Moet Drake dankzij AI vrezen voor zijn centen?

Computerprogramma’s weten alsmaar beter artiesten na te bootsen, en de sociale media worden de laatste maanden zonder veel scrupules overladen met populaire, maar valse singles. Moeten muzikale artiesten beginnen vrezen voor hun centen?

Artificiële intelligentie maakt al een tijdje zijn controversiële opmars in de kunstsferen, maar de afgelopen week viel er toch wel een klein bommetje op de muziekwereld. Poprap-superster Drake en alternatieve R&B’er The Weeknd stonden op hun achterste poten vanwege een nieuwe single, die online viraal ging, maar waar zij schijnbaar helemaal niets mee te maken hadden. Drake’s notoir gebruik van ghostwriters (andere tekstschrijvers dan hemzelf) werd wat in het extreme getrokken door geheimzinnig figuur ‘Ghostwriter977’, die met behulp van AI Heart on My Sleeve  uit zijn mouw toverde. De instrumentele beat, waar de valse producertag van populaire producer MetroBoomin aanhangt, is wel authentiek, maar het zijn de stemmen van de twee superstars die met AI nageaapt worden. Na een week verzamelde de single al miljoenen views op YouTube en TikTok, al werden deze ondertussen al van streamingplatforms als Spotify gesleurd.

Iets nieuws onder de zon

Er zijn al meerdere jaren compleet artificiële artiesten te vinden op het internet. Zelfs in 1997 wist het computerprogramma ‘Experiments in Musical Intelligence’ composities in de stijl van Bach na te bootsen. Ondertussen hebben we ‘artiesten’ zoals de compleet digitale rapper FN Meka, die zelfs nog een platencontract had bij het prestigieuze Capitol Records. In de muziekwereld is AI dus al even niets nieuws onder de zon. Het bleek echter een kwestie van tijd te zijn vooraleer artificiële systemen zouden overgaan tot het nabootsen van bekende artiesten, in tegenstelling tot het creëren van eigen, zij het duidelijk geïnspireerde, muziek.

Dat artiesten als Drake en the Weeknd tegen wil en dank hun stemmen gebruikt zien worden door AI om nieuwe, populaire singles te creëren is dan wel weer wat nieuwer. Franse DJ David Guetta gebruikte afgelopen februari AI om de stem van rapper Eminem na te bootsen tijdens een live optreden, en dat met een geheel nieuw tekstje bij, in de stijl van de rapper uit Detroit. Hij zou dat hebben gedaan met een ChatGPT-achtige chatbot, en dat werd tijdens het concert alleszins met laaiend enthousiasme onthaald. In de tussentijd hebben ook muzikanten als Billie Eilish, Bad Bunny en Ariana Grande een resem songs met hun vocale evenbeeld horen passeren op sociale media, en het zou naïef zijn om te denken dat dat aantal met de tijd niet zal groeien.

Bij zo’n ‘grapje’, zoals Guetta het noemde, tijdens een live concert (waar sowieso andere auteursrechten gelden) is het echter niet gebleven. In het geval van Heart on My Sleeve zijn er ondertussen een klein legertje bedrijfsadvocaten die in de komende weken of zelfs maanden weten wat te doen. In de kampen van Drake en The Weeknd worden de messen dus geslepen, en dat zou weleens kunnen leiden tot een van vele baanbrekende rechtszaken.

Fraudeurs

De platenlabels hebben er ook snel een morele kwestie van gemaakt. ‘Het trainen van generatieve AI om onze artiesten hun muziek na te apen doet de vraag rijzen aan welke kant alle belanghebbenden van het muziek-ecosysteem zich bevinden. Aan de kant van de artiesten, de menselijke creatieve expressie, of aan de kant van de deep fakes, de fraudeurs en het ontnemen van de verdiende compensatie,’ klinkt het bij het label van Drake en The Weeknd, Universal Music Group. Electropopster Grimes ziet het dan weer helemaal anders. ‘Het lijkt me net cool om met een machine versmolten te worden’, laat de Canadese weten op twitter. Ze roept dan ook nog eens op tot de open sourcing van alle kunst en de dood van het auteursrecht.

Ongetwijfeld zullen vele uren gespendeerd worden aan het beantwoorden van onoplosbare ethische vraagstukken over tweespalt tussen de onaantastbaarheid van de menselijke creatie en de opportunistische AI-aasgieren. Maar in de tussentijd zijn muziekfans meer verdeeld. ‘Drake the type of guy to drop an AI song that is better than his own music’, klinkt het sardonisch onder een van de vele YouTube-versies van Heart on My Sleeve. Wanneer populaire artiesten niet de muziek brengen die fans horen willen, als de output ondermaats blijft, vult AI gewoon een gat in de markt, beweren sommigen. Eigen schuld, dikke bult, dus.

Grijze zone

Ongeacht of er nu vraag is naar bakken aan bekend klinkende hits, blijft de ietwat kinderlijke vraag of het allemaal wel mag. Snelle technologische vooruitgang stuit wel vaker op juridische grijze zones en ethische vraagstukken. Als er veel geld mee gemoeid is, zoals in het geval van een virale single, wordt duidelijkheid snel geëist. Universal Music Group was er dan ook als de kippen bij om te eisen dat Heart on My Sleeve van streamingdiensten gehaald werd, om zeker geen enkele cent in de verkeerde richting te laten vloeien. De juridische beslechting van dit soort artificiële muziek staat echter nog in zijn kinderschoenen, en het is nog maar de vraag in wiens voordeel de eerste juridische precedenten zullen vallen.

‘Een complexe zaak als deze zorgt ervoor dat “grijze zone” het sleutelword blijft’, vertelt Jozefien Vanherpe, rechtenprofessor gespecialiseerd in de muziekindustrie. ‘Zijn er originele elementen of worden er dingen gekopieerd? Vaak laat het systeem achter zo’n AI-liedje dat niet duidelijk blijken. In het geval van dit nummer worden de stemmen van de twee artiesten geëmuleerd, dus dan gaat het niet meer helemaal of enkel over auteursrechten. Het probleem is eerder dat het nummer zich voordoet als een nummer van Drake en The Weeknd. Want dan kan er beroep gedaan worden op het persoonlijkheidsrecht, het recht dat je hebt als persoon op je eigenheid. Die complexiteit zal er voor zorgen dat we op dat vlak nog even in het ongewisse zullen blijven.’

Rechtbanken in de VS hebben echter nog niet van zich moeten laten horen in cases als deze. ‘Zoals de wet het nu voorschrijft, dient de artiest een mens te zijn en kan het niet helemaal computer-gegenereerd zijn’, stelt het Amerikaanse bureau voor het auteursrecht. Klare taal zou je denken, maar zonder precedenten en een ruimdenkende interpretatie rond vrije meningsuiting, kan het nog alle kanten op, menen advocaten uit de sector.

Breekpunt

 En dat is nu net het probleem. Ghostwriter, hoe gehuld in mysterie en anonimiteit dan ook, is een mens, dus helemaal computer-gegenereerd is Heart on My Sleeve ook weer niet. Ghostwriter claimt zelf jaren spookschrijver zijn geweest in de muziekindustrie, en klaagt op TikTok met deze actie ook de systematische onderbetaling van die stiel aan. De intenties zijn dus ook niet zwart-wit. Is Heart on My Sleeve een cynische wraakactie? Een eerste poging tot het toe-eigenen van de spaarrekeningen van ‘s werelds grootste artiesten? Of een baanbrekende tech demo die op luisterende proefkonijnen (Drake fans) wordt losgelaten?

De single zelf is een beetje zoutloos. Drake’s en The Weeknd’s stemmen zijn uncanny valley-gewijs nog wat anorganisch, alsof ze niet ‘helemaal daar’ zijn. Maar het tempo waarin veranderingen op het gebied van AI-muziek plaatsgevonden hebben in de voorbije jaren maakt wel duidelijk dat daar snel verandering in gebracht kan en zal worden. Een breekpunt is het sowieso.