bod komen, is mijn band met King het sterkst, omdat Tapestry een plaat is die mijn vader tijdens mijn jeugd veel oplegde. Ik heb niets tegen Janis Joplin, maar ik vind het wel opmerkelijk dat haar muziek in De Tijdloze wordt gestemd en die van King niet. Dat is ergens tekenend voor haar carrière. Met Beautiful is ooit een musical over haar gemaakt, toch blijf ik haar ondergewaardeerd vinden.

‘Mensen kennen (You Make Me Feel Like) A Natural Woman in de uitvoering van Aretha Franklin, en hoewel King niet de stem van Franklin heeft, is haar eigen uitvoering een onderschatte versie. Ik heb het er eens met Mauro Pawlowski over gehad, die Kings versie de beste vindt. Dat is natuurlijk een kwestie van smaak, maar je mag vooral niet vergeten dat het ergens ook háár hit is. Elvis Presley was een geweldige performer, maar heeft nooit songs geschreven. Daarom is mijn sympathie voor Caroline King – een artiest pur sang – zo groot. Ik vind het fantastisch dat het haar alsnog is gelukt om ook solo door te breken, puur op talent.’

De instapsong ‘Mijn persoonlijke favoriet is Beautiful. Als je dat nummer ’s ochtends opzet, word je instant vrolijk.’

3 De pionier

Wie Karen Carpenter

Wat De drummende zangeres van popact The Carpenters, een duo met haar broer Richard Carpenter.

Nalatenschap ‘De muziek van The Carpenters wordt weleens lacherig weggezet als seventiessoftpop. Dat is misschien wel zo, maar de familie Carpenter heeft een diepe indruk op mij nagelaten. En vóór heel wat meisjes Karen Carpenter achter een drumstel hadden gezien, beseften weinigen dat drummen ook iets voor hen was. Er bestaan beelden van de achttienjarige Karen waarop ze zo onwaarschijnlijk goed drumt, en toch werd er live een mannelijke drummer naast haar geplaatst, wat veel zegt over hoe men in de jaren zeventig het talent van muzikale vrouwen inschatte.

‘Sheila E. (ooit de drumster van Prince, nvdr.) heeft in een interview gezegd dat Karen Carpenter een van de redenen was waarom zij is beginnen te drummen. Carpenter was fantastisch in alles wat ze deed, een allround talent. Ze had de présence, de stem en het muzikaal talent. Ze was een megacool figuur wier leven jammer genoeg tragisch tot een einde is gekomen, door een eetstoornis en de bijbehorende mentale problemen.’

De instapsong ‘Bij de geboorte van mijn dochter hebben we geen geboortekaartje laten maken, maar Alex Callier heeft toen een instrumentale versie van Close to You gemaakt.’

4 De mythe

Wie Christa Päffgen, alias Nico

Wat Duitse zangeres, actrice en fotomodel. Vooral bekend als Nico van The Velvet Undergrounds bananenplaat.

Nalatenschap ‘Het mysterie rond Nico draagt bij tot mijn fascinatie voor haar. Ze is eind jaren tachtig gestorven na een fietsongeval terwijl ze in Spanje onderweg was naar een wietdealer, wat bijdraagt aan het rock-’n-roll-beeld dat velen van haar ophangen.

‘Ik wilde voor mijn voorstelling graag met iemand praten die haar persoonlijk heeft gekend. Ik heb John Cooper Clarke opgezocht, de punkdichter die ooit nog in het voorprogramma van de Sex Pistols heeft opgetreden, een van Alex Turners grote helden is en nog met Nico heeft samengewoond. Hij vindt haar een kunstenares. Ze wordt vaak herleid tot de muze van Warhol, maar ze had ook een rol in Fellini’s La dolce vita (1960), en de iconische plaat met de banaan van The Velvet Underground was nooit hetzelfde geweest zonder haar stem.

‘Haar bariton heeft bijgedragen tot veel goede muziek, al is ze nooit een publiekslieveling geweest. Patti Smith werd door velen op handen gedragen, terwijl ik Nico veel cooler en boeiender vond. Ze maakte geen catchy popsongs, ambieerde niet om in de top 30 te staan en hoewel ze weinig eigen nummers heeft gemaakt waarvan ik vind dat iedereen ze moet kennen, vond ik het haar artistieke keuzes altijd wel interessant.’

De instapsong ‘Nico was verslaafd aan heroïne, wat natuurlijk allesbehalve rock-’n-roll is, maar een song als Femme Fatale van The Velvet Underground gaat voor mij over haar en vat ook wel wie ze als artiest was.’

5 De wereldster

Wie Tina Turner

Wat Iconische figuur die tot de queen of rock werd gedoopt. Tot op de dag van vandaag een van de best verkopende vrouwelijke rockartiesten ooit. Intussen met pensioen.

Nalatenschap ‘Ik ben ooit in Nutbush geweest, de plek in Tennessee waar Tina Turner is opgegroeid. Ik heb daar de Tina Turner Highway bezocht en het gin house waarover ze in Nutbush City Limits zingt. Ik vind vooral haar werk van die periode – de jaren zestig en zeventig, als Ike en Tina met haar toenmalige man Ike Turner – onwaarschijnlijk straf. Ik kende haar oorspronkelijk van haar solowerk in de eighties, door mijn ooms die naar songs als The Best luisterden.

‘Hoewel ik Tina Turner in de jaren tachtig niet bepaald boeiend vond, was het wel fascinerend wat haar muziek teweegbracht. Zij verkocht toen al de weide van Werchter uit, zoals vandaag Harry Styles doet. Dat was gigantisch. Voor mij behoort ze tot de strafste en coolste performers ooit. Het mag eigenlijk niet verbazen dat Beyoncé haar een belangrijke invloed noemt, en haar invloed reikt zo ver dat zelfs The Last Shadow Puppets haar eerden, door een foto van haar te gebruiken op de hoes van Everything You’ve Come to Expect.

‘Waar de meeste vrouwen in deze lijst lang – sommigen zelfs altijd – in de schaduw van mannen hebben gestaan, was dat bij Tina Turner niet het geval. Ike Turner had meerdere problemen, waaronder een cokeverslaving en een egoprobleem. Hij kon het niet verdragen dat alle aandacht naar Tina ging, terwijl haar talent gewoon zo groot was dat je niet om haar heen kon. Ike heeft haar mentaal mishandeld, maar zelfs nadat ze uit elkaar waren gegaan, is ze blijven presteren. De power die in Tina Turner schuilt – ze is nochtans klein van gestalte – is onwaarschijnlijk.’

De instapsong ‘Nutbush City Limits van Ike & Tina. Ike was dan wel haar grootste gesel, hij heeft haar ook ontdekt en op een podium gezet. We mogen zijn rol in haar carrière dus ook niet onderschatten.’

6 De toekomst

Wie Billie Eilish

Wat Popfenomeen

Nalatenschap ‘In tijden waarin popmuziek vaak hetzelfde klinkt, klinkt niemand zoals zij. Billie Eilish is uniek, en bovendien belangrijk voor de jeugd. Ze praat openlijk over haar struggles, ze is bijzonder intelligent en haar muziek is catchy maar heeft inhoud: Dave Grohl vindt haar de hedendaagse belichaming van rock-’n-roll, en daar sluit ik mij bij aan.

‘Mijn dochter kende haar overigens lang voor mij. Nog voor haar grote doorbraak wilde ze naar haar optreden in La Madeleine in Brussel, maar ze was toen nog te jong. Ik heb haar ooit kunnen strikken om een videoboodschap voor mijn dochter in te spreken, en die laat ik tijdens de voorstelling zien.

‘Het succes van Billie Eilish zegt ook iets over de tijd van nu. In de negentiende eeuw had je broer en zus Felix en Fanny Mendelssohn – Fanny was het grootste talent, maar Felix werd bewierookt. Dat was ook bij Richard en Karen Carpenter het geval. Billie Eilish’ broer Finneas is haar rechterhand, maar kan leven met een rol buiten de schijnwerpers. Vrouwen worden niet langer onderschat.’