De smartlap gaat niet dood. Daar zal Sophie Straat wel voor zorgen

Op haar debuutplaat Smartlap is niet dood reanimeert de Amsterdamse zangeres het genre met principiële levensliederen over straatintimidatie, gentrificatie, politiegeweld en seksisme in het voetbal. Sophie Straat, die eerder samenwerkte met Goldband, over de vijf smartlappen die haar daarbij het meest hebben geïnspireerd.

Luister, Anita! (Zangeres zonder Naam)

Sophie Straat: Het is geen toeval dat ik mijn album begin met de woorden ‘De Zangeres zonder Naam heeft zo veel voor ons gedaan’. Ik ben opgegroeid met jazz en The Beatles, maar toen ik voor mijn afstudeerproject aan de kunstacademie mijn eerste smartlap Groen Amsterdam schreef en me in het genre verdiepte, was zij een enorme invloed. Eigenlijk probeer ik gewoon de nieuwe Zangeres zonder Naam te worden. (lacht) Ze is de koningin van de smartlap. Al krijgt ze daar wat mij betreft niet genoeg erkenning voor. Spendeer een avond in de kroeg en je hoort de ene André Hazes na de andere passeren, maar van de Zangeres zonder Naam kunnen de meeste tooghangers enkel Mexico meezingen.

Weinig mensen beseffen dat ze een doorgewinterde protestzangeres was die haar tijd ver vooruit was. Luister, Anita! was bijvoorbeeld haar antwoord op Anita Bryant, een ontzettend christelijke, rechtse Amerikaanse zangeres die via haar muziek actie voerde tegen homorechten. De Zangeres zonder Naam was zo woedend dat ze prompt besloot om er een nummer over te schrijven, ook al had ze dat voordien nog nooit gedaan. Je merkt het ook in de liveversies op YouTube: ze was écht boos. Vandaag worden smartlappen en volksheid vooral geassocieerd met conservatief gedachtegoed, maar de Zangeres zonder Naam bewees toen al dat het ook anders kan. Hadden we destijds wat beter naar haar geluisterd, waren mijn smartlappen nu misschien niet meer nodig geweest.

Amsterdam huilt (Rika Jansen)

Sophie Straat: Een heel mooi nummer uit de jaren zestig over het naoorlogse Amsterdam en de verdwenen Jodenhoek, de buurt waar ik intussen zelf woon. Het is niet haar bekendste lied, maar wel nog steeds actueel. Rika Jansen beschrijft hoe ze haar stad mist, omdat die steeds meer verandert. Iets waarover ik ook vaak zing. Ik ben opgegroeid in de Pijp, een volksbuurt die intussen is ingepalmd door yuppies en heel erg gegentrificeerd is. Bovendien is mijn familie ook Joods en raakt het nummer me daardoor allicht nog net iets meer. Maar Amsterdam huilt heeft me ook muzikaal geïnspireerd, vooral op de titelsong van mijn album. De melancholische melodie, haar zuivere stem, de lange uithalen, de lyrische sound… Een oersmartlap.

Laat mij maar alleen (Klein Orkest)

Sophie Straat: Puristen zullen beweren dat het geen echte smartlap is, maar deze mag echt niet ontbreken. Alleen al omdat frontman Harrie Jekkers zulke goeie teksten schrijft. Ik vind trouwens dat Laat mij maar alleen, met zijn grootse emoties, wel veel kwaliteiten van een levenslied bevat. Je hoeft die emoties niet per se te verpakken in dramatiek. Er mag gerust wat humor in zitten. Ik heb Klein Orkest leren kennen via mijn vriend Wieger Hoogendorp, met wie ik al mijn nummers schrijf en die ze ook producet. Hij is een grote eightiesfan, en dat hoor je ook op onze plaat. Op Tweede Kamer bijvoorbeeld, mijn nummer met Goldband. Sowieso flirt ik steeds meer met andere genres, van pop tot drum-’n-bass. Laat ons zeggen dat ik het op Smartlap is niet dood niet zo nauw neem met de term smartlap. (lacht)

Ich bin wie du (Marianne Rosenberg)

Sophie Straat: Technisch gezien eerder een schlager, maar dan wel eentje met een erg smartlapperige productie. Heel inspirerend, ook. In feite is het een snelle smartlap. Een soort feestversie vol beats en gezelligheid. Ik heb al een paar keer geprobeerd om mijn eigen Ich bin wie du te schrijven, maar ik ben erachter gekomen dat uptemposmartlappen heel erg moeilijk zijn. Levensliederen gaan nu eenmaal vaak over droefheid en pijn, en dan grijp je al snel naar trage, melancholische ballades. Marianne Rosenberg bewijst nochtans als geen ander dat je de grote gevoelens des levens ook kunt brengen met euforische melodieën en leuke danspasjes. Alleen ben ik er nog niet helemaal achter hoe.

Samen zijn (Willeke Alberti)

Sophie Straat: Toen we enkele jaren geleden onze eerste Edison wonnen in de categorie Hollands, droeg Willeke Alberti tijdens de uitreiking een liedje op aan Rob de Nijs, die er werd bekroond voor zijn afscheidsalbum. Ik heb toen voor het eerst in mijn leven moeten huilen door muziek. Er zat zo veel emotie in haar stem. Heel ontroerend. Het was dan ook een hele eer toen ik niet veel later haar voorprogramma mocht verzorgen in het Olympisch Stadion in Amsterdam. Willeke is een levende legende in Nederland. Het voelde zelfs een beetje symbolisch: de gevestigde smartlappenzangeres die de fakkel doorgeeft aan een nieuwe generatie. Tegelijk was het spannend om liedjes over homofobie, racisme en seksisme te zingen voor een ouder publiek. Een publiek dat het niet noodzakelijk met me eens is. Sommigen onder hen hebben ons de hele show straal genegeerd, maar ik heb er uiteindelijk toch een paar nieuwe fans aan overgehouden. Dat vind ik net zo leuk: op mijn eigen concerten staan oude smartlapliefhebbers gewoon naast anarchistische kiddo’s. Misschien is dat wel de kracht van de smartlap.