Merzbow, de koning van de Japanse noise, komt begin september naar Botanique. Wat drijft mensen die graag naar ruis luisteren?
Groot nieuws voor een kleine groep mensen: op dinsdag 2 september spelen Igorr Cavalera, Eraldo Bernocchi en Merzbow samen een show in de Botanique. Vooral de komst van die laatste spreekt tot de verbeelding van een nichepubliek. Merzbow, het alias van Masami Akita, is namelijk de bekendste naam binnen de Japanse noise, en binnen het bredere noisegenre. Akita is al actief sinds 1979 en bracht meer dan 350 platen uit, die voornamelijk bestaan uit oorverdovende ruis, lawaai dat klinkt als krijsende machines en andere oorpijnigingen.
Onder muziekfanaten zijn de meningen over noise verdeeld. Velen vinden het pure rommel, en geloven dat mensen er enkel naar luisteren om interessant te doen. Als je kan genieten van het helse geluid van falende elektronica moet je wel een pretentieuze lul zijn, toch? Anderen zien noise dan weer als de meest pure vorm van muziek en doen niet liever dan hun trommelvlies te doorboren met oorverdovend luide white noise.
Zelf kan ik geweldig genieten van een streepje noise en zelfs tot rust komen door de ergste herrie die je je kan inbeelden. Maar je gaat me nooit horen beweren dat noise toegankelijke muziek is. Als je zonder context geconfronteerd wordt met het hardste werk van Merzbow, is afkeer een logische reactie. Daarom een korte gids om je geleidelijk aan van het genre te leren genieten, zodat je misschien nog een kaartje voor de show in de Botanique kan kopen.
Ga op zoek naar texturen, niet naar structuur of melodie
Noise is experimentele muziek en vraagt een aparte luisterhouding. Als je op dezelfde manier naar Merzbow luistert als naar traditionele popmuziek, haal je er bitter weinig uit. Zoals de naam van het genre al verklapt, draait noise om het lawaai zelf. Probeer te genieten van hoe lekker de ruis knarst. Laat jezelf in trance brengen door de golf aan puur lawaai. Zoek niet naar structuur, maar luister met volle aandacht naar de opbouw van de overweldigende geluiden.
Om dat concreter te begrijpen, kan je bijvoorbeeld denken aan de shoegazeklassieker Loveless van My Bloody Valentine. Hoewel dat album helemaal niets met noise te maken heeft, vertrekt het wel vanuit een gelijkaardige filosofie. Ook de dromerige melodieën van My Bloody Valentine worden onder een dikke laag wazige geluiden verborgen. Tegenstanders van de Britse band klagen dat ze daardoor de knappe songwriting niet meer kunnen horen, terwijl fans net beweren dat de ruis inherent deel van de magie is. Net doordat er een unieke geluidswereld wordt opgebouwd om in te verdwalen, is Loveless een van de belangrijkste albums van de nineties geworden.
Zo zijn er talloze voorbeelden in de muziekgeschiedenis te vinden. Ook de muziek van pakweg Sonic Youth viel op door de rammelende manier waarop er met geluid gewerkt werd. Net als de dronemetal van Sunn O))), die niets anders probeert dan de luisteraar te verpletteren met gitzwarte geluidsgolven. En ook dansmuziek als techno heeft weinig met songwriting en alles met sound design te maken. Eens je die luisterhouding aanneemt, kun je noise als het logische eindpunt van alle muziek zien.
Begin met melodische noise
Hoewel ik hierboven schreef dat noise niet om melodie draait, focussen niet alle artiesten zich enkel op ruis. Sommigen gaan aan de slag met contrasten tussen verschroeiende herrie en kalmere momenten, alsof je een paniekaanval hebt in een veld vol zonnebloemen. Een nummer dat mij zo altijd weet te raken is 3 (Get Out) van de Brits-Oostenrijkse Pita. Deze track begint met anderhalve minuut aan kalmerende, mooie ambient, om dan pas de ruis los te laten. Doordat je eerst in die relaxte mindset bent geplaatst, ontstaat er een verwarrende emotie en weet je niet goed of je nu moet panikeren of verder wegdommelen.
Een goed album om mee te beginnen is Frozen Niagara Falls van Prurient. De titel spreekt meteen tot de verbeelding en schept de juiste setting om naar te dagdromen tijdens het luisteren. Prurient maakt heftige muziek en klinkt alsof de apocalyps net heeft toegeslagen, maar dankzij de melodische elementen is er ook in dit desolate landschap schoonheid te vinden. En als dat al iets te heftig klinkt, is er de klassieker Going Places van Yellow Swans. Noise klinkt zelden mooi in de klassieke zin van het woord, maar niemand is ooit dichter gekomen dan dit Amerikaanse duo.
Waar noise doorgaans enkel om het geluid draait, zijn er ook artiesten die het genre gebruiken om verhalender te werk te gaan. Sommigen van hen komen soms zelfs in de buurt van songwriting. Het album The Origin of My Depression van de Australische Uboa gaat bijvoorbeeld door merg en been. Intieme, melodische passages worden afgewisseld met hels gekrijs om de diepste krochten uit het hart van de artiest bloot te leggen. Ook het werk van Pharmakon werd al goed ontvangen vanwege de relatief toegankelijke manier waarop ze angstaanjagende noisesongs maakt.
En zelfs Merzbow, de man waar we uiteindelijk naar toewerken, heeft ook relatief toegankelijke platen gemaakt. Het is overdreven om Merzbuddha een melodieus album te noemen, maar er staat ook geen agressieve ruis op. De pulserende bassen lenen zich prima voor je volgende meditatiesessie.
Luister naar andere genres met invloeden uit noise
Een andere manier om noise te leren appreciëren is om er niet meteen in te duiken, maar te pootjebaden in andere muziek die beïnvloed is door het genre. Een relatief toegankelijk voorbeeld is bijvoorbeeld de mixtape Midcity van Clipping. Hierin worden de beats opgebouwd uit de bliepjes en knarsjes van noise, maar wordt het geraamte van gangsterrap nooit verwaarloosd. Doorheen heel hun carrière is Clipping trouwens van noise blijven houden. Luister bijvoorbeeld ook naar Wriggle, waarin de noiseklassieker Wriggle Like a Fucking Eel van Whitehouse gesampled wordt.
Ben je fan van het hierboven genoemde My Bloody Valentine, dan moet je ook Grandeur of Hair van The Goslings horen. De muziek vertrekt vanuit shoegaze, maar de effecten worden zodanig hard opgedreven dat het geheel bijna noise valt te noemen. Vertrek je liever vanuit ambient en elektro-akoestische muziek, dan is Dyer’s Hands van Pedestrian Deposit een aanrader. Hierin zijn de noisy passages al behoorlijk pittig, maar worden ze afgewisseld met idyllische secties om je tot adem te laten komen. In de heftige gitaarmuziek maakt een band als het sludgeduo The Body dan weer geregeld gebruik van noise, zoals in hun aardedonkere I’ve Seen All I Need to See.
En opnieuw hoeven we voor voorbeelden niet verder te zoeken dan Merzbow zelf. In zijn extreem uitgebreide catalogus vinden we samenwerkingen terug met artiesten uit verschillende genres. Zo bestaat Full of Hell & Merzbow uit venijnige grindcore, maakte hij meerdere platen met de Japanse postmetalgroep Boris en neigen zijn albums met Mats Gustafsson, Thurston Moore en Balazs Pandi naar freejazz. Uiteraard allemaal met een flinke scheut ruis overheen.
Ga over naar noise met ritme
In zijn puurste vorm is noise een vormloze barrage aan ruis, zonder ritmische houvast. Verschillende artiesten hebben echter de sound design van noise overgenomen en er beats onder gezet, waardoor de ruis iets dansbaarder en makkelijker te verteren wordt. Zo komen we in het subgenre power noise terecht – ja, afhankelijk van hoe de ruis klinkt zijn er verschillende subgenres.
Als je graag op de gefliptere dansvloer staat, is het album Vision Quest van Maria & the Mirrors bijvoorbeeld een aanrader. Van begin tot einde klinkt deze plaat als een soort rave uit de negende cirkel van de hel. Voor de kunstzinnigere versie van power noise moet je dan weer bij het langgerekte Kesto (234.48:4) van Pan Sonic zijn, een ware klassieker in de niche. Iets obscuurder, maar daarom niet minder interessant, zijn de power noise van Dreamcrusher en Five Star Hotel.
Ook power electronics, een noisegenre dat vaak gebruik maakt van geschreeuwde vocals, voegt regelmatig kickdrums toe aan de chaos. Het eerdergenoemde Whitehouse is daar een goed voorbeeld van. Daarbij moet wel vermeld worden dat veel van deze artiesten nummers maken over seriemoordenaars, marteling en andere gezellige zaken, waardoor ze hun relatieve toegankelijkheid misschien weer verliezen.
En opnieuw kunnen we ook in dit hoofdstuk naar Merzbow grijpen. Zijn album Merzbeat is volledig gebouwd rond gemuteerde drumpatronen waar je met een beetje fantasie over zou kunnen rappen, en ook qua schreeuwerige herrie houdt de Japanner zich hier relatief in.
Tijd voor het echte werk
Als je op dit punt nog niet afgehaakt hebt, ben je klaargestoomd voor noise in zijn meest pure vorm. Laten we beginnen met het werk waar we vanaf het begin naar opbouwden: de heftigere releases van Merzbow. Begin met het album 1930 op jezelf los te laten. Als je daarvan hebt genoten, kun je het nog hardere Venereology en de ultieme noiseklassieker Pulse Demon een kans geven.
Van daaruit kan je de bredere Japanse noisewereld gaan ontdekken. Het album While You Were Out van Kazumoto Endo is een persoonlijke favoriet, en ook klassiekers als As Loud as Possible van Incapacitants en King of Noise van Hijokaidan zijn zeker een luisterbeurt waard. En dan hebben we het nog niet over de viscerale chaos van The Gerogerigegege gehad.
Uiteraard is er ook buiten Japan goeie herrie gemaakt. Hole in the Heart van Ramleh is niet het allerhardste voorbeeld van het genre, maar weet ook 38 jaar na de oorspronkelijke release een desolate wereld op te wekken. Ook de experimenten met analoge tape van Aaron Dilloway op Modern Jester doen nog steeds de nekharen overeind staan. En wie er wonder boven wonder in slaagt om álle releases van Merzbow te beluisteren, heeft met cultgroep Wolf Eyes en diens meer dan 130 albums een nieuwe kluif om van te knabbelen.
Uiteraard is dit alles nog maar het tipje van de ijsberg. Noise is een verrassend uitgebreide scene waarin je nog jaren kan graven, maar met bovenstaande tips is de deur geopend.
Geniet van de stilte
Ben je helemaal tot hier geraakt, dan heb je ondertussen al gemerkt dat noise een soort brutale hersenmassage is. Als de muziek van Merzbow een extreme sauna is om je bewustzijn in te frituren, is de stilte erna het ijsbad om alles lekker na te voelen tintelen. Nog nooit heeft een gebrek aan geluid zo overweldigend geklonken als na afloop van een noiseplaat. Laat dat de laatste les van dit artikel zijn: geniet niet alleen van de overweldiging, maar ook van de heerlijke leegte die erop volgt. Uiteindelijk is een noisealbum niet meer en niet minder dan een zuiveringsritueel.
Merzbow, Igorr Cavalera & Eraldo Bernocchi
Op dinsdag 2 september in de Botanique.