Public Image Ltd in Vooruit: geweldige band, pathetische frontman

Met de Sex Pistols werd John Lydon één van de iconische figuren van de punk en ook met het experimentelere Public Image Ltd, houdt hij inmiddels al 45 jaar stand. Maar is de immer tegendraadse provocateur vandaag nog even relevant als in 1978? Na de passage van PIL in de Gentse vooruit valt op die vraag geen eenduidig antwoord te geven.

Onlangs bracht Public Image Ltd, na een pauze van acht jaar, haar elfde langspeler uit. Dat het wisselvallige End of World zo lang op zich liet wachten, had alles te maken met de ziekte van Lydons vrouw. Nora Forster leed aan dementie en, in weerwil van zijn reputatie als ongeleid projectiel, werd de voormalige Sex Pistol haar mantelzorger. Eén van de hoogtepunten uit de jongste plaat van PIL is het even pakkende als tedere Hawaii, dat aan Nora is opgedragen en waarmee Lydon Ierland tevergeefs probeerde te vertegenwoordigen op het jongste Eurovisiesongfestival. Waarom hij per se deel wilde nemen aan dit feest van de wansmaak? Wellicht om zijn eega, die in april overleed, een laatste pleziertje te gunnen. In Gent prijkten uiteindelijk slechts drie songs uit de nieuwe lp op de setlist en Hawaii was daar helaas niet bij. 

Wat viel er van Public Image Ltd, genoemd naar een roman van Muriel Spark uit de sixties, anno 2023 nog te verwachten? In ieder geval: méér dan van de meeste van zijn generatiegenoten, die inmiddels tot slappe nostalgie-acts zijn verworden. De huidige line-up van de groep, met gitarist Lu Edmonds (ex- The Damned, tegenwoordig ook bij The Mekons), drummer Bruce Smith (ex- The Slits en -The Pop Group) en bassist Scott Firth (ex-Little Axe en -John Martyn), is al vijftien jaar onveranderd en geldt, sinds het vertrek van medeoprichters Jah Wobble en Keith Levene, zonder twijfel als de consistentste ooit. PIL bestaat dan ook uit hoogst competente muzikanten, die garant staan voor een energieke mix van postpunk, noiserock, dubreggae, folk en wereldmuziek.  

Schrikbarend conservatief

De grote troef en tegelijk de achilleshiel van de groep is echter John Lydon zelf. Op zijn 67^ste snauwt en sneert hij nog altijd als in zijn begindagen en wil hij per se tegen heilige huisjes blijven schoppen. Alleen is de man, die vroeger meer één bom onder het establishment legde, nu zélf deel van dat establishment geworden. Daarbij vertoont hij dezer dagen schrikbarend conservatieve trekjes. Zo sprak hij al zijn steun uit voor Donald Trump, toonde hij zich een voorstander van de Brexit en spande hij onlangs een rechtszaak aan tegen de voormalige leden van de Sex Pistols omdat ze hun muziek, tegen zijn zin, lieten gebruiken in een biopic over het gezelschap. 

In Being Stupid Again, één van de drie songs uit End of World die in Gent een plekje op de setlist haalden, nam hij dan weer, op een nogal onnozele manier, het idealisme van studenten op de korrel en vond hij het zelfs nodig transpersonen belachelijk te maken. Echt gevaarlijk is John Lydon niet meer: hij komt veeleer pathetisch over en door zijn overdreven theatrale podiumgedrag heeft hij veeleer iets van een clown. Maar is Rotten Johnny niet altijd een muzikale charlatan geweest? 

Op de muziek zelf viel gelukkig weinig aan te merken: Public Image Ltd speelt zijn postpunk zoals vanouds op het scherp van de snee. Opener Penge, een warrig verhaal over de inval van de vikingen in Groot-Brittannië, bevatte ingrediënten uit metal en deed bij momenten een beetje denken aan Rammstein. De beste momenten van het kwartet waren meteen ook de avontuurlijkste. Het nieuwe Car Chase, gestoeld op pulserende elektronica en een monster van een gitaarriff, gaf aan dat PIL zeker nog niet mag worden afgeschreven.  

Toonloos gejammer

Ronduit indrukwekkend waren ook de drie uittreksels uit het legendarische Metal Box uit 1979, een plaat die in dezelfde donkere sferen baadde als die van Joy Division (Unknown Pleasures verscheen trouwens in hetzelfde jaar). Het uitgesponnen maar bezwerende Albatross steunde op de onheilspellende doodsroffels van Bruce Smith, de repetitieve baslijnen van Scott Firth en de zigzaggende, atonale prikkeldraadgitaar van Lu Edmonds. Death Disco (ook bekend onder de titel Swan Lake) piepte en knarste, huisvestte oriëntaalse motiefjes en was één en al wanhoop: Lydon schreef het toen hij zijn moeder zag aftakelen door kanker. This Is Not a Love Song, de grootste hit van PIL, waarin Edmunds slide speelde op een elektrische saz, zat vooraan in de set en ook het claustrofobische The Room That I’m In wist probleemloos te overtuigen. 

Een grote zanger is John Lydon nooit geweest, al wist hij met zijn snijdende voordracht de luisteraar vroeger regelmatig mee te slepen. Maar in Vooruit begon zijn toonloze gejammer, zeker in Flowers of Romance, toch iets te nadrukkelijk het incasseringsvermogen van de toehoorder aan te vreten. In The Body (over abortus) en het springerige Warrior fungeerde de frontman vooral als en slecht gerichte stoorzender. En afsluiter Shoom (‘over de minkukels met wie ik vroeger nog heb samengewerkt’) was een banale scheldtirade, die weinig méér om het lijf had dan ‘bollocks’ of ‘fuck off’. 

Tijdens de toegiften balanceerde PIL met Public Image op een geluidsmuur van gewapend beton: het was een sneer aan het adres van manager Malcolm McLaren, die de Sex Pistols destijds schaamteloos zou hebben geëxploiteerd. Open Up, een nummer van Leftfield waarvoor John Lydon in 1995 als gastzanger mocht opdraven, werd bedolven onder dikke lagen elektronica en in Rise liet hij, als een dirigerende volksmenner, de slogan ‘Anger is an energy’ doodleuk aan het publiek over. Lydons gemakzucht was stuitend: al te vaak voerde hij een routineus kunstje op, zonder veel overtuigingskracht. Hij moest zowaar zelfs zijn teksten aflezen uit een mapje.

Ja, ook punks worden een jaartje ouder. Zonde, want een band van dit niveau had een betere frontman verdiend.