DJ Koze, de gekke Duitser die Róisin Murphy aan haar beste album hielp

Wie is DJ Koze, de man die vier jaar sleutelde aan Hit Parade, de nieuwe plaat van Róisin Murphy?

‘Ik zou misschien wat ketamine kunnen nemen?’

De journalist van The Guardian was niet zeker of DJ Koze een grapje maakte toen hij recent, tijdens een van zijn zeldzame interviews, suggereerde om zichzelf te drogeren. Stefan Kozalla, zoals de Duitser echt heet, was daarmee niet aan zijn proefstuk toe.

Ooit probeerde Koze – elders uitgesproken als ‘cosy’, maar in Duitsland als ‘Kotze’, ‘kotsen’ – een interview met de website XLR8R te ontlopen door de journalist geld te bieden als hij het hele gesprek gewoon verzon. Hij vertelde ooit dat hij als kind was achtergelaten in een bos bij Marrakesh, met enkel een Akai-sampler als gezelschap. Zijn nieuwe zomerhymne Wespennest kwam zogezegd tot stand tijdens een retraite in een Indonesisch benedictijnenklooster. ‘De waarheid is overschat’, aldus Kozalla.

Ik begon aan kikkers te likken en kon geen techno meer verdragen.

En hij is dan wel een van de meest gerespecteerde artiesten in het electronicawereldje, deze Duitser heeft een broertje dood aan het bruisende dancemekka Berlijn. Koze woont in een klein dorpje op het Catalaanse platteland, waar hij bij voorkeur in afzondering aan zijn muziek sleutelt.

‘Een kooi vol apen’, zo omschreef Koze zijn muzikale brein ooit. Hiphop was daarin zijn eerste gezelschapsdier. ‘Zo buitenaards dat we het onmogelijk konden begrijpen’, zei hij over de eerste keer dat hij en zijn vrienden in Flensburg (tegen de Duitse grens met Denemarken) Public Enemy hoorden. Public Enemy, The KLF, de dub van Lee ‘Scratch’ Perry, Frank Zappa, J Dilla, Aphex Twin… Voor de jonge Kozalla is het allemaal ‘radicale muziek’, muziek die hij niet kan ontcijferen en die hem zodoende positief irriteert. In die vervreemding en frustratie vindt Koze zijn Geborgenheit en zijn toekomstig credo: ‘Door de regels te volgen zul je alleen maar klinken zoals degene die ze geschreven heeft.’

Na enkele ontgroeningsjaren als draaitafelaar van de in eigen land behoorlijk succesvolle hiphopformatie Fischmob stort hij zich op de elektronische muziek. Eerst als Adolf Noise, even bij het electrotrio International Pony, uiteindelijk als DJ Koze. Hij vindt onderdak bij Kompakt, het label dat begin jaren 2000 vanuit Keulen de minimal-technorevolutie aanzwengelt. Hij maakt er naam met bezwerende clubhits als Brutalga Square en Mariposa, maar raakt vrij snel uitgekeken op de dogma’s binnen het dj-circuit. ‘Ik begon aan kikkers te likken en kon geen techno meer verdragen’, liet hij daarover optekenen.

In 2013 verschijnt zijn tweede Koze-album Amygdala, genoemd naar het deeltje in ons brein verantwoordelijk voor associaties tussen emoties en zintuiglijke ervaringen. Amygdala is een psychedelisch pareltje waarop hij al zijn invloeden in bedwelmende laagjes over elkaar drapeert. Meer roze wolken dan donkere danskerkers. Vijf jaar later diept hij met de opvolger Knock Knock, door Pitchfork uitgeroepen tot derde beste van 2018, zijn caleidoscopische klankpalet nog verder uit. Knock Knock is een met precisie gemanicuurde utopie waarin uiteenlopende genres harmonieus samenleven en gaststemmen het onbegrensde universum van de Duitser kleuren: Kurt Wagner van Lambchop, rapper Speech van Arrested Development, de Zweedse folkie José Gonzalez en dansvloerdiva Róisin Murphy, óp de tracks Illumination en Scratch That. Het zaadje voor Hit Parade is geplant.

Murphy noemt Koze nog steeds een enigma. En zij heeft verdorie vier jaar met hem aan haar splinternieuwe plaat Hit Parade gewerkt, een hoogtepunt in haar bijna drie decennia lange carrière. ‘Hij hield me voortdurend op afstand’, zegt Murphy over haar creatieve partnerschap met Koze, dat ze omschrijft als ‘fifty-fifty’. ‘Hij moet kunnen doen wat hij fuckin’ wil, zonder dat iemand in zijn nek hijgt.’

Dat ging zo: Koze stuurde via digitale weg een beat, Murphy stuurde die terug met zang, en een dag later kreeg ze een nieuwe versie die mogelijk weer helemaal anders klonk, in een ander tempo of met een andere toonaard. En dat jaren aan een stuk, met een minimum aan rechtstreeks contact. ‘Als je praat over wat je wilt doen, dan kan er alleen maar overeenstemming ontstaan, geen verrassing’, verklaart de knoppentovenaar die manier van werken. Hoe minder onderling overleg, hoe meer kans op de ‘brainfuck-kwaliteit’ die volgens Koze zo veel (dans)muziek ontbeert. Voor Murphy betekende dat ook dat ze op haar tellen moest letten. Tussenvoegsels, foutjes, geneurie, een willekeurige voicemail: vaak belandden die mee op de plaat.

‘Twee weirdo’s die in hun eigen fantasiewereld leven’, zegt DJ Koze van zijn kant over hun samenwerking. ‘Soms is het een match, soms niet.’ Maar hij is tevreden: ‘Met Róisin heb je 100 procent zekerheid dat het nooit cheesy of voorspelbaar zal zijn, dat het altijd gretigheid of spanning zal bevatten. Haar songs zijn heel, heel bijzonder. She’s a crazy Irish super-talent.’