Bruce Springsteen in Werchter: The Boss weet van geen ophouden

Binnenkort is hij te zien in een biopic met Jeremy Allen White, gisterenavond zette hij de wei van Werchter in vuur en vlam: u bent nog lang niet af van Bruce Springsteen.

20.03 uur, de festivalweide van Werchter. De Fourth of July staat voor de deur en aan de rechterkant van het enorme podium waar Bruce Springsteen zo meteen zal spelen wappert de Amerikaanse vlag. Een voor een nemen de muzikanten van zijn E Street Band plaats. One, two, three, four! Zodra The Boss op het podium stapt, wordt Lonesome Day ingezet. Het concert, dat drie uur lang zal duren, is begonnen.

In september wordt Springsteen 75 – binnenkort krijgt hij een eigen biopic, Deliver Me from Nowhere, waarin hij wordt vertolkt door Jeremy Allen White (The Bear) – maar hij denkt nog lang niet aan stoppen. Vorig jaar stond hij al eens op deze weide, tijdens zijn eerste wereldtournee in zeven jaar tijd. Die keer had hij evenwel te kampen met gezondheidsproblemen. Eerst had hij last van een maagzweer, later kreeg hij stemproblemen waardoor hij een paar data moest afzeggen. Maar vandaag lijkt Springsteen springlevend: in Werchter toont hij geen enkel teken van ademnood, niet het minste verlangen om zichzelf te sparen. Gehuld in een jasje en een stropdas is hij zo Bruce als het maar kan.

Om hem heen staan zijn trouwe leden van de formidabele E Street Band: Steven Van Zandt (die net een HBO-documentaire heeft gekregen), Nils Lofgren (die met zijn solo’s Because the Night tot een hoger niveau zal tillen), Max Weinberg (keizerlijk zoals altijd achter zijn drums), Jake Clemons (de neef van Clarence, de iconische saxofonist van de E-Street Band), … In totaal heeft The Boss zo’n twintig muzikanten in dienst. Allemaal dragen ze evenzeer bij aan het collectief als dat ze erin openbloeien.

De band is nog altijd het voornaamste ‘visuele element’ van het concert. Ook al staan er 60.000 mensen op het gras, er is geen sprake van decor of vlammenwerpers. De muziek wordt verondersteld genoeg te zijn. De tactiek is bekend. De intensiteit wordt opgevoerd en in één keer passeren Lonesome Day, Prove It All Night en My Love Will Not Let You Down de revue. Er wordt amper tijd genomen om adem te halen. (‘Verdomme, deze jongens spelen alsof hun leven ervan afhangt’, lezen we in onze aantekeningen. En nu, met een fris hoofd, blijft die indruk overheersen.) No Surrender, benadrukt Springsteen. En het duurt niet lang voor hij de handen van een fan vastneemt voor een danspasje of zijn mondharmonica overhandigt aan een sprakeloos kind.

Precies veertig jaar geleden bracht Springsteen het album uit dat zijn grootste hit zou worden: Born in the USA. Dinsdagavond in Werchter maakt de plaat opnieuw een groot deel uit van de setlist. Van de titeltrack tot Dancing in the Dark, Working on the Highway en een opzwepende versie van Bobby Jean. Born in the USA zou indertijd van Springsteen een Amerikaans icoon maken. Een nationale schat. Ook al betekende dat dat sommige mensen de meer kritische aspecten van zijn teksten over het hoofd zagen. De grote vriend van Barack Obama besteedde vervolgens veel tijd aan het corrigeren en nuanceren van zijn imago.

Vandaag is Springsteen een Democratische activist die in staat is om een verdeeld land weer samen te brengen. Een zanger die zijn vaderland en zijn roots viert. Een baas die vertrouwt op zijn ‘werknemers’ in plaats van ze uit te buiten. In een wereld na MeToo is hij erin geslaagd om zowel de cisgender witte man als een onwaarschijnlijk queer figuur te belichamen. Toegegeven, de working class hero kreeg ook kritiek omdat hij toegaf aan de inflatie en zijn concerttickets steeds duurder werden (130 euro kostte het om dinsdagavond toegang te krijgen tot de wei van Werchter, 208 voor een plekje op de eerste rijen). Desondanks lijkt zijn aura nog steeds intact.

Als je hem op het podium ziet, is het gemakkelijk te begrijpen waarom. Het is een kwestie van enthousiasme. Of beter nog: van geloof. Ook al lijkt zijn land en de wereld uit elkaar te vallen, gelooft Springsteen nog steeds. En hij heeft de gave om mensen mee te nemen. Hij is een zanger die stevig op zijn benen staat, mee neuriet met zijn vrienden en de hoop levend houdt. Naïef, maar niet goedgelovig. Sterk, maar zonder zijn zwakte te verbergen. Zoals schrijver-criticus Laurent Chalumeau zegt: hij is zowel feilbaar als betrouwbaar. Zelfs wanneer zijn stem op haar limieten botst (vooral in Nightshift is hij genoodzaakt de al te ingewikkelde noten te vermijden), spaart hij zichzelf nog steeds niet.

Net als vorig jaar brengt Springsteen een eerbetoon aan zijn in 2018 overleden vriend George Theiss, met wie hij in zijn allereerste band zat. ‘De dood brengt helderheid’, herinnert hij ons. Hij brengt voor hem Last Man Standing, alleen op gitaar. Springsteen is een van de laatste muzikanten die een bepaald idee van muzikaal engagement belichaamt. Tijdens een openingsconcert voor Bonnie Raitt in 1974 beschreef journalist en toekomstig manager Jon Landau hem als ‘de toekomst van rock’. ‘Op een avond waarop ik me jong wilde voelen,’ schreef hij, ‘gaf Springsteen me het gevoel alsof ik voor de allereerste keer muziek hoorde’. Vijftig jaar later, op de vlakte van Werchter, belichaamde Springsteen misschien niet langer de toekomst van wat dan ook. Maar op een moment dat er, om Landau te parafraseren, nood is aan een sprankje licht in de chaos, slaagde hij erin om de hoop nieuw leven in te blazen.