Hoe politiek wordt de festivalzomer?

Er zal niet alleen gedanst, gefeest en gezongen worden op de festivalweides. Er zal ook worden geprotesteerd.

Het is de derde festivaldag van het Spaanse Primavera Sound, een van de grootste festivals in Europa. Fontaines D.C. staat op het hoofdpodium en heeft net de finale van I Love You ingezet, een nummer over hun complexe verhouding met Ierland. Alleen: dit keer draait het niet om hun thuisland. Achteraan het podium wordt de Palestijnse vlag in het groot geprojecteerd. Op de schermen langs het podium staat ‘Free Palestine’. En dan: ‘Israel is committing genocide. Use your voice.’

Zij waren niet alleen met die boodschap. Chat Pile, Idles, Machine Girl en Cmat: allen predikten ze in Barcelona de bevrijding van Gaza. Op Lido Festival in Londen vervoegden acteur Khalid Abdalla en Yasiin Bey – aka Mos Def – dan weer Massive Attack om een speech te geven over de ‘illegale bezetting’ van Palestina, terwijl Sam Fender in London Stadium aanmaande om ‘de genocide in Gaza een halt toe te roepen’. Voor alle duidelijkheid: dit gaat over één weekend.

Sinds het festivalseizoen opende, bekritiseerde Bruce Springsteen eerder al Donald Trump – waarop die prompt met de voeten vooruit in de tegenaanval ging – zong Green Day over ‘kids in Palestine’ en annuleerde Goldband samen met tientallen andere artiesten hun shows op festivals die eigendom zijn van KKR. Dat is een durfinvesteerder die nauwe banden heeft met Israël en door een overname zo’n tachtig festivals in handen heeft – waaronder Zwarte Cross, Sziget en Sónar. Staat deze zomer als headliner op alle affiches: politiek.

Safe space

Een van de voortrekkers in het Nederlandstalige muziekcircuit is Sophie Straat, die in mei voor het derde jaar op rij het festival Protestfest organiseerde in Amsterdam. Dit jaar gingen alle inkomsten naar Gaza. In januari bracht ze Vlinder uit, de eerste single van haar nieuwe plaat Wie de fak is Sophie Straat, waarin ze zingt over de kinderen die sterven in Palestina. Ze had geen andere keuze, vertelt ze. ‘Het gevoel van onrecht nam me helemaal over. Ik kon niet anders dan erover te schrijven.’

Muziek maken over het conflict heeft ook een ander voordeel: het creëert een veilige omgeving om te protesteren. ‘Het geweld tegen demonstranten neemt toe,’ zegt ze, ‘ook politiegeweld.’ Ze verwijst onder meer naar de rellen die in november uitbraken na de match tussen Ajax en Maccabi Tel Aviv. In Amsterdam gold toen een week lang een demonstratieverbod. ‘Daardoor had de politie het recht om op ons in te slaan als we toch op straat kwamen. Protesteren werd plots gevaarlijk. Maar wat moet je dan wél doen als kinderen uitgehongerd worden?’ Straat hoopt dat haar publiek een vuist kan maken tegen onrecht, zonder angst voor repercussies. ‘Zoals Kneecap dat doet. Op hun concerten kan je meepraten over de genocide én een feestje bouwen.’

Alleen: die repercussies zijn er wel voor Kneecap zelf. De Ierse hiphopband werd al gebannen van de nationale radio, zag hun subsidies verdwijnen en werd recent geschrapt van de line-up van het Schotse TRNSMT Festival uit ‘veiligheidsoverwegingen’. Eind mei werd Liam Óg Ó hAnnaidh – aka Mo Chara – aangeklaagd voor een terreurmisdrijf omdat hij in november met een vlag van Hezbollah gezwaaid zou hebben. De band ontkent.

Straat erkent dat haar protest niet zonder gevolg is. Op het Bevrijdingsfestival in Zwolle, dat elk jaar de bevrijding van Nederland in 1945 herdenkt, legde ze haar optreden stil toen de bewaking Palestijnse vlaggen uit het publiek verwijderde. ‘Ik kan me voorstellen dat ik niet snel meer uitgenodigd zal worden op dat festival of sommige andere plekken. Daarnaast draait de radio mijn muziek niet, ook al behoor ik tot de mainstream pop. Dat kan zijn omdat ze mijn werk kut vinden. Maar het kan ook dat ze mij te politiek vinden.’

Portemonnee

Het kan een reden zijn waarom bij Belgische artiesten het protest op het podium tot nu toe grotendeels uitblijft, al ondertekenden enkelen, waaronder Pommelien Thijs en Charlotte Adigéry, wel de Oxfam-campagne #SpeakUpForPalestine. En een band als Kneecap blijft, ook op internationaal vlak, toch de uitzondering. Al neemt de druk op artiesten om zich uit te spreken, toe.

Vandaag draait het publieke debat tenslotte niet alleen om wie welk standpunt inneemt, maar ook wie er géén inneemt. Zelfs Thom Yorke voelde zich recent genoodzaakt om zijn visie op het conflict in Gaza te delen op Instagram, nadat hij vanwege zijn stilte tijdens een show door een heckler uitgedaagd werd. ‘Voor mij hoeft niet iedereen zijn podium in te zetten op die manier’, legt Straat uit. ‘Ik begrijp dat muziek ook een plek kan zijn om even niet alle gruwel van de wereld te moeten zien. Maar als mens heb je een stem, en die moet je gebruiken.’ Volgens haar zwijgen artiesten vooral ‘om hun eigen portemonnee niet te schaden.’ ‘Ik zie geen andere reden. Iederéén krijgt de beelden van Gaza, Congo en Soedan te zien.’

Op Belgische festivals lijken politieke statements welkom, als vanouds, zowel bij bezoekers als bij artiesten. Zo bevestigen Pukkelpop en Rock Werchter in een schriftelijke reactie dat alle vlaggen zijn toegestaan, zolang ze geen haat uitdragen en hun grootte of vorm geen gevaar vormt voor andere bezoekers. Ook bij Tomorrowland, dat vorig jaar in opspraak kwam vanwege de vele bezoekers met Israëlische vlaggen, klinkt hetzelfde geluid. ‘We blijven wel net als vorig jaar alert dat iedere festivalganger zich veilig voelt, ongeacht welke vlag die bij zich heeft.’

Alle drie de festivals benadrukken dat iedere artiest vrij is om zich uit te spreken, zolang er geen haat, geweld, seksisme of discriminatie wordt gepredikt. ‘Ons festival moet een veilige plek zijn’, klinkt het bij Rock Werchter. Ook Pukkelpop draagt ‘artistieke vrijheid hoog in het vaandel’ en verwijst ook naar hun ‘We Care a Lot’-beleid, ‘dat duidelijk stelt dat iedereen zichzelf moet kunnen zijn’.

Kneecap op Pukkelpop gaat voorlopig dan ook door. ‘We zullen nooit oproepen tot haat of onrust tolereren’, klinkt het. ‘Kneecap heeft een luide stem, maar zoals wij het op dit moment begrijpen, is er geen sprake van zulke feiten en heerst er langs beide kanten nog heel wat onduidelijkheid.’

Wie het trio ooit live zag, weet: protest hoeft niet enkel te polariseren. Het kan ook gewoon een goede show opleveren.