Explosions in the Sky in AB: van klaterend bergbeekje tot verwoestende tsunami 

Kwatongen beweren dat de Amerikaanse post-rockers van Explosions in the Sky al meer dan twintig jaar op hetzelfde kunstje terugvallen. Niettemin spelen ze overal ter wereld voor uitverkochte zalen. De Brusselse AB vormde op die regel geen uitzondering. En in het publiek hebben we echt niemand horen mopperen.

Explosions in the Sky maakt al sinds 2000 puur instrumentale gitaarmuziek waar je, in de juiste stemming, helemaal in kunt verdwijnen, maar die op andere momenten ook wel als aangenaam geluidsbehang dienst kan doen. Het kwartet uit Austin, Texas bestaat uit geestgenoten van het Canadese Godspeed You! Black Emperor, het Schotse Mogwai of het Japanse Mono, allemaal bands die ruim een kwarteeuw geleden het fundament legden voor het genre dat dezer dagen post-rock wordt genoemd. Allemaal maken ze lang uitgesponnen composities die de conventionele strofe-refrein-strofe-structuur van de doorsnee popsong vér overstijgen en waarin nadrukkelijk níet wordt gezongen.  

De muzikanten zijn per definitie gelijkwaardig. Van een personencultus is dus geen sprake. Door de schaarse belichting en de veelvuldig aangesproken rookmachine, zag je in Brussel sowieso niet meer dan donkere, anonieme silhouetten op het podium. Samen schilderden ze grillige klanklandschappen waarin extreem luid en extreem zacht elkaar voortdurend versterkten. 

Na een stilte van zeven jaar brachten Explosions in the Sky medio september hun achtste langspeler uit. Tenminste: als we hun vele soundtracks voor film en televisie niet meerekenen. Met een titel als End lijken de heren een zekere finaliteit te suggereren, maar, in tegenstelling tot wat menigeen vermoedt, heeft de groep voorlopig geen plannen om ermee op te houden. End wijst veeleer op het afsluiten van een hoofdstuk of van een fase in haar ontwikkeling, en kan dus net zo goed een nieuw begin inluiden.  

Nieuwe tinten 

Voor wie de Texanen al volgt sinds hun debuut lijkt hun werkstuk bij een eerste oppervlakkige beluistering meer van hetzelfde. Die eerste indruk is echter bedrieglijk, want sinds The Wilderness legt het gezelschap, dat vooral faam geniet dankzij zijn veelkleurige gitaarweefsels, steeds vaker verrassende accenten en experimenteert het met elektronica, keyboards of folky invloeden. Zeker, hun muzikale universum is ons na al die jaren vertrouwd, maar bij iedere nieuwe release boren ze onvermoede geluidslagen aan en voegen ze nieuwe tinten toe aan hun basispalet. 

In Brussel lieten Explosions in the Sky zich bijstaan door een vijfde man, Jay Demko, die de bas en de klavieren beroerde. De gitaristen Munaf Rayani, Mark Smith en Michael James, waarvan de laatstgenoemde regelmatig op basgitaar overschakelde, stonden garant voor subtiel opgebouwde mini-symfoniën die het ene moment weg hadden van klaterende bergbeekjes, het andere aan verwoestende tsunami’s. Of, als we nog even bij de watermetafoor blijven: een nummer dat je aanvankelijk het gevoel gaf op een rimpelloos oppervlak te dobberen, bleek, bij nader inzien vol gevaarlijke waterkolken te zitten. Dat had iets te maken met de opeenvolging van verzengende gitaarcrescendo’s, maar zeker ook met het even energieke als gedreven drumwerk van Chris Hrasky. 

De avond werd ingezet met de stevige riffs van Loved Ones, één van de slechts drie composities uit End die in Brussel uit de verpakking werden gepeuterd en uitmondde in een feedbackdrone van het type dat je sterretjes deed zien. Via noisy interludia liepen de stukken in elkaar over, zodat het concert uitgroeide tot één lange trip. Explosions in the Sky weten de routine te weren door iedere avond een andere set te spelen. In de AB putten ze ook telkens tweemaal uit oudere lp’s zoals Those Who Tell the Truth Shall Die (2001), All of a Sudden I Miss Everyone (’07) en de Duyster-classic The Earth is Not A Cold Dead Place (’03). Die laatste bevat misschien wel hun allerbeste werk en het is zeker ook de plaat die de fans het meest na aan het hart ligt. 

Waar woorden tekortschieten 

Tijdens Catastrophe and the Cure kreeg gitarist Michael James even te kampen met technische problemen, maar die raakten gelukkig snel opgelost. Greet Death en The Birth and Death of the Day dienden zich aan als echte beuknummers, maar ook hier werden tornado’s afgewisseld met bedrieglijk windstille momenten. Minimalisme en herhaling stonden bij Explosions weliswaar centraal, maar er zaten genoeg verschuivingen en lyrische motiefjes in de muziek om het boeiend te houden. 

De groep nam je mee naar een plek waar woorden te kort schieten, wat niet wegnam dat de composities een narratief en filmisch karakter hadden. Ze stimuleerden de verbeelding van de toeschouwer, al riepen ze bij eenieder andere beelden en gevoelens op. Explosions in the Sky namen overigens ruimschoots de tijd om hun verhaal te vertellen, wat verklaart waarom tijdens een concert van anderhalf uur slechts negen nummers voorbij kwamen. Wel is het veelzeggend dat de absolute piekmomenten – Your Hand in Mine en het al net zo onverslijtbare The Only Moment We Were Alone– intussen al twintig jaar oud zijn. Misschien wordt het dus toch stilaan tijd voor een kleine koerswending?