Kokoko! klopt op de deur: ‘Overal stroomonderbrekingen veroorzaken, zou dat niet geweldig zijn?’

Van de getto’s van Kinshasa naar de podia van SXSW, Sónar, Lowlands, Fabric en Couleur Café: Kokoko! speelt desnoods tot de muziekinstallatie het begeeft. Buka Dansa, zoals ze op hun debuutalbum Fongola zingen, dansen tot de boel barst.

Maandag 1 juli, vlak voor de middag. De vijf heren van Kokoko! – vier Congolezen en een Fransman – zitten er een beetje suf en stilletjes bij. De avond voordien hebben ze met hun verslavende mix van house, punkfunk en afrobeat op Couleur Café het Green Stage afgesloten. Officieel moest dat feestje om kwart over één stoppen, ‘maar de mensen wisten van geen ophouden, ze wilden niet weg’, vertelt Xavier ‘Débruit’ Thomas, het Franse lid van Kokoko en een producer die al jaren bekendstaat als een muzikale globetrotter. ‘En dan is deze gast hier natuurlijk helemaal in zijn element.’ Hij wijst naar frontman Makara Bianko, die naast hem in een zetel onderuitgezakt zit, verstopt achter een donkere zonnebril. Zelfs nadat de organisatie alle volumeknoppen op nul had gedraaid bleef hij met een megafoon in de hand het publiek opzwepen, vervolgt Thomas. ‘Exact zoals ik hem heb leren kennen.’

Kokoko! ontstond toen Thomas in 2016 naar Kinshasa reisde met documentairemaker Renaud Barret ( Benda Bilili!, The Africa Express). ‘Voor een film over lokale artiesten.’ En toen wandelde hij de club van Bianko binnen: ‘Eigenlijk een soort grote, open festivaltent. Er is een bar, er staan plastic tafels en stoelen en er is een podium. Bijna elke dag dirigeert Makara vanaf dat podium buurtevents – ‘open repetities’ noemen ze het zelf – met een vijftigtal dansers, van jong en onervaren tot echte acrobaten. Hij zingt daarbij over zelfgemaakte elektronische loops die door grote boxen de hele tent doen daveren. Het was zó luid, zó overstuurd dat ik er na twee minuten al de brui aan wilde geven. Maar ik raakte in de ban van Makara’s charisma en de manier waarop hij de dansers en toeschouwers in trance bracht. Uiteindelijk ben ik vier uur gebleven, tot de boxen het begaven en er rook uit de versterkers begon te komen. Ik overdrijf niet, hè! Makara drijft de muziekinstallatie soms zo tot het uiterste dat de goedkope kabels roodgloeiend staan, de coating begint te smelten en de elektriciteit uitvalt. (lacht) Als dat niet rock-‘n-roll is!’

Net als elektriciteit een schaars goed in de getto’s van Kinshasa: muziekinstrumenten. ‘Om ze te huren of te kopen hebben de meeste mensen niet genoeg geld’, legt een ander lid, Boms Bomolo, uit. Dus maakt hij ze zelf, uit alles wat hij kan vinden op straat of op de vuilnisbelt. Thomas leerde hem kennen in Ngwaka, een district van Kinshasa, waar hij in zijn atelier percussie-instrumenten, primitieve gitaren en microfoons in elkaar knutselt met oud ijzer, plastic flessen in alle soorten en maten, onderdelen van cassettespelers, telefoons en typemachines, samengehouden door roestige bouten, elastiek en véél industriële tape. ‘Ooit hebben schoonmakers van het atelier de helft van zijn creaties op straat in de fik gestoken’, zegt Thomas. ‘Ze dachten dat het rommel was. En bij onze eerste tour mochten we met ons materiaal bijna het vliegtuig niet op. Het personeel wilde niet geloven dat het muziekinstrumenten waren. (lacht)‘

Gaat er tegenwoordig onderweg iets stuk, dan zoeken Bomolo of de twee andere muzikanten van de groep (gitarist Dido Oweke en zanger-percussionist Love Lokombe) tussen het huisvuil of in tweedehandswinkels naar vervangstukken. ‘Perfect functionerende boxen, versterkers: niet te geloven wat jullie allemaal weggooien’, aldus Bomolo. ‘Daar kunnen we in Kinshasa alleen maar van dromen.’

Sinds ze door Europa en de VS toeren – ze waren eerder dit jaar een van de revelaties op het Texaanse showcasefestival South by Southwest – zijn de leden van Kokoko! in de arme buitenwijken van hun hoofdstad uitgegroeid tot supersterren. ‘Toen we na onze vorige tour op de luchthaven landden, stond een grote delegatie uit de quartiers ons op te wachten, met pancartes, bloemen, alles erop en eraan’, lacht Bianko. ‘Om die massa weer thuis te krijgen heb ik alle vervoer wel uit eigen zak moeten betalen.’

Ook de Congolese machthebbers houden hen in het vizier, vertelt de frontman, wantrouwig als ze zijn dat de rust in de hoofdstad niet al te verstoord raakt. Dat tracks als Azo Toke en Malembe mij doen denken aan de springerige cadans van Afrikaanse straatprotesten, wordt aarzelend onthaald. ‘Ze moeten voorzichtig zijn’, springt Thomas zijn bandmaats bij. ‘Rechtstreekse kritiek of commentaar wordt niet getolereerd in Congo. Wie het toch doet, kan op een dag gewoon verdwijnen. Naar de gevangenis, of erger. Maar wanneer Love in Tokoliana zingt over de verhoudingen tussen de dieren in het bos, kun je daar evengoed een metafoor in zien. Zoals de beroemde fabels van Jean de la Fontaine, in de tijd van Louis XIV, maar dan op z’n Afrikaans.’

‘Ons hele bestaan is een statement’, zegt Bomolo. ‘Onze instrumenten zijn gemaakt met bijeengesprokkelde westerse technologieën en apparaten die met ónze grondstoffen gebouwd zijn en terugkeren als afval.’ Zelfs nu ze het geld hebben voor professionele apparatuur zullen ze die niet kopen, benadrukt de hele groep. ‘Dat zou heel erg fout klinken’, lacht Bianko, die nog even hun toekomstplannen uit de doeken doet: ‘Graag zou ik op een dag alle dansers en kunstenaars uit de wijken mee op tournee nemen. Pour l’expérience complète. Overal ter wereld kabels doen smelten en stroomonderbrekingen veroorzaken, zou dat niet geweldig zijn?’ U mag daar een kamerbrede glimlach bij fantaseren.