In Memoriam Jerry Jee Lewis: de man die muziek van de duivel populair maakte

Amper enkele dagen nadat een roddelsite hem voortijdig dood had verklaard, stierf Jerry Lee Lewis écht, thuis in Mississippi, op zijn 87ste. Met hem verdwijnt de laatste pionier die tijdens de fifties het rock-‘n-roll-genre op de kaart zette. Of om zijn eigen woorden te citeren: ‘I’m a rock and rollin’, country-and-western, rhythm and blues singing motherfucker!’

Jerry Lee Lewis was, halverwege de vorige eeuw één van de onbetwiste architecten van een nieuwe vorm van populaire muziek die de komst van de jongerencultuur inluidde. Stormachtige hits als Whole Lotta Shakin’ Goin’ On en Great Balls of Fire, die, respectievelijk in 1957 en ’58 wisten door te stoten tot de Amerikaanse top-drie, mogen vandaag nog altijd iconisch heten en ook hits als High School Confidential en Breathless blijven in vele oren nazinderen. ‘Naar mijn gevoel heeft niemand – ook The Beatles, The Stones of Dylan niet– ooit iets gemaakt dat op dezelfde hoogte als Whole Lotta Shakin’ kan staan, vertelde John Lennon ooit aan het blad Rolling Stone. Het feit dat de wilde rocker het nummer in één enkele take had opgenomen, maakt zijn prestatie nog indrukwekkender.

Jerry Lee Lewis, die net als Little Richard te keer ging op een piano, was een even flamboyante als excentrieke showman die nooit om een theatraal trucje verlegen zat en opzien baarde met zijn energieke, onstuimige, zeg maar gerust losgeslagen podiumact. Opvallend daarbij was de agressieve manier waarop hij zijn piano attaqueerde, vaak rechtopstaand, en met zijn voeten op het klavier in beukte. Zijn stijl was een mengvorm van blues, country, gospel en honky-tonk, waarin ook de invloed van de extatische predikanten van de Pinksterbeweging naklonk.

Na de eerder overleden Elvis Presley (die zijn spectaculaire performances als een bedreiging zag), Chuck Berry en Little Richard, was Jerry Lee Lewis de laatste van de vier sleutelfiguren van de rock-‘n-roll om dit ondermaanse te verlaten. Lewis was een ongeleid projectiel dat de bijnaam The Killer droeg, wegens zijn vermogen om tijdens optredens zijn publiek haast letterlijk knock-out te slaan. Toen hij samen met Chuck Berry op tournee was en hij, dik tegen zijn zin als eerste op moest, nam hij wraak door tegen het einde van de set zijn piano in de fik te steken, terwijl hij Berry toe beet: ‘Zuig hier maar eens een puntje aan, jongeman!’,

Heiligschennis

Jerry Lee Lewis werd geboren in een weinig begoede familie uit Ferriday, Louisiana en begon op jeugdige leeftijd gitaar te spelen. Maar algauw verlangde hij naar een instrument dat alleen de rijken in zijn omgeving zich konden veroorloven. Zijn vader, een schrijnwerker en sluikstoker, zag zich genoodzaakt om een hypotheek op de gezinsboerderij te nemen om voor de negenjarige Jerry Lee een piano te kunnen kopen. Maar zoonlief bleek een natuurtalent te zijn dat op zijn veertiende al voor het eerst een podium zou beklimmen.

Lewis, die zich zijn leven lang als een christen beschouwde, was een neef van de bekende televisiepredikant Jimmy Swaggart en wilde graag in diens voetsporen treden. Dus trok hij naar een bijbelschool in Texas, waar hij op zijn zestiende werd weggestuurd omdat hij een boogiewoogieversie had gespeeld van het gospellied My God is Real. Heiligschennis, vond het schoolhoofd, die oordeelde dat de jonge Lewis ‘een werktuig van de duivel’ was. De artiest zou voor de rest van zijn leven verscheurd blijven tussen zijn voorliefde voor wereldse en religieuze muziek. Vele jaren later verklaarde hij tijdens een interview: ‘Het gekke is dat de muziek waarvoor ze me destijds van school trapten, vandaag in alle kerken wordt gespeeld. Het verschil is dat ik wéét dat ik voor de duivel speel. En zij niet!’

Zijn allereerste opnamen maakte hij in 1956 in de Sun-studio’s van Sam Phillips in Memphis, Tennessee. Zo nam hij deel aan een legendarische jamsessie samen met Elvis Presley, Johnny Cash en Carl Perkins. Later zou die gelegenheidsgroep bekendheid verwerven als het Million Dollar Quartet.

Vaak stond Jerry Lee Lewis, die zeven keer getrouwd was, in het middelpunt van controverse. Zo ondernam hij in 1958, op het toppunt van zijn roem, een uitgebreide, 37 optredens tellende tournee door Groot-Brittannië. Alleen kwam de pers erachter dat de zanger, toen 22, kort tevoren in het geheim was getrouwd met zijn dertienjarige nichtje Myra Gale Brown. En dat terwijl hij nog niet eens officieel gescheiden was van zijn tweede echtgenote. Het nieuws verwekte zoveel opschudding en verontwaardiging dat Lewis prompt door publiek en media werd uitgespuwd. De rest van de tournee werd afgelast; zijn muziek werd door de meeste radiostations in de ban gedaan en ook op de podia werd de artiest vanaf nu persona non grata: zijn populariteit verdween even snel als ze was gekomen. 

Vernederingen

Toch wist Jerry Lee Lewis uiteindelijk de omslag te maken naar countrymuziek, wat hem tussen 1967 en ’70 een hele reeks hits opleverde, waaronder Chantilly Lace, What Made Milwaukee Famous en She Even Woke me Up To Say Goodbye. Maar ook al hadden de dj’s hem een tweede kans gegeven, die meer respectabele muzikale omgeving kon niet beletten dat zijn reputatie de ene knauw na de andere kreeg.

Toen Myra Brown in 1970, na dertien jaar huwelijk, van hem scheidde, maakte ze er geen geheim van dat Jerry Lee haar al die tijd lichamelijk en geestelijk had mishandeld en aan de ergst denkbare vernederingen had onderworpen. Ook ’s mans volgende huwelijken zouden in verdachte omstandigheden eindigen. Jaren Pate verdronk in 1982 in haar zwembad, kort nadat ze de echtscheiding had aangevraagd, en Shawn Stevens, die 23 jaar jonger was dan Jerry Lee, bezweek schijnbaar aan een overdosis, maar wél te midden van geruchten over huiselijk geweld. Een jaar later was de rocker alweer getrouwd met de 21-jarige Kerrie McCarver. Ook zij zou het echtelijke dak al snel verlaten, omdat Jerry Lee iets te losse handjes bleek te hebben.

Los van zijn amoureuze avonturen, raakte de artiest ook regelmatig betrokken bij andere incidenten waaruit zijn onbetrouwbare natuur moest blijken. Zo mocht hij in 1973 optreden in de befaamde Grand Ole Opry in Nashville, op voorwaarde dat hij niet vloekte en zich uitsluitend zou beperken tot countrynummers. U ziet al van ver aankomen dat Jerry Lee Lewis deze regels olijk aan zijn laars lapte. Drie jaar later werd hij in Memphis gearresteerd toen hij in zwaar beschonken toestand met zijn auto het hek van Graceland, het landgoed van Elvis Presley, ramde. Vervolgens bedreigde hij één van Elvis’ veiligheidsagenten met een geladen pistool en gooide hij met een champagnefles naar de politie. In datzelfde jaar, 1976, schoot hij per ongeluk zijn bassist Butch Owens een kogel in de borst. Gelukkig kon de laatstgenoemde het achteraf nog navertellen.

Losbandig

Jarenlang ging Jerry Lee Lewis zich te buiten aan ontiegelijke hoeveelheden drugs en alcohol en die losbandige levensstijl eiste onvermijdelijk zijn tol. In 1984 diende een derde van zijn maag te worden verwijderd en de jongste jaren leed de man aan zoveel gezondheidskwalen dat ze hem, volgens zijn dokters, eigenlijk allang fataal hadden moeten worden. In 2019 werd Lewis nog geveld door een beroerte en toen hij uiteindelijk werd opgenomen in de country Music Hall of Fame kon hij de plechtigheid niet bijwonen omdat hij wegens ziekte het bed moest houden.

Ook met geldzaken was ‘The Killer’ zacht gezegd nogal slordig. Hij had vele miljoenen verdiend, maar dat was buiten de fiscus gerekend die een groot bedrag aan ontdoken belastingen alsnog kwam opeisen. Om zijn fortuin, na die financiële aderlating, weer aan te vullen, ontving hij, tegen betaling, regelmatig toeristen op zijn landgoed bij Nesbit in Mississippi.

Jerry Lee Lewis had zes kinderen, waarvan hij er twee in tragische omstandigheden verloor. Steven Allen Lewis was slechts drie toen hij in in een zwembad verdronk, terwijl Jerry Jr, die een tijdlang drumde in de band van zijn vader, op zijn negentiende omkwam bij een verkeersongeval.

In 1989 werd Jerry Lee Lewis door een jong publiek ontdekt dankzij de biopic Great Balls of Fire (met Dennis Quaid en Wynona Ryder in de hoofdrollen).  In 2014 publiceerde Rick Bragg de biografie Jerry Lee Lewis: His Own Story en sinds kort is er ook Trouble in Mind, een documentaire van Ethan Coen.

Ultieme rock-‘n-roller

Lewis laat alles samen ruim veertig langspelers na. Eén ervan, Live at the Star Club, Hamburg’ (uit 1964) wordt door sommigen zelfs één van de beste live-platen aller tijden genoemd. Tijdens de jongste decennia kwam de zanger slechts mondjesmaat met nieuw materiaal op de proppen, maar in de herfst van zijn carrière maakte hij wel enkele van de bestverkochte lp’s uit zijn carrière. Last Man Standing uit 2016, waarop hij het gezelschap kreeg van grote sterren als Neil Young, Mick Jagger, Bruce Springsteen, B.B. King; Buddy Guy en Eric Clapton, maar ook latere songcollecties als Mean Old Man (2010) en Rock’n’Roll Time zouden tot geheide kaskrakers uitgroeien.

‘Zijn drive, zijn timing, zijn nonchalance, zijn opwindende boogiewoogiepiano en zijn absolute zelfvertrouwen maakten Jerry Lee tot de ultieme rock-‘n-roller’, schreef muziekjournalist Robert Christgau. Maar eigenlijk zeggen de openingsregels van Great Balls of Fire al ongeveer alles wat je van de man hoeft te weten: ‘You shake my nerves and you rattle my brain / Too much love drives a man insane’.

En ook al noemden sommigen hem ‘een dienaar van de duivel’, Jerry Lee Lewis bleef tot het einde van zijn dagen gospelsongs brengen. ‘Ik pieker er nog altijd over of ik nu naar de hemel of naar de hel zal gaan’, vertelde hij in 2015 in een interview. ‘Want waar ge je naartoe zodra je je laatste adem hebt uitgeblazen? Daar maak ik me toch een beetje zorgen over’.

Als er al een antwoord op die vraag bestaat, verkeert Jerry Lee Lewis sinds gisteren niet langer in het ongewisse.