1973 was die legendarische plaat van Pink Floyd, was David Bowie die Ziggy Stardust ten grave droeg met Aladdin Sane. Maar 1973 was ook minder bekende albums die hun plek in de muziekgeschiedenis verdiend hebben. Vijf schaduwklassiekers die dit jaar een halve eeuw oud zijn.
New York Dolls – New York Dolls: Hier haalden de Sex Pistols de mosterd.
‘Op de een of andere manier gaven ze je het gevoel dat je het allemaal zelf kon doen’, schreef impresario, volbloed provocateur en Sex Pistols-manager Malcolm McLaren ooit over zijn eerste kennismaking met de New York Dolls. ‘Ze waren zo slecht dat ze goed werden.’ Een paar jaar later zal hij ‘do it yourself’ verheffen tot de voornaamste filosofie van de Britse punk.
De New York Dolls wordt in 1971 opgericht door zanger David Johansen en gitarist Johnny Thunders, volgens tweede gitarist Sylvain Sylvain vooral als vehikel om meisjes te versieren. Hun rammelende, snoeiharde mengeling van glamrock en sixtiespop verenigt het nihilisme van Lou Reed met het smeuïgste van The Rolling Stones. In de undergroundclubs van Manhattan baren de Dolls vooral opzien door hun trashy, androgyne imago: ze treden op in opzichtige make-up, spandex en vrouwenkleren.
Bewust puberaal, efficiënt amateuristisch en met bandeloze passie als voornaamste brandstof staat hun debuut New York Dolls, samen met Raw Power van The Stooges – ook in 1973 verschenen –, voor de rock-’n-rollrebellie van een nieuwe generatie tegen de gesofisticeerde en hoogdravende progrock van Pink Floyd en consorten. Punk voor iemand muziek met dat etiket bedenkt. Frappant detail: New York Dolls is geproducet door Todd Rundgren, die ook in 1973 zijn progrockepos A Wizard, a True Star uitbrengt. ‘Het was alsof je door de bliksem getroffen werd. Ik ben er nooit van hersteld’, aldus ene Steven Morrissey, die het album een van zijn inspiratiebronnen voor The Smiths noemt.
Twee jaar later wordt superfan Malcolm McLaren even manager van de groep, die dan al door de vele drugsexcessen op uiteenvallen staat. Bij zijn terugkeer naar Londen modelleert McLaren met fetisjistische gretigheid dan maar zelf een groepje naar hun in het gezicht van goegemeente en muziekindustrie spuwende beeld. Bijna exact een jaar na de finale split van de New York Dolls verschijnt in Engeland Nevermind the Bollocks, Here’s the Sex Pistols, met daarop New York, een karakteristieke sneer van zanger Johnny Rotten naar zijn voorgangers: ‘You’re four years on, you still look the same/ I think it’s about time you changed your brain/ You’re just a pile of shit, you’re coming to this/ You poor little faggot, you’re sealed with a kiss.’
Fela Kuti – Afrodisiac: Die Nigeriaanse plaat uit Abbey Road.
Terwijl Paul McCartney voor de opnames van de in 1973 verschenen Wings-klassieker Band on the Run van Londen naar Lagos verhuist, maakt de meest invloedrijke muzikant uit de Nigeriaanse geschiedenis de omgekeerde beweging. Afrobeatpionier Fela Kuti neemt ook nog eens zijn intrek in de tweede living van The Beatles: de studio’s in Abbey Road.
Kuti kende zijn weg in de Britse hoofdstad. Hij had er in zijn jonge jaren aan het conservatorium gestudeerd, de jazzband Koola Lobitos gestart en in 1971 in Abbey Road al het album Fela’s London Scene opgenomen. Maar met Afrodisiac zitten de inmiddels 34-jarige Fela en zijn band The Africa ’70, met in de rangen meesterdrummer Tony Allen, op het toppunt van hun kunnen. Met een gemiddelde duur van elk tien minuten vormen de vier tracks op het album hét schoolvoorbeeld van Fela’s hoogst energieke, door blazers, elektrische gitaar en elektrisch orgel aangedreven hybride van funk, jazz en Afrikaanse highlife. In tracks als Je’nwi temi (Don’t Gag Me) neemt hij het repressieve regime van zijn thuisland in het vizier met hetzelfde radicale, spirituele vuur waarmee ‘the black president’ op latere albums als Zombie (1977) de toorn van de Nigeriaanse junta over zich afroept.
Kuti brengt in 1973 nog een tweede, in Abbey Road bevrucht album uit, Gentleman. Maar het is Afrodisiac dat Brian Eno op de kop tikt in Tottenham Court Road en waarover hij later in de liner notes van een re-issue zegt: ‘Ik verliet de winkel met een plaat die mijn leven dramatisch veranderde. De pure kracht en drive van dit wilde Nigeriaanse spul blies me omver. Mijn vriend Robert Wyatt noemde het ‘jazz van een andere planeet’ en plots dacht ik het doel van jazz te begrijpen, tot dan toe haast buitenaardse muziek voor mij.’ Wanneer Eno, die in maart 1973 met For Your Pleasure aan zijn laatste album als lid van Roxy Music toe is, vijf jaar later zijn inmiddels grijsgedraaide exemplaar van Afrodisiac aan Talking Heads laat horen, vertelt hij de groep: ‘Dit is de muziek van de toekomst.’ En samen maken ze daarop drie albums die de koers van de new wave veranderen.
Buckingham Nicks – Buckingham Nicks: De flop die het monstersucces van Fleetwood Mac baarde.
Lindsey Buckingham en Stevie Nicks hebben elkaar vijf jaar eerder leren kennen – en al drie jaar hun harmonieën op elkaar afgestemd in het schoolbandje Fritz – wanneer ze in 1971 vanuit San Francisco aanspoelen in Los Angeles. Na een jaar veel hasj roken en gitaar spelen (Buckingham) en tafels bedienen (Nicks) slaagt het koppel dankzij producer/mecenas Keith Olsen erin zijn demo’s te slijten bij Polydor.
Maar het tien tracks tellende Buckingham Nicks breekt bij de release in september 1973 niet veel potten. Weinig tot geen airplay en de luttele reviews zijn niet bepaald laaiend. ‘Aangename, zij het middengewichtsfolkrock uit Los Angeles’, schrijft Rolling Stone bij zijn twee op de vijf sterren. Dat is streng, want Buckingham Nicks mag dan geen perfecte plaat zijn, de chemie tussen Buckingham en Nicks levert wel enkele kristalheldere pareltjes op waarin je hun latere invloed op de popgeschiedenis al hoort doorschemeren. Afsluiter Frozen Love bijvoorbeeld is een passioneel, grandioos gearrangeerd duet van zeven minuten waarin Buckingham in de lang uitgesponnen brug zijn uitmuntende techniek demonstreert. Dat valt ook Mick Fleetwood van Fleetwood Mac op wanneer Keith Olsen hem bij een bezoek aan de Sound City-studio’s het album voorschotelt.
Gitarist Bob Welch heeft het net voor bekeken gehouden bij Fleetwood Mac en Mick denkt in Buckingham een geschikte vervanger te horen. Die gooit het op een akkoordje: hij stapt enkel in de groep als ook zijn eega Stevie mee mag. Na een Mexicaans diner met de hele groep wordt de zaak beklonken. In 1975 verschijnt het tiende, titelloze en door Olsen geproducete album van Fleetwood Mac, met daarop onder meer de uit Buckingham Nicks gerecycleerde ballad Crystal en Rhiannon, door Nicks geschreven voor een mogelijke opvolger van hun duoplaat. Het loopt op wieltjes met de nieuwe tandem in de groep: Fleetwood Mac is het eerste Amerikaanse nummer-eenalbum voor de band. Twee jaar later bezegelt die zijn status van succesvolste muzikale soapopera van de seventies met Rumours.
Betty Davis – Betty Davis: De flamboyante funk van de ex van Miles Davis.
Muzikaal genie Sly Stone werpt een lange schaduw over het muziekjaar 1973. Met Fresh, het zesde album van Sly and the Family Stone (met daarop de hit If You Want Me to Stay), maar ook als inspiratiebron voor de albums Head Hunters van fusionpionier Herbie Hancock en het titelloze debuut van Betty Davis, wier funk doordrenkt is van zijn oorspronkelijke betekenis.
‘I said I’m wiggling my fanny, I’m raunchy dancing/ I’m-a-doing it, doing it/ This is my night out’: ze maakt al meteen in openingstrack If I’m in Luck I Might Get Picked Up geen geheim van haar bronstige intenties. Betty Davis is opgenomen in San Francisco met Greg Errico, drummer bij de Family Stone, aan de knoppen en een muzikantenpeloton dat zijn strepen bij onder meer Santana en Graham Central Station heeft verdiend. De backing vocals zijn voor rekening van drie zussen die niet veel later hun eigen debuutalbum uitbrachten: The Pointer Sisters. Maar het pikantste hoofdingrediënt van deze botergeile melting pot van aangebrande funk, ruige soul en potige rockgitaren is de rauwe stem en de provocerende attitude van Davis, die met veel bravoure het sexappeal van Tina Turner mengt met de stomende jams van Funkadelic. Funk zonder filter of één letter censuur.
Mocht Betty Davis vandaag zingen, dan zou ze als een Madonna zijn of als een Prince, maar dan in vrouwelijke vorm.
Voor ze haar eerste stapjes als zangeres zet, is Davis al bekend als fotomodel Betty Mabry. De naamsverandering komt er wanneer ze in 1968 haar ja-woord geeft voor een kort maar turbulent huwelijk met het negentien jaar oudere jazzicoon Miles Davis. Het is Betty die Miles introduceert tot de nieuwe generatie Afro-Amerikaanse vaandeldragers Sly Stone en Jimi Hendrix en hem zo op weg zet naar zijn fusie van jazz, funk en rock op albums als Bitches Brew (1970). Carlos Santana noemt haar ‘ontembaar’, en in 1989 schrijft Miles Davis in zijn autobiografie: ‘Mocht Betty vandaag zingen, dan zou ze als een Madonna zijn of als een Prince, maar dan in vrouwelijke vorm.’
The Beach Boys – Holland: De Hollandse zwanenzang van The Beach Boys.
Tegen 1973 hangt een van de succesvolste bands van de sixties in de touwen. The Beach Boys zijn niet helemaal uitgeteld, maar met enkele moeilijke personeelswissels, hun veelbesproken connectie met Charles Manson en diens moordende sekte en een bijna-faillissement scheelt het niet veel. En dan bedenkt iemand: waarom nemen we geen plaat op in Amsterdam?
In 1971 hebben de voormalige koorknapen uit Los Angeles hun tweede muzikale adem gevonden met Surf’s Up, een plaat waarop ze de good vibrations hebben ingeruild voor existentiële weltschmerz en waarmee ze met succes hun bermuda-imago hebben afgeschud. Het idee ontstaat om ook fysiek afstand te nemen van alle California girls en, op zoek naar nieuwe zuurstof voor een volgend album, naar Europa te verkassen. De keuze valt uiteindelijk op Nederland, waar de band een mobiele studio laat neerpoten in het gehucht Baambrugge, zo’n vijftien kilometer ten zuiden van Amsterdam. De mentaal geplaagde Brian Wilson, ooit de creatieve draaischijf van de groep, wordt slechts met veel moeite op het vliegtuig richting Schiphol gehesen. Gedurende de hele opnames zal hij een nachtelijke schim op de achtergrond blijven. Broer Carl neemt het meest de productieteugels in handen (behalve voor de songs van de derde Wilson, Dennis, die bij voorkeur alleen aan zijn composities schaaft). ‘Het was niet bepaald een familiaal gebeuren’, zegt nieuwe rekruut Ricky Fataar daar later over.
En toch – is het de zilte polderlucht of de potente nederwiet? – slaagt de Beach Boys-clan erin om van Holland een coherent album te maken, gevangen in rustieke warmte, ergens tussen weemoed en de nood aan vooruitgang. Holland is een ijkpunt in het softrockgenre, een hommage aan hun geliefde sunshine state vanuit postkaartperspectief en de laatste echte klasseflits van The Beach Boys. Met songs als Sail On, Sailor, Steamboat en Only with You laten ze hun harmonieuze magie nog één keer los. Na Holland scheurt de band steeds verder uit elkaar door persoonlijke twisten en farmaceutische drama’s. Ironisch: de meest met de azuurblauwe oceaan geassocieerde groep ooit surft haar artistieke zwanenzang tegemoet op een dik halfuur rijden van de Noordzee.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
