Ansatz der Maschine neemt afscheid in de Handelsbeurs met een spannende film voor het oor 

Na 22 jaar en zes pareltjes van langspelers heeft Ansatz der Maschine in de Gentse Handelsbeurs de handdoek definitief in de ring gegooid. Voor de gelegenheid bijgestaan door enkele speciale gasten, nam de zevenkoppige band, die een sierlijke brug bouwde tussen folk, elektronica, postrock en neoklassiek, afscheid in schoonheid. 

Oorspronkelijk zou Ansatz slechts een eenmalige samenwerking worden, maar na het vertrek van zijn kompaan Alexander Baert besloot Mathijs Bertel het project alsnog voort te zetten. Vanaf zijn indietronicadebuut The Postman Is A Girl uit 2006 omringde hij zich met een losvaste reeks muzikanten en de jongste jaren ontwikkelde Ansatz der Maschine zich, zowel in de studio als op het podium, tot een mini-orkest waarin de rol van akoestische instrumenten zoals strijkers, blazers, lapsteel en harp almaar groter werd. Zoals impressionistische schilders met licht omsprongen, goochelde Bertel met klanken. En net als de natuur, één van zijn inspiratiebronnen, bleef zijn muziek voortdurend in beweging.  

De spilfiguur van Ansatz, die ook soundtracks schrijft voor film en theater, experimenteert tijdens optredens graag met visuals en surround sound. Dat deed hij ook in Gent. Alleen blijft het in een klein land als België een enorme financiële en logistieke uitdaging om een gezelschap van zes bandleden, een zangeres en enkele technici, langdurig op de been te houden. Vooral omdat het voor Mathijs Bertel nooit een optie is geweest commerciële toegevingen te doen. Dat neemt niet weg dat zijn groep in de loop van haar bestaan op onverwachte plekken kon spelen, tot in Koeweit toe, en zelfs schouderklopjes kreeg van de gerenommeerde IJslandse componist en producer Valgeir Sigurðsson. 

Tegelijk kwam Bertel enkel met een nieuwe plaat naar buiten als er, volgens hem, écht iets te vertellen viel en had hij nu het gevoel dat zijn verhaal stilaan verteld was. Eigenlijk had het uitgepuurde requiem Burial Songs uit 2019 al de zwanenzang van Ansatz der Maschine moeten worden. Tijdens de lockdowns kwamen echter enkele nieuwe nummers opborrelen, zodat begin dit jaar, bij wijze van post scriptum, een laatste plaat verscheen.  

Zinnenprikkelend

Tunguska bevatte voor de ene helft nieuwe composities, voor de andere herwerkingen van ouder materiaal. De titel verwees naar een rivier in Siberië waar in 1908 de zwaarste explosie plaats vond die ooit op aarde was waargenomen. Over een oppervlakte van 2150 vierkante kilometer werden tachtig miljoen bomen vernield en hoewel het vermoedelijk om een meteorietinslag ging werd, vreemd genoeg, nooit een krater gevonden. Met de titel leek Mathijs Bertel te willen suggereren dat, voor wie overgeleverd is aan de kracht van de natuur, de impact van tijd en ruimte sowieso relatief is. 

De vaak meditatieve maar zinnenprikkelende nummers, die in de Handelsbeurs op de setlist prijkten, waren overwegend instrumentaal en liepen naadloos in elkaar over, waardoor ze samen een lange suite of een film voor het oor vormden. De teneur was weemoedig en melancholisch, al vielen af en toe ook krachtige geluidserupties te noteren. Naast architect, regisseur en muzikaal brein Mathijs Bertel, die actief was op viool, keyboards, elektronische machines en hang (een metalen percussie-instrument van zwitserse makelij), was drummer Jan Dhaene de enige die het volledige Ansatz-traject had afgelegd. Op het podium herkenden we voorts de van Isbells en Marble sounds bekende Gianni Marzo op gitaar, Wouter Mattelin op lapsteel, Seraphine Stragier op cello en harp en Sander Lambrecht op allerlei synths.  

Zoals bekend  houdt Bertel van contrasten die elkaar versterken en dat liet zich nog eens voelen tijdens het allerlaatste concert van Ansatz er Maschine. De muziek klonk nu eens dromerig en intimistisch, dan weer  gedreven en opzwepend. De groep verschanste zich in het spanningsveld tussen orde en chaos, vertrouwd en bevreemdend, elektronisch en organisch. Tegelijk gaf iedere compositie blijk van gelaagdheid, diepgang en intensiteit. The Wooden Lighthouse herinnerde afwisselend aan het werk van Nils Frahm en Ólafur Arnalds, terwijl 656 Feet veeleer aanleunde bij minimal techno. 

Warm dekentje

Af en toe, bijvoorbeeld in Untold, Tunguska, Pt.1 en Falling Down, kwam zangeres Sophia Ammann de muzikanten vervoegen. Haar heldere, wendbare stem had op de toeschouwers het effect van een warm dekentje tijdens een koude winternacht. Tijdens Invisible verscheen een danser op het podium, in Tungaska Pt.2 leverde de Amerkaanse Antwerpenaar Jon Birdsong een jazzy bijdrage op ney en piccolotrompet, terwijl Tiptoe een bewerking was van een track van Sohnarr. Patricia Vanneste, die eerder op de avond met de band Driftwood al het intrigerende voorprograma had verzorgd, speelde bij die gelegenheid een spannend vioolduet met Ansatz-aanvoerder Mathijs Bertel. 

Het orgelpunt van het concert werd het meeslepende postrockepos Kohn Denny, geïnspireerd door een vierjarig jongetje dat in een Nazi-concentratiekamp in Theresiënstad om het leven kwam en dat in Gent werd opgedragen aan alle kinderen die de voorbije weken het slachtoffer werden van  het oorlogsgeweld in Gaza. Het nummer, oorspronkelijk afkomstig uit de lp Painting Bad Weather On Her Body, was een schroeiende elegie met forse Godspeed-uitbarstingen, waarin geluidsman Jimmy Van Rietvelde figureerde op bas.  

Met het folky The Silent Story als enige bis werd voorgoed een punt gezet achter de geschiedenis van Ansatz der Maschine. Jammer, want dit was een band (én een concert) van wereldniveau. Mathijs Bertel heeft intussen al laten weten dat hij zich wil herbronnen en dat hij broedt op een korte film, Lungta, waarin hij muziek, beeld en animatie wil samenbrengen. Niet getreurd dus: u kunt er gif op innemen dat ook het volgende hoofdstuk in ’s mans creatieve bestaan weer bijzonder mooie dingen zal opleveren. 

 Dirk Steenhaut