Beth Gibbons trof het publiek in het Koninklijk Circus, met emotionele precisie, recht in het hart

In de voorbije dertig jaar leek het vaak alsof Beth Gibbons van de aardbol was verdwenen, maar tijdens iedere langdurige afwezigheid groeide haar reputatie. Zopas maakte ze, op haar 59ste, haar solodebuut met het verbluffende Lives Outgrown. Ook de daaraan gekoppelde tournee en haar passage in het Koninklijk Circus lokten euforische reacties uit.

Als zangeres van Portishead behoorde Gibbons in de vroege nineties, samen met Tricky en Massive Attack, tot de sterkhouders van de Bristol scene en de pioniers van de triphop. 22 jaar geleden maakte ze, geholpen door de van Talk Talk bekende Paul Webb, alias Rustin Man, de lp Out of Season, met een fraaie mengvorm van folk en jazz. Daarna zocht de zangeres weer de anonimiteit op. Beth Gibbons is zeer aan haar privacy gehecht, geeft nooit interviews en laat zich niet dicteren door de muziekindustrie. Ze neemt haar tijd en komt enkel met nieuw werk naar buiten als ze écht iets te vertellen heeft. Samen met drummer Lee Harris, een ander voormalig bandlid van Talk Talk, knutselde ze zelfs een vol decennium aan Lives Outgrown, een elegisch werkstuk over verlies en vergankelijkheid.

Gibbons heeft inmiddels de leeftijd bereikt waarop ze noodgedwongen afscheid moet nemen van geliefden, relaties ziet afbrokkelen en al te vaak ondervindt hoezeer lichaam en geest bloot staan aan de ravages van de tijd. Ze treurt om alles dat voorbijgaat en nooit meer terugkomt. In één van haar nieuwe songs heeft ze het bijvoorbeeld over de menopauze en hoe die haar zelfvertrouwen aantast. Lives Outgrown is, kort gezegd, een plaat met een rouwrandje. Je wordt er niet vrolijk van, maar de thema’s zijn voor iedereen herkenbaar: dag na dag worden we een beetje ouder en uiteindelijk gaan we dood. 

Beth Gibbons beseft zeer goed dat het heeft geen zin verzet te bieden tegen wat onafwendbaar is. Het is echter niet omdat ze achteromkijkt dat ze zich in het verleden verschanst. In tegendeel: op muzikaal vlak weigert ze zichzelf te herhalen. Geen breakbeats, scratches, samples of elektronische manipulaties dus. Samen met Harris en producer- multi-instrumentalist James Ford heeft ze op Lives Outgrown een unieke, uitdagende, voornamelijk akoestische geluidswereld gecreëerd. Daarbij verwijst ze weliswaar naar folk, maar verkiest ze het experiment boven de traditie. 

Zinnenprikkelend

Zo gebruikt Lee Harris een hoogst onorthodoxe drumkit, die onder meer uit kartonnen dozen, tupperwarepotten, waterkruiken en houten lades bestaat, terwijl Ford een imposante reeks instrumenten introduceert die op het eerste gezicht niet samen lijken te horen, maar wél bijdragen tot een even tijdloos als zinnenprikkelend klankbeeld, dat Gibbons de vrijheid geeft van de klassieke songstructuren af te wijken.

Sinds de zangeres enkele jaren geleden met het Symfonisch orkest van de Poolse Nationale Radio de derde symfonie van Henryk Górecki uitvoerde, ontwikkelde ze een voorliefde voor het orkestrale. In Brussel liet ze zich dan ook ondersteunen door een voortreffelijke zevenkoppige band. Daarin figureerden onder anderen een violist, een altvioliste, een drummer, een percussionist, een toetsenspeler, enkele gitaristen en een manusje-van-alles dat een dwarsfluit, basklarinet, vibrafoon en dulcimer beroerde. Dat leidde tot een volle, zinnenprikkelende sound, die misschien net iets minder rijk klonk dan op de plaat maar wel meer afgelijnd aandeed.

Beth Gibbons bezondigde zich op het podium nooit aan grote gebaren of gratuite volksmennerij. Ze hield zich zo ver mogelijk van de schijnwerpers, stond net als haar muzikanten zo goed als onbelicht in het halfduister zodat het publiek enkel een donker silhouet te zien kreeg, en liet de songs voor zichzelf spreken. Haar stem, een etherische variant van die van Karen Dalton en Billie Holiday, was nog steeds een instrument waarmee ze de toeschouwer, met een onwaarschijnlijke emotionele precisie, recht in het hart trof. Gibbons, wellicht aangevuurd door de energie van haar band, zong haar bespiegelende, melancholische nummers trouwens verrassend krachtig. 

Wervelend

Het bezwerende Rewind (meeslepend ritme, oriëntaals aandoende motiefjes) en het wervelende Beyond the Sun, waarin ons een bries uit de Balkan tegemoet waaide, herinnerden bij momenten aan de muzikale texturen van The Velvet Underground, ten tijde van All Tomorrow’s Parties. En ook For Sale, waarin bloeddorstige gitaren het hoge woord mochten voeren, schoot pijltjes af richting rock-‘n-roll. Elders zorgden schrapende violen, paganistische roffels (Burden of Life) en harmoniumdrones (Whispering Love) ervoor dat de aandacht van de toeschouwers geen moment verslapte. En ook al moest het bespiegelende Foating on a Moment het dit keer zonder kinderkoor stellen, die lacune werd probleemloos gecompenseerd door de meerstemmige samenzang van de groepsleden.

Alle songs uit Lives Outgrown hadden een plekje op de setlist gehaald. Slechts driemaal putte de zangeres uit haar oudere repertoire. Uit haar alliantie met Rustin Man koos ze voor het aan Nick Drake verwante Mysteries, waarin ze ondersteuning kreeg door de prachtige sopraanstem van violiste Emma Smith en aan de twijfelaars liet weten: ‘God knows how I adore Life’. Ook Tom the Model, het meest poppy moment van de avond, was afkomstig uit Out of Season.

Opvallend wel hoe enthousiast de toeschouwers reageerden op nummers waar ze al jaren mee vertrouwd waren. Dat ging dus ook op voor het als bis opgespaarde Roads uit de Portishead-periode. Het werd voor de gelegenheid herkneed in een statige torch song, over het soort oorlog dat weleens wordt uitgevochten in de huiskamer of tussen de lakens, en was voor Beth Gibbons een gelegenheid om haar hoogste, ijlste stem nog eens op te diepen. Met het oog op afsluiter Reaching Out (‘I need your love to silence my shame’) werd het tempo daarna weer gevoelig opgedreven en mocht de band nog eens helemaal voluit gaan.

Het concert duurde slechts iets meer dan een uur, maar de enthousiaste reacties in de zaal gaven aan hoezeer het publiek Beth Gibbons al die jaren had gemist en haar recente leftfield-keuzes apprecieerde. Wat een verademing nog eens een artieste aan het werk te zien die, wars van alle commerciële overwegingen, onverstoorbaar haar eigen weg gaat en zo de tijdgeest vlotjes overstijgt.