Luc Van Haver blikt terug op het jaar van zijn broer Stromae, onze mens van het jaar: ‘Paul schrijft geschiedenis, hè’

Een virale comeback, twee keer Coachella, twee keer Madison Square Garden, een volle Werchterweide. Wie anders dan Stromae moest onze mens van het jaar worden? Zijn broer Luc Van Haver, een bevoorrechte getuige en medewerker, blikt terug op een jaar als geen ander.

9 januari: de stunt achter de nieuwsdesk

Aan het eind van het achtuurjournaal op de Franse commerciële zender TF1 stelt nieuwsanker Anne-Claire Coudray een vraag over eenzaamheid aan Stromae, waarop Paul Van Haver haar in de ogen kijkt en hij L’enfer begint op te voeren. ‘Je ne suis pas tout seul à être tout seul’, zingt hij. Het nummer gaat verder met de bekentenis dat hij tijdens zijn lange muzikale afwezigheid met zelfmoordneigingen heeft gekampt.

Stromae brengt L’enfer in première voor het oog van miljoenen kijkers. (Er zijn dagen dat bijna 10 miljoen mensen op het journaal van TF1 afstemmen.) Meteen na de uitzending gaat het fragment de wereld rond. ‘Le retour formidable’, kopt Le Parisien. Hij was zeven jaar van het voorplan verdwenen, maar in een handvol minuten bewijst Stromae dat hij niets van zijn pluimen heeft verloren.

Het is de zoveelste stunt van de Brusselaar. Hij ging eerder viraal met de videoclip van Formidable, waarin hij schijnbaar dronken over de straten van zijn thuisstad Brussel zwalpte. De clip van Papaoutai gaat op YouTube ondertussen al richting het miljard weergaven.

‘Maar we hadden dit plan niet bedacht in de hoop viraal te gaan’, verzekert ons Luc Van Haver, halfbroer, rechterhand, bijwijlen medesongschrijver en creatief directeur van Stromae.

Luc Van Haver: In oktober 2021 hadden we met Santé een eerste single uitgebracht, maar rond die tijd hulde mijn broer zich nog steeds in stilzwijgen. Op een gegeven moment kwam het eerste interview na de lange radiostilte ter sprake. Een cruciaal moment, omdat je voor het eerst in jaren opnieuw van je laat horen, in dit specifieke geval op de Franstalige markt, waar zich de grootste fanbase bevindt. Want hoe ver onze ambitie ook reikt – Amerika veroveren is een doelstelling – hebben we het succes nog steeds grotendeels aan Franstaligen te danken.

Bij Mosaert (het creatieve label van Coralie Barbier en Paul en Luc Van Haver, nvdr.) zoeken we altijd een bijzondere en spraakmakende aanpak, anders dan wat je gewend bent. We breken graag met het gebruikelijke, maar toen we over het eerste interview na de stilte spraken, hadden alle voorstellen die op tafel lagen iets vreselijks conventioneels. We zaten echt vast, tot ik bedacht: wat als we een klassiek televisie-interview afsluiten met een performance? Er viel een korte stilte waarna Paul zei: ‘Pourquoi pas?’

Om heel eerlijk te zijn: we hadden eerst het avondjournaal van France 2 in gedachten – die durven op zondag al eens artiesten uit te nodigen – maar dat hebben we nooit gecontacteerd. TF1 leek ons verrassender. Toen we dat lieten vallen bij de labelbazen, hebben zij de vraag gesteld en tot onze verbazing heeft de zender meteen ingestemd. Het was op dat punt nog onduidelijk hoe we het precies zouden doen. We hebben meermaals samengezeten om alles tot in de puntjes juist te krijgen, maar zelfs dan was in het zekere zin nog in het duister tasten.

Ik wil graag van de gelegenheid gebruikmaken om Yoann Saillon, de artistieke directeur van TF1, te bedanken. Ik was tenslotte un petit belge die de vraag had gesteld om de regie van een van de best bekeken journaals van Europa in handen te nemen. Ik had verwacht in een instituut terecht te komen waar er geen ruimte voor inbreng is. ‘Leuk idee, maar dat gaat niet gebeuren’, dat was het antwoord waarop ik me had voorbereid. Het was net het omgekeerde.

Ik wil ook benadrukken dat enkel de performance van L’enfer gescript was, het interview dat eraan voorafging was niet besproken met nieuwsanker Anne-Claire Coudray. Zij heeft gewoon haar vragen gesteld, zoals het een journalist betaamt. Paul wist wél dat ze een vraag over eenzaamheid zou stellen, wat zijn cue zou zijn om L’enfer te starten.

Er was achteraf best wat polemiek omtrent die stunt: een nieuwsuitzending is volgens velen niet de plek voor een promocampagne. Begrijp je die kritiek?

Van Haver: Ik ben als betrokken partij niet geplaatst om daar objectief over te oordelen, maar ik vond de toon van bepaalde media bijzonder neerbuigend, ook naar het publiek toe. Ten eerste vind ik dat de boodschap achter L’enfer van algemeen nut is, en dat het daarom wél moet kunnen, maar het was daarnaast ook een behoorlijk theatrale opvoering, waarbij het voor de kijker toch duidelijk was dat het een performance was. Wat is het verschil met een acteur die aan het eind van een nieuwsuitzending een interview geeft ter promotie van een nieuwe film? De kijker is niet idioot, die wéét toch dat zo’n stunt promotionele doeleinden heeft?

Met de clip van Formidable hadden jullie eerder al eens een stunt uitgevoerd die de wereld rondging. De doorvertelwaarde van elke stap die Stromae zet, lijkt wel een trademark.

Van Haver: Ik hou niet van dat woord, maar we jagen nooit actief op buzz. In de eerste plaats willen we artistiek iets maken dat afstapt van het gebruikelijke. Gezien de thematiek van L’enfer – eenzaamheid en donkere gedachten – was dit de enige juiste en oprechte manier om het nummer in première te laten gaan. Paul die de kijker aankijkt – alleen, zonder kunstgrepen, waarbij alle emoties van zijn ogen en zijn gezicht af te lezen zijn.

We hadden Paul ook kunnen tonen op een sombere plek, al huilend, maar we wilden vooral de clichés vermijden waarmee een depressie of zelfmoordgedachten doorgaans worden geïllustreerd. Deze aanpak zou niet gewerkt hebben met Santé of Fils de joie. Je gaat op zoek naar een specifiek idee dat een nummer op de huid is geschreven. De vertaling daarvan moet gewoon uitdagend en origineel zijn, eerder dan dat ze doorvertelwaarde moet hebben.

13 februari: Stromae vergezelt Arno in de AB

Tijdens de tweede show van Arno’s concertreeks in de Ancienne Belgique, twee maanden voor zijn overlijden, verschijnt Stromae voor het eerst in jaren op een Belgisch podium en staat hij zijn boezemvriend bij tijdens Putain putain.

‘C’était un choix du cœur’, benadrukt Luc Van Haver. Dat zijn broer uit het niets aan de zijde van Arno opdook, was dus geen aandachttrekkerij in de aanloop naar de release van Multitude, de derde langspeler van Stromae. ‘Paul en Arno waren hyper proche. Arno was een van de eersten die Paul en zijn muziek steunden ten tijde van Cheese, zijn debuutalbum. Niet dat Stromae tegenstanders had in die periode, maar hij kreeg evenmin steun uit de industrie. In de media werd zijn talent pas na het succes van Alors on danse erkend, terwijl de steun van Arno altijd onvoorwaardelijk was.

‘We waren natuurlijk al lang op de hoogte van Arno’s gezondheidsproblemen. Normaal gezien maken Paul en ik samen beslissingen, maar hier heeft Pauls hart gesproken. Dit is wat hij moest doen, dit stond volledig los van de promocampagne van Multitude. ’

4 maart: de release van de plaat met de Armeense dubbelriethobo.

Multitude, Stromaes langverwachte derde album, blijkt vooral onverwachte ingrediënten te bevatten. Zoals: een doedelzak (solo!), een charango (een Zuid-Amerikaanse tiensnarige luit) en een erhu (een Chinese viool, de muzikant die zich erover ontfermde was eerder te horen in Kung Fu Panda). De invloeden – en de muzikanten – op Multitude komen van alle windrichtingen, maar de Jacques Brel in Stromae voert nog steeds het woord.

Op Invaincu deelt hij een vocale uppercut uit aan ‘de ziekte’ – sommigen speculeren over een burn-out, anderen denken aan het antimalariamiddel waarvan hij angst- en paniekaanvallen kreeg – die ervoor heeft gezorgd dat Stromae jarenlang van de radar verdween. Met Santé heft hij het glas op zij op wie wij het glas nooit heffen. Er is een cynische take op het ouderschap (Que du bonheur), in L’enfer confronteert hij zijn demonen en ook de vrouwenloper (Mon amour) moet eraan geloven. Multitude bewijst andermaal: Stromae is een maestro hors catégorie.

Sinds wanneer werkten jullie in stilte aan Multitude?

Van Haver: Al lang. (denkt na) Ik heb in volle lockdown Mon amour geschreven, en vóór corona lagen er al demo’s. Volgens mij is er misschien wel drie jaar of zelfs langer aan deze plaat gewerkt. Paul neemt graag zijn tijd. Hij en ik beschouwen songschrijven als een ambacht. We werken nogal nauwgezet.

Herinner je jullie eerste gesprek over de comeback?

Van Haver: Multitude markeert in mijn ogen niet de comeback van Stromae, maar de periode waarin Paul opnieuw goesting heeft gevonden om voor zichzelf te componeren. Na Racine carrée en de daaropvolgende tour moest hij gas terugnemen en zijn focus verleggen. Dat was toen met het oog op zijn welzijn de enige optie. Door het leven in de schijnwerpers was hij zichzelf kwijtgeraakt. Dat was voor Paul en het hele team – ook voor mij – een intense, energieslopende periode. Maar ondanks dat de aandacht aan hem vrat, werkte hij achter de schermen wel gewoon door aan andere projecten, waaronder regie- en schrijfwerk voor bevriende artiesten. Paul is dus nooit gestopt met muziek maken. Daarom beschouw ik dit niet als le grand retour. Ergens rond 2018 voelde ik de goesting bij Paul om opnieuw Stromae te zijn.

Hoe heb jij Multitude zien evolueren?

Van Haver: We wilden pop en folklore in elkaar laten overvloeien. Met folkloristische geluiden en grooves wilden we tot een soort popmuziek komen die je niet hoort wanneer je de radio opzet. Al snel haalden we inspiratie bij volksmuziek uit alle hoeken van de wereld, met een heel specifiek instrumentarium. Neem nu de erhu, een Chinese viool: ik heb geprobeerd om die klank elektronisch na te bootsen, maar à la fin kreeg je een resultaat dat allesbehalve folkloristisch klonk.

We zijn bijgevolg op zoek gegaan naar des maîtres dans leur art: een erhuspeler, iemand die dubbelriethobo bespeelt die in Armenië gebruikt wordt, enzovoort. Voor de strijkers hebben we dan weer beroep gedaan op het Belgian National Orchestra. Vakmanschap is het kernwoord van Multitude. Klinkt deze charango zoals ze in Boliviaanse of Peruaanse muziek zou klinken? Klinkt ze écht? Dat waren de vereisten.

Al is het natuurlijk meer dan ervoor zorgen dat het authentiek klinkt. Je kunt in West-Europa perfect cumbia maken zoals die in Zuid-Amerika klinkt. De uitdaging zat ’m in het evenwicht tussen hedendaagse pop en volksmuziek zoeken.

Hoe vind je in godsnaam iemand die de zurna bespeelt?

Van Haver: (lacht hard) Ik heb de zoektocht naar muzikanten voor mijn rekening genomen en ik kan je verzekeren dat ik soms ontmoedigd was. C’est pas si facile que ça. Op een gegeven moment had ik er niets beters op gevonden dan naar ambassades te bellen in de hoop dat zij mij in contact konden brengen met volksmuziekverenigingen uit bepaalde landen. De man die op Déclaration zurna speelt, verkoopt auto’s in Duitsland en is helemaal geen professioneel muzikant. (lacht) Dat was de moeilijkheid: professionele zurnaspelers zijn nu eenmaal niet of moeilijk te vinden.

Er zijn ook gevallen dat het snel ging, hoor. Alfredo Coca, de charanguista, is op ons pad gekomen dankzij onze mama, die een grote fan is van de Boliviaanse cultuur. We zijn er tijdens onze jeugd meermaals op vakantie geweest. Mama wist dat we op zoek waren naar iemand die de charango kan bespelen, waarop haar Boliviaanse vrienden haar erop wezen dat Alfredo Coca, ginds een legende, later dat jaar in Frankrijk en België zou optreden. We hebben contact met hem opgenomen en de dag dat hij in Brussel optrad, is hij in de studio zijn partijen komen inspelen.

Kende hij Stromae?

Van Haver: (denkt na) Dat weet ik eigenlijk niet. Ik vermoed dat hij Alors on danse en Papaoutai al eens gehoord had, maar er zijn veel verre landen waar ze Pauls muziek kennen maar er niet meteen een gezicht op kunnen plakken.

16 april: balen op Coachella

Stromae speelt in februari in Brussel, Parijs en Amsterdam drie avant-premières van zijn nieuwe liveshow. Daar krijgt zijn spionkop een spektakelshow te zien met 3D-beelden, vliegende schermen, robotarmen en op een bepaald moment zelfs een twerkende robothond. ‘De opening van de film Ghost in the Shell – de assemblage van een cyborg – was een referentie, net als de video van Björks All Is Full of Love, waarin twee robots de liefde bedrijven’, aldus Luc Van Haver.

De optredens in Paleis 12, Accor Arena en de Afas Live zijn slechts amuse-gueules. In april keert Stromae terug naar Coachella, waar hij in 2015 nog bijgestaan werd door Kanye West. ‘Performancekunst’, zo steekt Rolling Stone de loftrompet na zijn eerste van twee Coachellapassages. ‘Jaw-dropping’, oordeelt Variety.

Luc Van Haver is minder enthousiast wanneer hij op die show terugblikt. ‘Coachella was na de avant-premières de échte kick-off van deze tournee. Daar zouden we kunnen uitpakken met waar we jaren aan hadden gewerkt, maar het eerste weekend hebben we door de hevige wind onze robotarmen niet kunnen gebruiken. We hebben de beelden moeten projecteren op andermans schermen. Het weer heeft ons beroofd van zo’n 40 procent van onze creativiteit.’

Los van die ellende: hoe voelde het om je broer na al die jaren nog eens voor een massa te zien performen?

Van Haver: Emotioneel. Paul zette ondanks de technische mankementen een dijk van een show neer. Iedereen was achteraf ook laaiend enthousiast, maar voor mij – en alle anderen met wie we maanden naar dat moment toe hadden geleefd – was de eerste show enorm frustrerend. Je hebt tenslotte je potentieel niet optimaal benut.

Het weekend daarop hadden we een mobiel weerstation voorzien waarop onze telefoons waren aangesloten zodat we het windniveau in real time konden volgen. We hebben uiteindelijk groen licht gekregen van het festival. Paul heeft een show – mét robotarmen – gespeeld die van begin tot eind perfect was. Misschien vind je mijn bewoording overdreven, mais c’était presque l’épiphanie.

Wat zijn de overige hoogtepunten op concertvlak tot dusver?

Van Haver: Werchter Boutique, zonder twijfel. Wat is de capaciteit? 70.000 man? C’était immense. Bovendien was het hartverwarmend om te zien hoe Paul werd ontvangen. En dat zeg ik niet om het ego van de Belgen te strelen. We hebben véél fantastische momenten beleefd, maar Werchter Boutique steekt erboven uit. Op een gegeven moment heb ik mij met mijn gezicht naar het publiek gedraaid en minutenlang de waanzin aanschouwd, j’étais tellement impressionné.

27 juli: de ‘YES!’ van Camila Cabello

In mei ontmoet Stromae de Cubaans-Amerikaanse popster Camila Cabello op de rode loper van het Met Gala. ‘Ze herkende mij. Ik was verrast dat ze überhaupt wist wie ik was’, aldus Paul Van Haver in Rolling Stone. Ze vertelt hem dat Mon amour haar favoriete song op Multitude is. Stromae waagt zijn kans en vraagt: heb je zin om samen een versie te maken? Naar verluidt antwoordde ze: ‘YES! YES! YES!’ De single verschijnt eind juli.

Het is deze albumcampagne de enige samenwerking met een wereldster.

Van Haver: Bewust. Er was geen aanleiding om er bekende mensen bij te betrekken. De sterren van Multitude zijn de relatief onbekende muzikanten die het album kleur hebben gegeven. Maar deze samenwerking is spontaan ontstaan, uit wederzijdse appreciatie. Maar van nature is Paul iemand die graag in zijn cocon blijft.

Ook dat is atypisch voor een internationale popster anno 2022: featurings vergroten het bereik, je scoort er extra miljoenen streams mee. Stromae lijkt niet met die stroom mee te zwemmen.

Van Haver: Ik volg je stelling, en wellicht zullen sommigen de featuring van Camila Cabello als een schreeuw om aandacht beschouwen, maar zo redeneren wij niet. Nogmaals: wij willen iets anders toevoegen aan de muziekindustrie.

Tijdens een van de vier shows van Coldplay in het Koning Boudewijnstadion, in augustus, droeg Chris Martin een T-shirt met daarop ‘I love Stromae’. Kun je aan zulke complimenten wennen?

Van Haver: Dat zou je aan Paul moeten vragen, maar ik kan je verzekeren dat – ook als entourage – je ego gestreeld is wanneer iemand als Chris Martin – il est adorableet hyper gentil – zoiets doet. De erkenning van iemand die zoveel voor de muziek heeft betekend, is het mooiste compliment dat je als artiest kunt krijgen.

15 november: Stromae loopt een Grammynominatie mis

In de eerste strofe van Riez kruipt Stromae in de huid van een artiest die luidop van een Grammy droomt. ‘Ik zou vereerd en gelukkig zijn om door de Grammy-organisatie erkend te worden’, bekent hij in Rolling Stone. Ondanks de verpletterende concerten op Coachella, de aanhoudende lof en twee aankomende shows in het iconische Madison Square Garden valt er bij de maestro geen uitnodiging in de bus wanneer de nominaties bekendgemaakt worden.

Hoe groot is de teleurstelling?

Van Haver: (blaast) De ambitie is om de lat steeds hoger te leggen, dus in dat opzicht zijn we uiteraard een beetje teleurgesteld. Maar op een moment dat je een klap krijgt, probeer ik te denken aan wat we wél hebben bereikt met Multitude. Je moet te allen tijde dankbaar zijn. De teleurstelling mag al het moois dat is gebeurd en aan het gebeuren is niet overschaduwen.

Zijn de complimenten van Chris Martin jullie niet meer waard dan een prijs?

Van Haver: Uiteraard, maar ook het feit dat Paul erin slaagt om overal ter wereld arena’s te vullen. Net als een Grammy of eender welke prijs is dat een beloning voor het harde werk van de laatste jaren. Ik wil het mislopen van een nominatie ook niet groter maken dan het is. Enkele weken geleden speelden we in Los Angeles in een grote volle zaal. Ik keek rechts van mij en zag Seal al dansend de tijd van zijn leven hebben. Voor het publiek, dáár doe je het voor.

Wat doelstellingen betreft: hoeveel belang hechten jullie aan statistieken en cijfers? Het viel mij op hoe bepaalde Franse media aandacht besteden aan de ‘tegenvallende verkoopcijfers’ van Multitude.

Van Haver: Verkoopcijfers zeggen natuurlijk ook iets over de impact van een album op het publiek. En uiteindelijk wil je zo veel mogelijk impact maken. Maar tegelijkertijd moet je je bedenken dat Racine carrée in compleet andere tijden is uitgebracht. Daarom vind ik het een achterhaald idee om verkoopcijfers van 2013 en nu te vergelijken. Ik ken het exacte aantal niet, maar we hebben wereldwijd ongeveer 550.000 exemplaren van Multitude verkocht in minder dan een jaar tijd. Ten tijde van Racine carrée waren het er na één jaar ongeveer 2 miljoen, maar dat blijft een uitzonderlijk verhaal. En los daarvan: welke artiesten kunnen zeggen dat ze in 2022 een half miljoen albums verkopen – en dat met iets dat geen copy-paste is van de popmuziek die je van de radio kent?

21+22 november: niet één maar twéé keer in Madison Square Garden

‘Mag ik iets pretentieus zeggen?’ vraagt Luc Van Haver voorzichtig. Hij staat wanneer we hem spreken op het punt om naar New York te vliegen. In oktober had hij met zijn broer al arena’s in het westen van de States aangedaan. Het team van Stromae heeft op het moment dat dit artikel verschijnt ook nog twee Madison Square Gardens (beide uitverkocht, als allereerste Franstalige artiest) en een deel van het oosten van de VS en Canada achter de kiezen.

Van Haver: Je mag niet vergeten dat Pauls oeuvre uitsluitend uit Franstalige muziek bestaat. Dat je daarmee langs arena’s in de VS kunt touren, twéé keer Madison Square Garden kunt vullen… Dat heeft niemand hem ooit voorgedaan. Paul schrijft geschiedenis, hè.

Verbaast jou dat nog steeds?

Van Haver: Vanzelfsprekend. Ik zou je nooit geloofd hebben als je mij enkele jaren geleden had verteld dat we deze tournees zouden doen. Boston, Washington, Vancouver, Toronto uitverkopen met Franstalige songs? Dat je één keer een middelgrote zaal in New York kunt vullen, omdat daar veel expats wonen: tot daaraan toe. Maar je kunt geen Madison Square Garden vullen met uitsluitend expats, laat staan twéé Madison Square Gardens.

Even voor de duidelijkheid: dat zijn twee keer 20.000 New Yorkers. Ben je nog steeds teleurgesteld om het mislopen van een Grammynominatie?

Van Haver: Ach, je hebt gelijk. (lacht) Geen Grammy winnen is het einde van de wereld niet.