De mystieke wereld van Fluisteraars: ‘Onze muziek is een strijd tegen nihilisme’

Ze treden zelden op, maar op zaterdag 22 maart speelt de Nederlandse black-metalgroep Fluisteraars een exclusieve show in De Vooruit. Knack Focus sprak met hen over non-conformisme, boze puristen en wildroosters.

Liefhebbers van de betere black metal kunnen op 22 maart maar beter naar de Vooruit afzakken. Dan vindt daar immers het eerste Belgische optreden van de Nederlandse band Fluisteraars plaats – meteen ook hun eerste zaalshow ooit. Hun shows zijn sowieso zeldzame gelegenheden. Hoewel Bob Mollema en Mink Koops hun project al in 2007 oprichtten, hebben ze pas twee jaar geleden voor het eerst eens live gespeeld. ‘We hebben lang het gevoel gehad dat we de intensiteit van onze platen niet live konden brengen’, legt Koops uit. Mollema vult aan dat het duo ook vooral veel muziek wilde maken. ‘Als je liveshows gaat spelen, worden dat plots projecten die maanden duren. Dat neemt zoveel bandbreedte in, waardoor het schrijfproces vertroebelt. Uit een vorm van zelfbescherming speelden we gewoon niet live.’

Maar toen het IJslandse festival Norðanpaunk de Nederlanders vroeg of ze daar wilden optreden, hapten ze toch toe. ‘Ineens wordt zo’n optreden een mooie reden om naar een prachtig land met indrukwekkende natuur te gaan.’ Daarnaast ontdekten Mollema en Koops in de repetitieruimte dat ze met een minimalistischere versie van hun muziek toch dezelfde intensiteit konden bereiken. ‘Met Fluisteraars zetten we altijd een wereld neer, en we merkten dat het toch wel fijn was om mensen ook fysiek in die wereld uit te nodigen.’

Al blijven de uitnodigingen schaars. Sinds 2023 heeft Fluisteraars slechts aan handvol keer op het podium gestaan. In Gent zal de lokroep van de natuur iets minder sterk zijn dan in IJsland, maar op uitnodiging van Addergebroed, een bekende blog in de black-metalwereld, doken de Nederlanders graag nog eens in de repetitieruimte. Bovendien mocht Fluisteraars in één moeite door de hele avond cureren, waardoor met Alkerdeel en Iskander twee gelijkgezinde bands op de affiche staan.

Eerlijke schreeuw

Wie nog niet bekend is met Fluisteraars laat zich het best niet misleiden door de artiestennaam. De band valt onder de paraplu van de black metal. Dat betekent: scherpe, kille gitaren, percussie die als een mitrailleur doordreunt en een schreeuwende zanger. Met andere woorden: weinig gefluister. ‘Er zit inderdaad iets ruws, iets grofs in dat mensen in het begin angstaanjagend kunnen vinden’, erkent Mollema. ‘Maar als je daar voorbij durft te kijken, vind je misschien wel schoonheid in de puurheid daarvan. We nemen onze nummers ook vaak in een take op, waardoor er een primaire kracht in zit. Zelf zou ik het als een eerlijke schreeuw omschrijven.’

Die eerlijkheid betekent ook dat je de clichébeelden rond black metal mag vergeten. Bij Fluisteraars vind je geen teksten over satanisme of theatraal opgeklede muzikanten met lijkbleke gezichtsverf en kleren vol metalen pinnen. Iets wat hen door puristen binnen het wereldje niet altijd in dank wordt afgenomen. Zeker hun album Bloem, met op de hoes een vredig natuurtafereel, werd door sommigen op hoongelach onthaald. ‘Zo’n plaat was natuurlijk koren op de molen van zulke puristen’, lacht Koops. ‘Ik vind het grappig. In essentie is black metal natuurlijk een soort antibeweging. In de jaren negentig is die typische esthetiek ontstaan als tegenreactie op de waarden van die tijd. Maar onze muziek komt uit een heel andere bron, en daarom presenteren we ons ook helemaal anders. Het is fascinerend om te zien hoe boos mensen daarover kunnen worden.’

Ook Mollema denkt er het zijne van. ‘Al dat satanisme en die corpse paint zijn een soort uniform geworden. In de nineties was dat een handig middel om je demonen bevattelijk te maken en te bezweren, maar ondertussen is het een parade van zielloosheid geworden. Wij willen gewoon niet hetzelfde maken als wat al dertig jaar bestaat.’

Demonen

Welke demonen wil Fluisteraars dan bevechten? Koops en Mollema kijken met lede ogen naar onze onttoverde wereld. Alles is op een schermpje te zien en wordt gereduceerd tot reclame. Voor fantasie en mystiek is er volgens hen nog maar weinig ruimte. ‘Laatst kwam ik in Hoog Catharijne aan Utrecht Centraal weer zo’n Dunkin Donuts tegen. Dat is zo leeg. Volgens mij vat dat onze demonen goed samen. Onze missie is een gevecht tegen het nihilisme.’

Eén van de wapens in die strijd zijn oude sagen en mythologieën. Uit hun thuisstreek Gelderland, maar evengoed zelfverzonnen verhalen. Via die verhalen proberen Koops en Mollema opnieuw een brug naar een andere wereld te bouwen, waar perfectie niet bestaat en mensen niet bezig zijn met wat de meute denkt. ‘Non-conformisme proberen te bereiken via een mystieke laag’, zoals Mollema het samenvat.

Een andere inspiratiebron is de natuur. Voor de Nederlanders is het een plek waar ze even tot rust kunnen komen door te ontsnappen uit de moderne wereld. ‘In de stad heeft alles een functie, waardoor je via associatie constant door een soort gedachtetrein wordt gestuurd. De natuur is niet functioneel, die bestaat gewoon. Wanneer je daar doorheen loopt, ontstaat er veel meer ruimte voor je gedachtes om te ontwikkelen, zonder constant verstoord te worden. In de natuur komen we tot een essentie van onszelf. Wat we met onze muziek proberen te doen, is om die pure vorm weer naar de oppervlakte te halen.’

Verstorende wildroosters

Zoals gezegd wordt die puurheid doorgaans via atmosferische black metal naar boven gehaald. Maar non-conformistisch als ze zijn, durven de Nederlanders het ook over een andere boeg te gooien. Vorig jaar brachten ze Manifestaties van de ontworteling uit, een ambientalbum. ‘Ook daar hebben we wat black-metalfans mee beledigd’, lacht Mollema. ‘Mensen vonden dat we onze naam moesten veranderen als we geen metal meer maakten en hen niet steeds gemakzuchtig hetzelfde voorschotelden. Maar in die periode waren wij zelf veel ambient aan het luisteren, en het voelde gewoon natuurlijk om zo’n album te maken.’

Ook in dit geval kwam alles organisch bij elkaar. Net toen de wens ontstond om een ambientplaat te maken, maakte Koops kennis met Simon Claessen, die met twee oude toongeneratoren uit 1947 zat te experimenteren. Samen heeft het drietal zich drie dagen lang in een boshut teruggetrokken om muziek te maken.’

Ook hier vond Fluisteraars inspiratie in de natuur, maar net ze goed in de menselijke disruptie van de wereld. Mollema herinnert zich nog hoe hij door een bos aan het wandelen was, waar de schoonheid ineens verstoord werd door een wildrooster. ‘Daarom hebben we op het album heel mooie, bijna goddelijke muziek gemaakt, maar lieten we die constant verstoren. Alsof er continu roosters en hekken rondvliegen die de schoonheid vernietigen. We hebben zelfs gespeeld met het idee om een nieuwe metalband op te richten die volledig rond hekken draait, maar dat is een spinoff. (lacht)’

Of de hekkenband er ooit komt, durven we niet te voorspellen, maar u kunt de wereld van Fluisteraars dus op 22 maart in De Vooruit betreden. Geïnteresseerden kunnen maar beter zorgen dat ze erbij zijn, want het is de enige show die de band dit jaar speelt. ‘We zitten vol inspiratie, dus daarna gaan we gewoon weer een heel jaar schrijven.’