Afgelopen zaterdag overleed Frank Kozik (61), zo liet zijn familie weten in een statement. Hoewel hij misschien niet het meest bekende icoon uit de muziekwereld was, bepaalde zijn kunst in grote mate de iconografie van de nineties.
Met zijn enorme catalogus aan iconische tourposters, albumcovers en andere grafische memorabilia groeide Frank Kozik vooral in de jaren negentig uit tot een legendarisch figuur. ‘Ik belandde begin jaren tachtig in Austin (in de staat Texas)’, vertelde hij in een interview met Riotfest. ‘Daar had je destijds een werkelijk geweldige ondergrondse muziekscene. Daar was ik heel hard mee begaan. Deel van de ethos van die wereld is dat je er aan bijdraagt, op welke manier je ook maar kan. Dat; als je deel bent van de scene, je ook een actieve participant bent. Ik kon geen muziek maken, ben nooit muzikant geweest. Wat ik wel kon, is dingen tekenen, rare straatkunst en collages in mekaar knutselen.’
Cultureel vandalisme
Net zoals de scene waarin hij zijn eerste stappen zette, was Koziks kunst enorm punkrock. De autodidact maakte initieel wat zwart-wit posters voor bands van vrienden en kennissen, maar stond al snel lokaal bekend voor zijn grafische streken. Naarmate hij zijn vaardigheden verscherpte, werden zijn posters kleurrijker, volgepropt met grotesk geknutselde figuren die afwisselen tussen het enorm kinderlijke, het brutaal expliciete of vaker nog een combinatie van beide. Post-Warhol pop-art in overdrive. Nauw georkestreerde impulsiviteit.
Elke grote naam is bij Kozik over de vloer geweest. Skatepunk legendes NOFX, de Big Four van de grunge (Nirvana, Soundgarden, Pearl Jam en Alice in Chains); post-hardcore meesters Helmet en sludgemetallers Melvins. Stone Temple Pilots, Iggy Pop, Primus en zelfs Sonic Youth. De volledige lijst is een artikel op zich. Als je in de jaren negentig als band door Texas moest, en meer dan vijf man en een paardenkop op je shows te vinden waren, dan was die concertaankondiging hoogstwaarschijnlijk van Koziks hand.
Zijn bekendste albumcover is misschien wel die van Melvins’ Houdini, een van Kurt Cobains favoriete platen.De Cronenbergiaanse, dierlijke body horror gecontrasteerd met de fifties Americana kan je gemakkelijk cultureel vandalisme noemen. Alsof je ten tijde van de Tweede Wereldoorlog een snor zou tekenen op die Rosie the Riveter’s ‘We Can Do It’-poster. Misschien in retrospect typisch postmoderne edge, maar ook clichés moeten van ergens komen. We danken dus Frank Kozik, meer punkrock bestaat niet.
Koortsdroom
Ook de albumcover van The Offsprings razend populaire plaat Americana kent dezelfde kinderlijke onschuld, verwrongen door absurde details. ‘Als je simpelweg een penis op iets argeloos tekent, zoals vele artiesten deden in die tijd, dan is dat gewoon een penis. Einde verhaal’, vertelde Kozik in een interview met Riotfest. ‘Het lijkt misschien niet zo, maar ik hou van ambiguïteit. Ik hou ook wel van shock value, maar suggereer die shock liever. Het is best een subject te tonen net voor dat iets bizar plaatsvindt, of net erna, liever dan middenin zo’n gebeurtenis.’
Kozik zelf kende naar eigen zeggen zijn herkenbare stijl toe aan zijn ‘zeer donkere vorm van humor’ en opgroeien in de punk counter-culture, vertelde hij in 2018. ‘Ik had wel een gezonde appreciatie voor de hogere kunsten, en begreep die wel, maar ik ging naar punk shows, niet naar musea.’ Het is die verwrongen popculturele lens die zijn posters een onmiddellijk iconische status gegeven hebben. Het spreekt alleszins wel boekdelen over de posters als ze zijn maker tot een legende van het vak gebombardeerd hebben.
‘Mijn kunst is met de jaren wel softer geworden, maar destijds was ik echt een gefrustreerde, verveelde loser, en was ik verslaafd aan de empowerment die de kunst die ik maakte me gaf.’ Kozik gebruikte vaak clashende fluorescerende kleuren die je anders enkel ziet tijdens een trip, en nachtmerrieachtige iconografie die je enkel zou zien tijdens een koortsdroom. Het springt alleszins in het oog en laat weinig aan de verbeelding over. Die bewust anti-conceptuele kunst zette zich later, mede onder invloed van Kozik, verder in een ware kunststroming: het Stuckisme.
Koers gevaren
Hij richtte in 1994 dan nog eens het platenlabel Man’s Ruin Records op, dat een korte maar respectabele levensspanne ervoer. Onder contract stonden onder andere stonermetalgroep Kyuss, de meer bekende opvolgers Queens of the Stone Age van Josh Homme en High on Fire, geleid door Sleep-oprichter Matt Pike.
Met het meer glitzy post-grunge tijdperk van de late jaren negentig en de opkomst van hiphop in de mainstream, waren Kozik’s posters minder in aanvraag. Alternatieve rock had zijn hoogdag beleefd, en toen die niet meer het hoogtepunt van de zeitgeist was, had die rebelse aesthetic zijn koers min of meer gevaren. Zijn bekendste werken zullen dus altijd een beetje een tijdscapsule van de nineties blijven, hoewel er de afgelopen twintig jaar nog steeds tourposters van zijn makelij verschenen.
Rond de eeuwwisseling trok Kozik zich sowieso wat terug uit de muziek, om zich te focussen op de wereld van exclusieve designer toys. Hij was creatief directeur van Kidrobot, een bedrijf dat kunst-als-speelgoed (of speelgoed-als-kunst) op de markt bracht. Op latere leeftijd kreeg hij met zijn invloedrijke en begeerde stijl de chequeboek van bedrijven als Nike en Swatch open voor wat meer commerciële opdrachten. Ondanks de afstand die hij zelf creëerde bleef hij altijd een voet tussen de deur hebben in de muziekwereld, en bleef hij samenwerken met geliefde nineties bands die in het tweede bedrijf van hun carrière nog steeds toeren.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier