‘Random Access Memories’ van Daft Punk klinkt na tien jaar nog altijd even meeslepend

Precies een decennium geleden bracht Daft Punk, na acht jaar stilte, zijn vierde lp uit. Met het verrassende Random Access Memories, dat uiteindelijk ook zijn zwanenzang werd, wist het Franse duo alle imitatoren van zijn house meets disco-sound een neus te zetten.

Sinds Thomas Bangalter en Guy-Manuel de Homem-Christo in 1997 kwamen aankloppen met hun langspeeldebuut Homework, valt hun invloed nauwelijks te overschatten. ‘Daft Punk betekent voor de elektronische dansmuziek wat The Velvet Underground betekende voor de punk’, schreef The Guardian destijds. Het tweespan smeedde genres als disco, acid house, techno, funk en synthpop zo strak aan elkaar dat het er zelfs in slaagde de modale rockliefhebber over de streep te trekken.

‘Daft Punk combineerde het beste van twee werelden’, aldus Stephen Dewaele van Soulwax en 2manyDJ’s. ‘Homework was de plaat die ons destijds tot de dance bekeerde’. Dirk Swartenbroekx, alias Buscemi, omschreef het duo dan weer als ‘de U2 van de dansvloer’, terwijl Jeroen De Pessemier van The Subs de Parijzenaars even hoog aansloeg als David Bowie. Zelf vermeldden bangalter en De Homem-Christo Screamadelica van Primal Scream, de p-funk van George Clinton, de hiphop van Dr. Dre en het werk van Andy Warhol als cruciale inspiratiebronnen.

Vandaag is iedereen het erover eens dat Daft Punk er met zijn Alive-tournee uit 2006 en ’07 voor zorgde dat ook het Amerikaanse mainstreampubliek het EDM-genre (Electronic Dance Music) aan oor en heupen zou drukken. Een Britse journalist sprak in die context van een aardverschuiving, vergelijkbaar met het eerste optreden van The Beatles tijdens de Ed Sullivan Show in 1964. Want net zoals The Fab Four de Amerikanen bewust maakten van hun eigen verwaarloosde rock-‘n-rollroots, confronteerde Daft Punk de neefjes en nichtjes van Uncle Sam met de erfenis van Derrick May en Kevin Saunderson, artiesten die in Europa aanzienlijk populairder waren dan in hun land van herkomst.

Robots

Met hits als Da Funk, Around the World, One More Time  en het door Kanye West gerecycleerde Harder Better Faster Stronger, groeide Daft Punk internationaal uit tot een begrip, al lag dat niet enkel aan zijn aanstekelijke dance-tracks maar ook aan zijn ongrijpbare imago. Bangalter en De Homem-Christo hulden zich bewust in anonimiteit, gaven zelden of nooit interviews en verschenen uitsluitend in het openbaar, vermomd als robots met futuristische helmen. De reden: ‘We willen dat niets de aandacht afleidt van onze muziek’.

Na platen zoals het speelse Discovery (2001) en het iets minder goed onthaalde Human After All (2005), die vergezeld gingen van zinnenprikkelende live-shows, nam het duo een lange rustpauze om zich over zijn toekomst te bezinnen. Want het was er zich maar al te zeer van bewust dat een succesformule die te vaak wordt herhaald uiteindelijk haar effect verliest. Dat de heren van Daft Punk niet over één nacht ijs gingen, mag blijken uit het feit dat ze vier jaar aan de plaat bleven sleutelen, in verscheidene studio’s op twee continenten.

Toen de twee elektronica-artiesten in 2013 eindelijk hun langverwachte comeback aankondigden, waren de verwachtingen hoog gespannen. Uiteraard lag dat aan de zorgvuldig georkestreerde marketingcampagne die eraan voorafging. Bij wijze van teaser liet Daft Punk op gezette tijden mysterieuzepromoclipjes los, ook al werden details over de inhoud van de plaat op het paranoïde af geheim gehouden. Eén en ander droeg bij tot een mediahype zonder weerga. Geen wonder dus dat de release van Random Access Memories door velen werd gepercipieerd als dé muzikale gebeurtenis van 2013.

Toen het kleinood eindelijk openbaar werd gemaakt, bleek het echter dermate atypisch te klinken, dat het veel fans van het eerste uur op het verkeerde been zette. De nieuwe Daft Punk stond haaks op wat voorafging: de op knallende riffs en elektrobeats gebouwde techno en house, waar Thomas Bangalter en Guy-Manuel de Homem-Christo hun reputatie aan te danken hadden en waar intussen ook Mirwais, Digitalism, Justice en Boys Noize hun voordeel mee hadden gedaan, werden resoluut opzij geschoven.

Muzikanten van vlees en bloed

De nadruk lag nu veeleer op funk, softrock en megapop dan op EDM. De enige elektronische instrumenten op de plaat waren een modulaire synthesizer, drummachines en een stel oude vocoders. Volgens het Amerikaanse muziekmagazine Rolling Stone viel de resolute koerswijziging te vergelijken met die van ‘ex-rokers die zich nu als fervente antitabaksmilitanten ontpoppen’.

Op één uitzondering na waren de nummers dit keer volledig vrij van loops en samples. In plaats van de gebruikelijke minimalistische productie koos Daft Punk op Random Access Memories voor een dynamische, elegante maar soms ook wat gladde backing. De tracks werden voor de gelegenheid ingespeeld op echte instrumenten door mensen van vlees en bloed, onder wie Chilly Gonzales en sessiemuzikanten als Nathan East, Greg Leisz, Omar Hakim en Paul Jackson Jr. Ook van de partij: een koor en een heus filharmonisch orkest. Dat laatste werd aanvankelijk ingezet in alle composities, maar veel van de ingeblikte partijen zouden uiteindelijk worden geschrapt. Die werkwijze verklaarde meteen waarom de kosten van de opnamen opliepen tot ruim een miljoen dollar.

De studiocast van Daft Punk zou worden aangevuld met een imposante stoet van ‘special guests’ die het duo al jaren bewonderde. De voornaamste blikvangers waren voormalig Chic-gitarist Nile Rodgers en hiphop- en r&b-vernieuwer Pharrell Wiliams, bekend van N.E.R.D. en het producersduo The Neptunes. Volgens Thomas Bangalter en Guy-Manuel de Homem-Christo was Random Access Memories minstens gedeeltelijk bedoeld als hommage aan de Westcoastpop uit de seventies, denk Fleetwood Mac, The Doobie Brothers of The Eagles.

De plaat was een 75 minuten durende liefdesbrief aan de extatische disco waar de heren van Daft Punk mee waren opgegroeid. Bangalter kreeg zijn voorliefde voor het genre genetisch doorgegeven via zijn vader Daniël, die onder het pseudoniem Daniël Vangarde hits schreef voor onder anderen The Gibson Brothers, Ottawan en Compagnie Créole. Veel van de productietechnieken die door Daft Punk werden aangewend, vonden hun oorsprong op platen van Zapp, Kleeer, Michael McDonald en zelfs elektrojazzpionier Herbie Hancock.

Auditieve trip

Hoewel de leden van Daft Punk op hun vierde langspeler nog veelvuldig gebruik maakten van analoge synths, streefden ze vanaf nu een sound na die iets humaner aandeed dan die op hun vroegere werk. Random Access Memories was een vage conceptplaat over tijd en geheugen, waarop een parallel werd getrokken tussen het brein van een individu en de hard drive van een computer. De geschetste wereld was er één waarin cyborgs ernaar streefden echte mensen te worden. Dat leidde tot dertien songs die met zoveel aandacht voor detail en drang naar perfectie waren gearrangeerd, dat het geheel soms een tikje steriel aandeed.

Het ene moment klonken de nummers monochroom en goedkoop, het andere veelkleurig en pakkend. Op Random Access Memories experimenteerde Daft Punk met progpop, op stadions toegesneden dance en, welja,  naar Broadway lonkende bombast. Een Amerikaanse recensent omschreef de plaat in stilistisch opzicht als een kruising van Dark Side of the Moon van Pink Floyd met That’s the Way of the World van Earth, Wind & Fire. Anderen hoorden dan weer referenties aan Aja van Steely Dan.

Bangalter en De Homem-Christo hadden heimwee naar de tijd vóór MTV en de opkomst van de walkman of de cd: ze wilden een ouderwets coherente langspeler maken die de luisteraar zou meenemen op een auditieve trip. Toch waren de tracks die meteen tot het collectieve bewustzijn doordrongen die met Pharrell Williams als zanger en Nile Rodgers als gitarist. Het even catchy als funky Get Lucky, door Daft Punk zelf als ‘retrofuturistisch’ bestempeld, groeide uit tot een wereldhit en raasde in dertig landen naar de hoogste positie in de charts, terwijl de midtempo funk van Lose Yourself to Dance het zowel goed deed op de radio als in de meeste discotheken.

Pretentieloos amusement

De op vervormde stemmetjes en een feestelijke seventies-vibe drijvende opener Give Life Back to Music, zou het mission statement bij de plaat kunnen zijn. De heren van Daft Punk halen hier een talkbox boven en verwijzen terloops nog even naar het geluid uit hun beginjaren. Een ander hoogtepunt is het pulserende Instant Crush, waarin Julian Casablancas van The Strokes zijn stem door een vocoder jaagt, zonder dat het gevoel uit de song wordt geknepen. Het nummer zou overigens niet misstaan in het oeuvre van het ook al Franse Phoenix, waar Bangalter en De Homem-Christo hun muzikale roots mee gemeen hebben. Het opgewekte Doin’ It Right, met Panda Bear van Animal Collective achter de microfoon, is misschien wel het meest elektronische moment van de plaat en het bewijs dat Daft Punk geen graten ziet in pretentieloos amusement.

Voorts noteren we een wiegende downtempoballad (The Game of Love) en een nummer over (het verlies van) identiteit (Within), dat vertrekt van enkele simpele pianolijnen van Chilly Gonzales. Billboard associeerde het nummer met Radiohead, ten tijde van Kid A. Beyond beschikt dan weer over een aangename popmelodie, opgestuwd door zwiepende strijkers en met een knagend gitaartje. Fragments of Time, met een vocale gastrol voor de legendarische house-DJ Todd Edwards, knipoogt naar de Californische singer-songwriterbeweging uit de seventies, terwijl Motherboard zich aandient als een futuristische instrumental, waarin violen, fluiten en een akoestische gitaar de hoofdrol spelen.

En dan zijn er ook nog enkele opvallend epische tracks. Giorgio By Moroder is een ode aan de Italiaanse producer Giorgio Moroder, die bekendheid verwierf met zijn werk voor discodiva Donna Summer. DE uitgesponnen compositie steunt op een monoloog van de producer, volgens Thomas Bangalter geïnspireerd door een interview uit 1967 van filmregisseur François Truffaut met Alfred Hitchcock. Hierin vertelt Moroder over zijn prille experimenten met sequencers en de Moog synthesizer, waarna Daft Punk een geslaagd vervolg breit aan diens ‘Sound of the Future’. De minimalistische maar meeslepende afsluiter Contact sluit het dichtst aan bij old school Daft Punk en steunt op een sample uit We Ride Tonight, een eighties-song van de obscure Australische band The Sherbs.

Kitscherig

Het buitenbeentje op de plaat, Touch, kwam tot stand met de hulp van acteur en componist Paul Williams, die met We’ve Only Just Begun en Rainy Days and Mondays ooit hits schreef voor The Carpenters. Het klinkt pompeus, kitscherig en over-the-top. Wie niet beter weet zou zweren dat het is gejat uit een musical van Andrew Lloyd Webber. Tja, ook Daft Punk durfde de bal wel eens mis te slaan.

Na vier langspelers in 28 jaar gooiden Bangalter en De Homem-Christo er op 22 februari 2021 definitief het bijltje bij neer. Over de split legden de heren geen grote verklaringen af. Het publiek moest het stellen met Epilogue, een suggestief filmpje waarin de samenwerking letterlijk werd opgeblazen. Maar Random Access Memories, goed voor vijf Grammy’s, ruim drie miljoen verkochte exemplaren en een eerste plaats op de bestellerlijsten van twintig landen, blijft  tot op heden hun populairste plaat.

 Om de tiende verjaardag van het werkstuk de nodige luister bij te zetten, verscheen zopas een jubileumeditie met als bonus: negen nooit eerder uitgebrachte demo’s en outtakes, goed voor 36 minuten extra muziek. Billboard deed Random Access Memories destijds af als ‘een rommelige plaat met minstens twee overbodige nummers, maar dat lijkt ons een iets te streng oordeel. Zelf houden we het bij een onderhoudend meesterwerkje dat, ondanks enkele zwakheden, ook na tien jaar nog moeiteloos overeind blijft.