The Smile in Vorst Nationaal: een nevenproject dat het hobbyisme ver overstijgt 

Radiohead doet er al acht jaar het zwijgen toe, maar sinds de pandemie hebben Thom Yorke en Jonny Greenwood een nieuw tijdverdrijf gevonden. Met The Smile brachten ze onlangs hun tweede langspeler uit en tijdens hun huidige toernee blijkt eens te meer dat die, qua creativiteit, niet voor hun andere band hoeft onder te doen. 

De jongste jaren waren de leden van Radiohead allemaal actief buiten de groep. Zanger Thom Yorke maakte enkele elektronische soloplaten en hield zich een poosje onledig met Atoms For Peace, gitarist Jonny Greenwood componeerde orkestrale soundtracks, drummer Phil Selway en gitarist Ed O’Brien (EOB) manifesteerden zich op hun eigen lp’s elk als gedegen songwriters en bassist Colin Greenwood speelde af en toe bij Tamino. Voor de muzikanten werkten die projecten uitermate verfrissend: het was een bevrijding weer eens muziek te kunnen maken zonder dat er meteen hoge verwachtingen mee gepaard gingen. 

The Smile, waar ook jazzdrummer Tom Skinner van de fantastische maar helaas ter ziele gegane Sons of Kemet deel van uitmaakt, blijkt het hobbyisme echter ver te overstijgen. De debuutplaat van het gezelschap, het twee jaar geleden verschenen A Light For Attracting Attention, werd door Radiohead-fans meteen aan de boezem gedrukt. Op zich hoeft dat niet te verbazen: de muzikale verwantschap inzake sound en dynamiek is manifest. Het verklaart ook waarom The Smile vanaf het begin werd opgevoerd in grote arena’s (het concert in Vorst Nationaal raakte weer in een vloek en een zucht uitverkocht) en op megafestivals.  

U hoort ons echter niet beweren dat het jongste speeltje van Yorke en Greenwood een doorslag is van de groep waar de heren mee bekend zijn geworden. The Smile klinkt iets meer afgekloven, de ritmen doen complexer aan en er wordt iets vaker geflirt met jazz, funk en mathrock. Wall of Eyes, zijn nieuwe plaat, vertoont bovendien een duidelijke psychedelische component en baadt, ook al door het aandeel van het London Contemporary Orchestra, in een uitgesproken spookachtige sfeer.   

Onrust en onbehagen 

Door de vage, alineaire en overwegend impressionistische teksten van Thom Yorke valt niet altijd makkelijk op te te maken waar de songs precies over gaan, maar thema’s als angst, wanhoop, onrust en onbehagen staan ook nu weer centraal. The Smile maakt geen nummers die zich makkelijk laten meefluiten. Ze kleven niet meteen als kauwgum aan de voetzolen van uw geheugen. Herhaalde beluisteringen zijn aangewezen en zelfs dan doen de songs vaak nog een beetje mistig en contourloos aan. Dat een band die zo fel afwijkt van de mainstream toch bij een groot publiek in de smaak valt, mag dus zonder meer een prestatie heten. 

In Brussel verdeelden Thom Yorke en Jonny Greenwood de bas-, gitaar- en klavierpartijen onder elkaar, maar kregen ze ook assistentie van een vierde man, de Amerikaan Robert Stillman, op toetsen, klarinet en saxofoon. De muzikanten speelden voor een imposante muur van LED-lichtjes, met daarboven vier videoschermen die het publiek toelieten de groepsleden elk apart in het vizier te houden. De set werd geopend met de fake-bossanova van Wall of Eyes, waarna The Smile met The Opposite prompt Arabische tonaliteiten begon af te tasten. In A Hairdryer bewerkte Greenwood zijn gitaar met een strijkstok, in Skrting on the Surface goochelde hij met stijlfiguren uit flamenco en in Speech Bubbles werd een harp in stelling gebracht. 

Zoals verwacht putte de groep rijkelijk uit haar twee langspelers, al kwamen Yorke en zijn vrienden ook al met drie gloednieuwe songs op de proppen, zoals Colours Fly, het bloedmooie Instant Psalm en het vrij ingetogen, vaag naar jazz neigende Zero Sum. Thin Thingklonk even nerveus als gespierd, de hoekige funk van The Smoke werd aangezwengeld door een onweerstaanbare baslijn en het zigzaggende Under Our Pillows huisvestte een hoogst prikkelbare synth. Maar het nummer dat het publiek voor het eerst helemaal overstag deed gaan, was het strak gespeelde, met ongedurig gitaarwerk versierde Read the Room. 

Bunga bunga 

Tot de andere hoogtepunten behoorde de intimistische, naar The Fab Four knipogende pianoballad Friend of A Friend, waarin we verwijzingen meenden te horen naar de ons-kent-ons-mentaliteit, de corruptie en de graaicultuur die in politieke middens schering en inslag zijn. Ook top: de rechttoe rechtaan gitaarrock van You Will Never Work in Television Again, over ‘a sad fuck’ genaamd Berlusconi, die jonge meisjes misbruikt tijdens zijn beruchte bunga bunga-feestjes. Het concert werd afgesloten het uitgesponnen Bending Hectic, voorzien van een folky intro die zo uit de koker had kunnen komen van Steve Howe tijdens de hoogdagen van de prog-band Yes. Het is een verrassend heldere song over iemand die in een sportwagen door een Italiaans gebergte raast, een haarspeldbocht mist en zich in een diepe afgrond stort. Een lovesong volgens de één (Thom Yorke heeft dezer dagen een Italiaanse vriendin), een zelfmoordverhaal volgens de ander. De symbolische betekenis mag u mag u zelf ontwarren. 

De bisronde werd ingezet met het even jachtige als gedreven Feeling Pulled Apart by Horses, oorspronkelijk een solosingle van Yorke uit 2009. De overige nummers (het statige, melancholische Teleharmonic, het trage, repetitieve Pana-Vision en de klagerige ballad You Know Me!, met Greenwood op cello) riepen vooral herinneringen op aan Radiohead. De laatst genoemde band zou trouwens nog altijd bestaan, maar zelfs als ze nooit meer iets van zich laat horen, is The Smile een uitstekend alternatief.  

In Brussel zagen we een stel muzikanten aan het werk dat elkaar volop ruimte gaf, maar toch een hechte indruk maakt. Dat onbetreden paden aftastte, maar net zo goed verrassend orthodox uit de hoek kwam. Bovendien werd het Belgische publiek, met 21 songs, getrakteerd op het langste concert van de huidige tournee. Zo weet u meteen voor wie u volgende zomer moet kiezen bij het uitstippelen van uw Pukkelpoptraject.