Jazzmeester Shabaka Hutchings doekt twee van zijn collectieven op, en sluit daarmee een monumentaal hoofdstuk af

Vooraanstaande jazzgroepen The Comet is Coming en Sons of Kemet, beide van de hand van bandleider Shabaka Hutchings, houden het sinds kort voor bekeken. Wees echter gerust, verzekeren Hutchings en samenwerkers: voor elke deur die sluit, opent er ook een nieuwe. Maar eerst: een retrospectief.

Rouw in jazzland. Na Sons of Kemet geeft ook The Comet is Coming, nog zo’n muzikaal project van Londense grootmeester Shabaka Hutchings, er de brui aan. Ondanks de populariteit die het space en acid jazz-trio in een rotvaart won, met een uitverkocht AB-concert afgelopen april, beslist het toch om nu te stoppen. Voorlopig toch.

Nieuwe generatie

Net zoals bij het al even high concept Sons of Kemet hangt er dus een asterisk aan. ‘We came in peace. We will return when the stars align and the planet needs us’, klinkt het. En ja, die new agey-taal gebruiken ze altijd. Het voelt als stoppen op een hoogtepunt. Spijtige zaak, maar misschien is de stekker uittrekken wanneer er de meeste stroom door de kabel vloeit het slimste, gezien de veiligheidsvoorschriften.

Shabaka Hutchings heeft zich in het voorbije decennium ontpopt als dé naam van een nieuwe generatie Londense jazzartiesten, al is die absoluut niet homogeen te noemen. Dit jaar nog was hij een van de grote namen op London Brew, een herinterpretatie van Miles Davis’ legendarische jazzfusion-plaat Bitches Brew, ter ere van diens vijftigste verjaardag.

Niemand is natuurlijk een eiland, en namen als Nubya Garcia, Ezra Collective, Angel Bat Dawid, Yussef Dayes, Moses Boyd of Kokoroko mogen niet vergeten worden. De kruisbestuiving tussen al die namen en de wederzijdse verrijking mag ook niet onderschat worden. Maar met niet een of twee, maar een handvol aan creatieve uitlaatkleppen, is Hutchings misschien wel dé vaandeldrager van de Londense jazzscene die werkelijk explodeerde in het afgelopen decennium.

Kerkorgels en hoempapa

Zowel Comet als Sons zijn natuurlijk niet alleen Shabaka. Met naadloos samenspel tussen twee percussionisten, Tom Skinner en Oren Marshall, zit Sons of Kemet ritmisch echt waterdicht. Theon Cross op tuba brengt een stijlvolle hoempapa die Hutchings’ krachtig schelle stoten op tenor perfect aanvult. Aan de kant van het komeet-collectief heb je analog synth-specialist Dan Leavers, die live zoveel verschillende keyboards voor zich heeft staan dat hij niet moet onderdoen voor organisten en hun kerkorgels. Het spel van drummer Max Hallett is misschien wat losser dan dat van het Sons of Kemet-duo, maar moet niets aan intensiteit en onverbiddelijk tempo inboeten.

De twee groepen maken al jaren fantastische albums. Sons of Kemet hanteert de funky radicaliteit van Fela Kuti. Comet is Coming is dan weer minder gewichtig, maar nog steeds doelbewust in zijn luchtigheid. De twee zijn eigenlijk twee kanten van dezelfde munt, en combineren niet-traditionele instrumentatie in toch groovy, dansbare jazz-fusion. De ene al wat synthetischer en meer losgekoppeld van het aardse dan het ander. 

Jouw koningin

De artistieke insteek verschilt dus niet per se, zelfs als de specifieke sound dat wel doet. De muziek is in beide gevallen grotendeels woordeloos, op enkele passages van Brits-Nigeriaans poëet Joshua Idehen na. Het is vooral de thematiek die verschilt. Bij Sons of Kemet staat het problematiseren van raciale verhoudingen in Groot-Brittannië en daarbuiten centraal.

Kijk naar moderne jazzmijlpaal Your Queen Is A Reptile. Hutchings en kompanen wijden elk nummer aan een spreekwoordelijke ‘Queen’; zwarte, vrouwelijke intellectuelen en andere belangrijke figuren als Amerikaans abolitionist Harriet Tubman, politicologe Angela Davis en Zuid-Afrikaans anti-apartheid activist Albertina Sisulu.

‘Jouw koningin, daarentegen, is een reptiel’, is de these van het album, verwijzend naar de complottheorie rond wijlen Elisabeth II. Zo zouden veel staatshoofden en andere invloedrijke VIPs op deze wereld eigenlijk een buitenaards ras reptielen zijn, beweren zij die vaak aluminium hoedjes dragen. Bij Sons of Kemet is dat natuurlijk geen letterlijk waanidee, maar symbolische beeldspraak. Zowel een verwijt van gouvernementele vervreemding, als een statement over de alsmaar groeiende afzondering die mensen met een migratieachtergrond ervaren. Hoe kan je je als migrant thuis voelen op een plek waar je staatshoofd, of die nu enkel symbolische macht heeft of niet, de kolonisatie van je eigen thuisland destijds bestendigde?

‘Niet’, zo luidt het antwoord op daaropvolgende album Black To the Future, met songtitels als Think Of Home, To Never Forget the Source en In Remembrance of Those Fallen. Het album behandelt op die manier afrofuturistische thema’s als hedendaagse vervreemding, loskoppeling met de identiteit en reclamatie. Samen met Your Queen Is A Reptile vormen die albums dé omkadering van een post-Brexit maatschappij waar de afstand tussen mensen van kleur en overheid groter is dan ooit, en waarin mensen als Shabaka, zelf als kind gemigreerd uit Barbados, alsmaar meer geantagoneerd worden.

New age-façade

Zoals eerder gezegd is The Comet is Coming allemaal wat minder gewichtig dan dat, maar onder de spacy en trippy jazz vloeit toch ook een oncomfortabel existentieel bewustzijn. Grotendeels weer te danken aan poëet Joshua Idehen: ‘The Comet is Coming! / Babylon burned down! / Our time has come, our clock has run out.’ waarschuwt Idehen op All That Matters is The Moments, in zijn typisch declaratieve toon. Dus nee, achter die new age-façade is het niet alleen zorgeloos wegdobberen.

Hoewel de twee groepen al even gevestigde waarden waren, wonnen ze vorig jaar in ons land enorm veel naamsbekendheid door enkele hands-on ervaringen. Tijdens festivalzomer 2022 waren de twee groepen te zien op meerdere van onze weides. The Comet is Coming was een hoogtepunt van de eerste dag van Couleur Café, Sons of Kemet blies met al zijn bombast het publiek op Pukkelpop dan weer een rij of twee achteruit. Vijf sterren, concludeerden we hier destijds.

Nog een zomertour over festivals als Primavera en Best Kept Secret, eindigend in het niet zo buitenaardse Reading, en die komeet is officieel voorbij geflitst. Of…? “Stay tuned for future transmissions”, klinkt het op de sociale media van de groep. Zoals menig astronoom u zal weten te vertellen, zelfs Halley’s komeet moet om de 76 jaar nog eens deze kant uitkomen.

Niet elk artistiek project moet zijn kelk tot op de bodem ledigen, uiteraard, maar toch is het voorlopig einde van de twee collectieven een beetje sneu.