Naima Joris & Vitja Pauwels in Amor: traagheid is geen zonde

Precies op de dag dat hun nieuwe langspeler Enjoy the Slence het licht zag, stonden Naima Joris en haar trouwe adjudant Vitja Pauwels in de schijnwerpers van Amor, de kleine zaal van de Antwerpse Roma. Het werd een fraai, intimistisch concert, met een setlist die geheel in het teken stond van andermans composities.

‘Optreden is zooo gênant’, merkte Naima Joris op, toen er op klanktechnisch vlak iets niet helemaal naar wens verliep. Het podium is duidelijk niet haar natuurlijke biotoop en live spelen kan bezwaarlijk tot haar favoriete bezigheden worden gerekend. Vaak doet ze geringschattend over haar eigen artistieke prestaties, al is dat nergens voor nodig. De zangeres heeft een in zichzelf verzonken stem waarmee ze de luisteraar meesleept en betovert. Haar jongste werkstuk staat vol songs die ze, in de beslotenheid van haar huiskamer, al jaren zingt en helemaal naar haar hand heeft gezet. Het kost haar dus wel enige moeite ze nu ook aan de openbaarheid prijs te geven.

Zelf had Joris geen muzikale ambities, tot één van de liedjes die ze tijdens de lockdown op haar Facebook-pagina postte de aandacht trok. Zo kon ze op haar negenendertigste met Bellybutton, op tekst van haar overleden halfzus, plots op behoorlijk wat airplay rekenen. Op Enjoy the Silence vertolkt ze songs van uiteenlopende origine uit verschillende tijdvakken. Toch doet het geheel verrassend coherent aan. Dat komt omdat ze het gekozen materiaal volledig ontmantelt, binnenste buiten keert en tot zijn rauwe essentie herleidt. 

De plaattitel is niet toevallig gekozen, want stilte vormt een wezenlijk onderdeel van Joris’ repertoire. De tempo’s zijn dermate vertraagd dat de tijd in het universum van de zangeres gestold lijkt. In die zin vertoont haar werk verwantschappen met dat van de Noorse Susanna Wallumrød of, dichter bij huis, Melanie De Biasio.

Afgekloven

‘Ik speel graag covers’, bekende Naima Joris in Antwerpen. En inderdaad, eerder bracht ze al een hommage aan de Amerikaanse cultfiguur Daniel Johnston uit, terwijl ze zich enkele maanden geleden nog met succes vastbeet in When Doves Cry van Prince. Dat haar muziek nooit tweedehands klinkt, heeft wellicht iets met haar achtergrond te maken. Ze is de dochter van jazzmuzikant Chris Joris, dankt haar voornaam aan een compositie van John Coltrane en beseft zeer goed dat een originele of eigenzinnige interpretatie van een bestaand nummer niet hoeft onder te doen voor iets dat ze zelf heeft bedacht. 

Dat kon de toeschouwer meteen zelf vaststellen aan de hand van het van Duke Ellingston geleende (In My) Solitude, het aan haar eigen polsslag aangepaste, afgekloven Enjoy the Silence van Depeche Mode en het bij Gillian Welch betrokken Whiskey Girl. Naima Joris had op die nummers haar eigen leven geprojecteerd en ze zich dus volkomen eigen gemaakt.

Zelf zat Naima Joris aanvankelijk aan het klavier, maar haar geheime wapen was zonder twijfel de veelzijdige Brusselse gitarist Vitja Pauwels. De laatstgenoemde is al jaren de kapitein van haar nu op non-actief staande groep, maar ook bedrijvig bij zinnenprikkelende bands als Bombataz, Early Life Forms, Woolvs, Mobilhome, Warm Bad en Profound Observer. Daarnaast heeft hij twee voortreffelijke soloplaten op zijn palmares staan. Soms bewerkte Pauwels zijn instrument met een strijkstok, zodat wie tijdens From the Morning (oorspronkelijk van Nick Drake) de ogen sloot, zou hebben gezworen dat hij een viool had meegebracht.

In Green Grass van Tom Waits (Joris: ‘Het beste begrafenislied ooit’) herinnerde zijn grofkorrelige gitaarspel aan dat van de legendarische Marc Ribot, met wie hij in het verleden al het podium mocht delen. Aan Avalanche, uit het songbook van Leonard Cohen, voegde hij dan weer subtiel slidegitaarwerk toe.

Droefenis

Zelf schuwde Naima Joris, die vorig jaar afscheid moest nemen van haar moeder, de droefenis niet. ‘Sinds mijn negentiende heb ik al elf familieleden verloren’, zei ze ter introductie van het trage, statige Where Flamingos Fly. Dat nummer, ooit opgenomen door Gil Evans, ging naadloos over in een haast onherkenbaar Bloom van Radiohead, waarin flarden knarsende noise als stoorzender dienst deden.

Af en toe speelde Joris zelf ook gitaar. Dat deed ze onder meer tijdens Fish on Land, een prachtsong van de Mexicaans-Amerikaanse Lhasa de Sela, die in 2010 helaas veel te jong aan de gevolgen van borstkanker overleed, en tijdens Fidjo  Maguado van Cesaria Evora, een soort gebed waarin de hoop wordt uitgesproken dat de mensheid dra uit zijn lijden zal worden verlost. Ook de enige bis, Sodade, met een ter plekke geloopte ritmetrack, kwam uit het repertoire van de Kaapverdische diva. Je zou het Naima Joris’ lijflied kunnen noemen, omdat het voor haar, een jaar of vijf geleden, de bal voorgoed aan het rollen bracht.

In Amor stelden we vast dat de zangeres, ook zonder band, moeiteloos overeind blijft en dat ze, ook als duo met een beslagen muzikant die haar perfect aanvoelt, zoals Vitja Pauwels, tot zeer mooie dingen in staat is. Maak dus zeker kennis met Enjoy the Silence en mis haar niet als ze bij u in de buurt komt.