Hoe Beyoncé met ‘Renaissance’ de beste popplaat van 2022 maakte

Een wedergeboorte waarmee Beyoncé andermaal perfect de tijdgeest vat.

Het begon met de perfecte zomerhit

Eind juni deelde Beyoncé met Break My Soul een voorproefje op haar nieuwe album met de wereld, netjes op de drempel van de zomervakantie. Het is een uitbundige, soulvolle dancetrack met een vlot refrein, opgebouwd rond samples van een tijdloze clubklassieker van begin jaren negentig (Show Me Love van Robin S.), de ideale soundtrack om alle opgepotte knaldrang de vrije loop te laten. Steeds meer landen vierden de coronateugels. De zomer van 2022 zou en moest één groot feest worden. Queen B leverde het perfecte startschot.

Multimiljonair Beyoncé gaf met Break My Soul het stille protest van quiet quitting een themalied om ongegeneerd bij te vieren.

Maar Break My Soul was meer dan een katalysator voor de vrijheid en losbandige blijheid waar zovelen reikhalzend naar uitkeken. ‘Release ya anger, release ya mind. Release ya job, release the time. Release ya trade, release the stress’: de single was ook al diegenen die gebukt gingen onder de uitzonderlijke werkdruk van de pandemie een hart onder de riem, in het bijzonder alle uitgeputte werkmieren die en masse besloten er de brui aan te geven. ‘The Great Resignation’ noemden de media in de VS het fenomeen: in 2021 dienden daar meer dan 47 miljoen mensen vrijwillig hun ontslag in, op zoek naar andere en betere oorden of prioriteiten. Nooit waren dat er zo veel. Knowles mag dan haar eigen baas zijn, de tekstlijn ‘I just quit my job’ resoneerde wijd en zijd. ‘You won’t break my soul’ werd wereldwijd een antiburn-outslogan voor afgepeigerde verplegers, leerkrachten, dienstverleners en zo meer die dringend aan een uitlaatklep toe waren. Multimiljonair Beyoncé gaf het stille antikapitalistische protest van quiet quitting een themalied om ongegeneerd bij te vieren.

Het verschil tussen Drake en Beyoncé

Beyoncé maakt een housealbum! De ontsteltenis was behoorlijk groot toen bleek dat de koningin van de pop en r&b een onversneden dansplaat had gemaakt, vol clubby beats en zonder ook maar één ballad. Nu hing de revival van house en aanverwanten wel al langer in de lucht, maar de manier waarop Bey met haar legendarische perfectionisme en kenmerkend oog voor detail te werk was gegaan, dwong in alle muzikale gelederen bewondering en respect af. In schril contrast met de relatief lauwe ontvangst van Drakes Honestly, Nevermind. Eén dag nadat Renaissance was aangekondigd, had de Canadese superster onverwacht zijn eigen, met housebeats bevruchte langspeler gedropt. Sommige critici verwelkomden de koerswijziging, anderen bedachten zijn nieuwe sound met termen als ‘halfbakken’.

En toen, een maand later, was Beyoncé aan zet. Renaissance telt duizenden credits – alle producers, coauteurs, muzikanten, samples, verwijzingen en bewerkingen opgeteld. Nu is het tegenwoordig verre van ongewoon dat megareleases een puzzel van vele hand-en-spandiensten zijn. Maar Renaissance is niet gewoon een popalbum. Het is een historisch en artistiek gefundeerd muzikaal essay. Drake had de vorm wel enigszins juist, Beyoncé dook diep in obscure releases, onderbelichte subgenres en ondergewaardeerde artiesten en producers. Zo deed zij er de inhoud bovenop. Drake vertrok zoals gewoonlijk vanuit zijn eigen narcistische vacuüm, Beyoncé gebruikte andermaal haar podium om een groter verhaal te vertellen.

Uit de marge dansen

In de liner notes schrijft Beyoncé dat ze met Renaissance een safe space wilde creëren. Daarmee verwijst ze expliciet naar de roots van disco, house en techno. Die vonden hun oorsprong in de grotendeels Afro-Amerikaanse queer underground van respectievelijk New York, Chicago en Detroit. Renaissance eert ook minder bekende dansvloergenres en -subculturen, zoals ballroom, bounce en Miami bass, muzikale microkosmossen waar misfits en gemarginaliseerden de regels schrijven, creatieve vrijhavens voor drag queens en trans vrouwen en mannen, met eigen codes en helden. Beyoncé richt haar grote schijnwerper op hun verhaal, hun geschiedenis door te strooien met samples en citaten, vaak gekoppeld aan bekendere, hedendaagse namen.

Drake vertrok zoals gewoonlijk vanuit zijn eigen narcistische vacuüm, Beyoncé vertelde andermaal een groter verhaal.

Zo combineert Alien Superstar een sample van deep-houseveteraan Foremost Poets, een verwijzing naar pophit I’m Too Sexy van Right Said Fred en nieuwe beats van dj, producer en trans vrouw Honey Dijon. In Pure/Honey zitten elementen uit Cunty (Wave Mix), een obscure ballroomklassieker uit 1996 van Kevin Aviance, een sample van dragicoon Moi Renee maar ook een bijdrage van Lady Gaga-producer BloodPop. In Energy hoor je beats van Skrillex, maar ook de stem van non-binaire bouncerapper en cultfiguur Big Freedia. Voor elke legende als Grace Jones of Nile Rodgers op de plaat is er een Miami bass-pionier als Kilo Ali of een Chicago house-klassieker als Nu Nu (Club Mix) waar je nog nooit van gehoord hebt. De onderliggende boodschap is even duidelijk als utopisch: op de dansvloer gelden enkel de wetten van overgave, saamhorigheid en plezier, ongeacht geslacht, seksuele voorkeur, kleur, afkomst, voorkennis of leeftijd.

Me-time

Eind augustus 2006 bracht Beyoncé haar tweede soloalbum B’Day uit, enkele dagen voor haar vijfentwintigste verjaardag. Ze had de opnames lange tijd verborgen gehouden voor haar vader en manager Matthew Knowles. Met B’Day wilde ze een plaat maken over thema’s als feminisme en vrijgevochtenheid. Het was het album waarmee ze meer controle opeiste over haar muziek en haar carrière. Een statement.

Twee jaar geleden zei Beyoncé in de Britse Vogue dat ze veel tijd had besteed aan het opbouwen van haar nalatenschap en het vertegenwoordigen van haar cultuur. ‘Nu heb ik besloten om mezelf toestemming te geven op om op mijn plezier te focussen.’ Renaissance moet toen, eind 2020, al in de steigers hebben gestaan. Recent sprak Vogue opnieuw met haar. Ze zei dat het creatieproces dit keer heel lang had geduurd en dat de pandemie haar extra tijd had gegeven ‘om twee keer over elke beslissing na te denken’.

Het lijkt aannemelijk dat de release gepland was voor 2021, rond haar veertigste verjaardag. Opnieuw als een statement, nu van een vrouw die haar mensen en haar wereld vijftien jaar lang veel engagement gegeven heeft, en nu eens onbezonnen haar wilde haren en wulpse heupen los wilde gooien. Een onversneden dansplaat na vele maatschappelijk bewogen mijlpalen. Maar zoals Rolling Stone schreef: ‘Met een artiest zo slim en subversief en intentioneel als Beyoncé is het persoonlijke ook politiek.’