Dissectie van de nieuwe Dylan: een episch verhaal over de neergang van de VS

Voor het eerst sinds 2012 komt Bob Dylan met een nieuwe, zelfgeschreven song op de proppen. In het zeventien minuten durende Murder Most Foul, gebruikt hij de moord op JFK als vertrekpunt voor een episch verhaal over de neergang van de VS. Alleen de populaire cultuur biedt nog soelaas.

Voorlopig valt de uitgesponnen ballad enkel online te beluisteren. Op Twitter noemt Dylan ze een geschenk voor zijn fans, ‘uit dankbaarheid voor hun jarenlange loyaliteit’. De enige verdere informatie die voorts wordt vrijgegeven is dat de song ‘onlangs’ werd opgenomen en dat we de vrijgevigheid van de zanger mogelijk te danken hebben aan de uitbraak van het coronavirus. ‘Blijf veilig, blijf op uw hoede en moge God met u zijn’, schrijft hij nog. In tijden van crisis en rampspoed is het nu eenmaal de taak van artiesten om troost te brengen. Maar ook de deplorabele politieke situatie en de aanloop naar de Amerikaanse presidentsverkiezingen zitten er vermoedelijk voor iets tussen.

Met Murder Most Foul brengt Bob Dylan, die in 2016 de nobelprijs voor literatuur kreeg, voor het eerst nieuw werk uit sinds zijn acht jaar oude meesterwerk Tempest. De jongste jaren bracht hij, met Shadows in the Night, Fallen Angels en Triplicate immers enkel platen uit die gevuld waren met Amerikaanse standards, vooral bekend in vertolkingen van Frank Sinatra, of archiefopnamen als onderdeel van zijn Bootleg Series. Het nieuwe nummer wordt slechts minimalistisch begeleid op piano, viool en percussie, terwijl de meditatieve zangstijl duidelijk aanleunt bij die van zijn recente croonerplaten.

Dylan heeft in de loop van zijn rijke carrière wel méér nummers uitgebracht die de tienminutengrens overschreden: Joey, Brownsville Girl, Desolation Row, Sad-Eyed Lady of the Lowlands, Tempest en Highlands, bijvoorbeeld. Maar qua lengte spant Murder Most Foul voorlopig de kroon. De titel werd geleend van een film uit 1964 van George Pollock en David Pursell, die op zijn beurt weer steunde op een roman van Agatha Christie, en de nieuwe song, waarvan de tekst algauw vier A-viertjes beslaat, zit nokvol cultuurhistorische verwijzingen, waar Dylanologen nog maanden een vette kluif aan zullen hebben.

480https://www.youtube.com/user/BobDylanVEVOBob Dylan – Murder Most Foul (Official Audio)BobDylanVEVO270

Actualiteit

Wie De Meester al een poosje volgt, weet dat hij zich in het verleden al vaker liet inspireren door gebeurtenissen uit de actualiteit. Zo handelden The Lonesome Death of Hattie Carroll en The Death of Emmett Till (allebei uit 1963) over racistische moorden in de VS, ging Hurricane over een ten onrechte opgesloten zwarte bokser en was Tempest het relaas van de ondergang van de Titanic.

Murder Most Foul begint op 22 november 1963 op Dealey Plaza in Dallas, Texas, de dag waarop de democratische president John F. Kennedy in een open limousine, en in het bijzijn van een massa sympathisanten maar ook voor de camera van Abraham Zapruder, werd doodgeschoten. De zanger beschrijft de gebeurtenis tegelijk met een filmisch oog voor detail en als een Bijbels tafereel ‘(he was) led to the slaughter like a sacrificial lamb’. Naar zijn gevoel gaat het om een apocalyptische gebeurtenis: hij spreekt over ‘The place where faith, hope and charity died’.

De moord op Kennedy leidt, als we Dylan mogen geloven, tot een drastische ommekeer in de Amerikaanse samenleving. Want: ’the age of the antichrist has just begun’ en heeft geleid tot een neerwaartse spiraal die tot vandaag voelbaar is: ‘I said the soul of a nation been torn away / And it’s beginning to go into a slow decay / And that it’s 36 hours past Judgement Day’.

Vragen staat vrij

De artiest heeft zich duidelijk grondig gedocumenteerd: hij citeert uit de toespraken van JFK (‘Don’t ask what your country can do for you’), maar haalt ook een uitspraak aan van Nellie Connolly (‘Don’t say Dallas don’t love you, Mr President’), de de first lady van Texas, die vlak achter de president in de auto zat. Verderop verwijst hij naar de eedaflegging van Lyndon Johnson, die midden in de nacht (om 2u38 om precies te zijn) werd ingezworen zodra John Kennedy in Parkland Hospital zijn laatste adem heeft uitgeblazen. Ook focust hij op de moordenaar, Lee Harvey Oswald, die kort na de feiten in de kelder van het politiebureau wordt omgebracht door ene Jack Ruby.

Hoewel de aanslag op JFK later door historici minutieus is gereconstrueerd, baadt hij tot vandaag in mysterie. Was er sprake van één of twee schutters? Het blijft een punt van discussie. ‘Thousands were watching / No one saw a thing’, zingt Bob Dylan, die nooit om een fijne paradox verlegen zit. Opvallend is dat de songwriter zich meer dan eens van wisselende vertelperspectieven bedient. Het ene moment verslaat hij de gebeurtenissen als een afstandelijke observator, het andere laat hij de stervende Kennedy zelf aan het woord: ‘Riding in the backseat next to my wife / And it’s straight into the afterlife’. Even later klinkt het dan weer laconiek: ‘You Got Me Dizzy, Miss Lizzy / You filled me with lead / That magic bullet of yours / has gone to my head’.

Dylan voert in de song heel wat artiesten ten tonele, onder wie countryzangeres Patsy Cline, die eveneens in 1963, bij een vliegtuigcrash om het leven kwam. Vervolgens roept hij radio-dj Wolfman Jack te voorschijn, bij wie hij een haast oneindig aantal verzoeknummers aanvraagt. In moeilijke, traumatiserende tijden zijn het namelijk doorgaans entertainers van allerlei slag die het vermogen een pleister op de wonde te leggen. Vanaf dat moment transformeert de song zich in een impressionistische reis door de sixties en seventies, waarbij de zanger herinnert aan de meest mystieke momenten van Van Morrison.

Tegencultuur

Eerst stipt Dylan de ‘Britse invasie’ aan, met The Beatles en Gary & The Pacemakers. In de tweede helft van de jaren 1960 refereert hij aan de nieuwe Amerikaanse tegencultuur, met Woodstock, the Age of Aquarius, de rockopera Tommy en het festival van Altamont. De zanger lijkt zich kostelijk te amuseren met allerlei song- en filmtitels, die hem moeten helpen zijn verhaal te vertellen. Zo verwijst Nightmare on Elm Street niet zozeer naar de horrorprent uit de eighties, als naar de straat in Dallas waar het presidentiële konvooi net was voorbijgekomen voor Kennedy door de kogel werd getroffen die hem fataal zou worden.

Met een brede waaier van culturele en politieke gebeurtenissen in zijn rugzak, reist Dylan voortdurend heen en weer in de tijd. Hij vermeldt een imposant aantal folk-, blues-, country-, jazz-en popklassiekers, van het type dat hij ook regelmatig in zijn radioprogramma Theme Time Radio Hour placht te draaien, van Robert Johnson tot Etta James, Van Thelonious Monk tot Charlie Parker, van The Platters tot Queen. Zelfs The Eagles, Fleetwood Mac en Billy Joel komen voorbij.

Zo schetst Dylan zijn eigen Amerikaanse geschiedenis, waarin onder meer filmicoon Marilyn Monroe (die met JFK een verhouding had), beeldend kunstenaar Karl Wilsim, vaudeville-acteurs Buster Keaton en Harold Lloyd, goochelaar annex boeienkoning Harry Houdini, bokser Terry Malloy en mythische misdadigers als Pretty Boy Floyd en The Birdman of Alcatraz hun opwachting maken. Maar de artiest rakelt net zo goed enkele van zijn favoriete films op, zoals On the Waterfront, It Happened One Night en Lonely Are the Brave en bewijst, en passant, eer aan toneelschrijver William Shakespeare (zie Mc Beth, The Merchant of Venice) en klassieke componist Beethoven (de Mondscheinsonate). Zo creëert hij een ingewikkelde legpuzzel of bouwt hij een spiegelpaleis dat de luisteraar dwingt aandachtig bij de les te blijven.

Fake News

Dylan daalt zelfs af naar de negentiende eeuw en naar de Amerikaanse burgeroorlog, waarin de Noordelijke unionisten en de Zuidelijke confederalisten met getrokken messen tegenover elkaar stonden. De reden is niet moeilijk te raden: in zekere zin gelden in het gepolariseerde Amerika van vandaag nog steeds gelijkaardige tegenstellingen.

Naar het einde toe krijgt Murder Most Foul iets van een litanie of een gebed. Naarmate de song vordert, klinkt Bob Dylan afwisselend speels, scherp, snijdend, hypnotiserend en sereen. De kernvraag die hij in zijn nieuwste compositie lijkt op te roepen en die in deze tijden van Fake News meer dan ooit aan de orde is, luidt ‘What is the truth and where does it go?’

Of er dit jaar nog een nieuwe langspeler van de bard verschijnt, blijft voorlopig nog onduidelijk. Maar met Murder Most Foul bewijst hij alleszins dat hij ook op zijn oude dag nog met ambitieus werk voor de pinnen durft te komen. Toch maakt Dylan er geen geheim van dat hij de dood al een paar keer diep in de ogen heeft gekeken en dat hij vrede heeft met zijn eigen sterfelijkheid: ‘Freedom, oh freedom / Freedom from need / I hate to tell you mister / But only dead men are free’. Waarvan akte.