De miskende muzikant in Ethan Hawke: ‘Ik hou van artiesten die niet enkel op geld uit zijn’

Met Blaze, zijn vierde film als regisseur, maakte allrounder Ethan Hawke een liefdevol maar weinig flatterend portret van Blaze Foley, een miskende countrymuzikant die wel een legende wilde worden, maar geen ster. ‘Wat heb je eraan om in de bioscoop de Wikipediaversie van iemands leven te zien?’

1 februari 1989, Austin, Texas. Een boom van een vent waggelt na een ruzie enkele traptreden af, steekt een gazon over en zakt op straat neer. Hij is niet stoned of straalbezopen, zoals zo vaak, maar heeft een schotwonde in de borst. De 39-jarige countrymuzikant Michael David Fuller – Blaze Foley voor zichzelf en zijn weinige fans en vrienden – is niet meer. Zijn dood is zowat het eerste feit waarmee hij de krant haalt, want ondanks zijn doorleefde songs, rake teksten en bedwelmende stem is Foley een nobele onbekende. Hij wordt begraven in een kist die zijn vrienden hebben beplakt met het soort ducttape waarmee hij zijn versleten overjas bij elkaar hield.

Hoewel de schaarse opnames van Foleys songs vrijwel allemaal verloren zijn gegaan, groeit hij in de tien jaar na zijn dood stilaan uit tot de legende die hij altijd al wilde worden. Met dank aan zijn collega-muzikant en drinkebroer Townes Van Zandt, die met Blaze’s Blues een song aan zijn dode vriend wijdt en zijn bewondering voor de man in maffe verhalen verpakt. Zo vertelt hij aan iedereen die het wil horen dat hij Foleys lijk opgegraven heeft. Hij had namelijk de gitaar die hij aan Blaze had geleend in een pandjeshuis zien hangen, en vermoedde dat het lommerdbriefje nog in de binnenzak van Foleys jas zat.

Een broodjeaapverhaal, allicht, maar het volstaat om de postume carrière van Blaze in een stroomversnelling te brengen. Een snuggere labelbaas brengt in 1999 een reissue uit van Live at the Austin Outhouse, de opname van een concert dat Foley een maand voor zijn overlijden gaf. Countrygrootheid Merle Haggard, die Foleys If I Could Only Fly dertien jaar eerder al had gecovered met Willie Nelson, maakt in 2000 een solohit van datzelfde nummer . Vele anderen, onder wie Lyle Lovett, John Prine en zelfs Kings of Leon zullen volgen.

Ethan Hawke heeft nu het te korte, tragische leven van Blaze Foley in een poëtische biopic verwerkt. De door muziek gepassioneerde acteur, die faam vergaarde met rollen in Boyhood en Training Day, vertelt in zijn vierde film als regisseur Foleys verhaal aan de hand van drie sleutelperiodes, die hij middels een slimme montage door elkaar husselt: de idyllische romance tussen Foley en zijn grote liefde Sybil Rosen (die meeschreef aan de film), het bewuste optreden in het Austin Outhouse en enkele gefingeerde interviews met onder meer Townes Van Zandt. En dat terwijl Hawke, net zoals zovelen, tot kort na de eeuwwisseling nog nooit van Foley had gehoord.

‘Het was hoofdrolspeler Ben Dickey die me over Blaze vertelde’, zegt Hawke. ‘Ik ben een grote fan van Blood Feathers, een van Bens bands, en al snel zijn we vrienden geworden. Twaalf jaar geleden, tijdens een van onze vele gesprekken over muziek, liet hij me kennismaken met het werk van Blaze. Ik raakte gefascineerd door zijn verhaal en ging op zoek naar zijn songs. De opnames van dat concert in het Outhouse, een muziekclub in mijn geboortestad Austin, maakten indruk op me. Plots bevond ik me in die halflege bar, hoorde ik poolballen tegen elkaar kletsen, mensen drank bestellen en Blaze op een barkruk interageren met het nauwelijks geïnteresseerde publiek. Ik zag meteen die hele scène voor me.’

Hoelang heeft het nog geduurd voor je doorhad dat Dickey ook de ideale hoofdrolspeler zou zijn?

Ethan Hawke:Dat wist ik vrijwel meteen. Ik dacht: holy shit, Ben is een godsgeschenk. Hij is geboren in Arkansas, net als Blaze. Ze zijn allebei immens groot en grof van gebeente en hebben allebei een weelderige baard. En ook Ben weet hoe moeilijk het is om van je muziek te leven en songs te schrijven.

Was dat niet net een probleem? Dickey is een songwriter, geen acteur. Dit is zijn eerste rol.

Hawke: Al mijn hele leven ben ik ervan overtuigd dat er weinig verschil is tussen de kunsten, dat ze dezelfde weg volgen. Als je, zoals Ben, mensen kunt hypnotiseren met muziek en teksten, dan kun je dat ook door te acteren. Ik heb Ben ook niet gevraagd om de Elephant Man te spelen, hè. Hij vertolkte een muzikant die hem na aan het hart ligt en met dezelfde demonen als hij worstelde. Neem nu Diana Ross in Lady Sings the Blues, die film over Billie Holliday. Dat is een van mijn favoriete vertolkingen, omdat ze iemand speelde die heel dicht bij haarzelf stond.

Blaze is geen flatterende biopic. Hij toont Foley als een zelfzuchtige, verslaafde en vaak ronduit brutale man. Het lijkt alsof je bewust afbreuk wilde doen aan de mythe die rond hem hangt.

Hawke: Weet je, die traditionele biopics vervelen me mateloos. Wat heb je eraan om de Wikipediaversie van iemands leven of enkel de goede kanten of de kleine zonden te zien? Die films vertellen een verhaal over celebrity’s, terwijl ik iets wilde zeggen over creativiteit. Je moet weten dat 99 procent van de kunstenaars nooit van het succes mag proeven. Je hebt schilders die nooit een werk verkopen, laat staan dat ze in een museum worden tentoongesteld. Evengoed heb je tienduizenden mensen als Blaze, die tijdens zijn leven nooit een song van zichzelf op plaat heeft gehoord.

‘Ik wil geen ster zijn maar een legende’ was het levensmotto van Blaze. Velen hopen het omgekeerde.

Hawke:Hangt ervan af wat je wilt bereiken. Wil je met je kunst jezelf een dienst bewijzen of anderen? Denk maar aan Bob Marley. Hij werd een legende omdat hij songs schreef die mensen blij maakten en inspireerden. Het was geen egotrip. (met overslaande stem) Ik word er soms moedeloos van dat mensen zo hebzuchtig zijn, ook in mijn milieu, en dat dat vaak nog wordt beloond. Ik hou zoveel meer van artiesten die hun publiek een goed gevoel geven dan van zij die enkel op geld uit zijn. Daarom werk ik met regisseurs als Pawel Pawlikowski (in The Woman in the Fifth , nvdr.) en mijn goede vriend Richard Linklater (in onder meer Boyhood , Before Sunset en de twee vervolgen daarop). Naar dat soort authenticiteit ben ik altijd op zoek.

Puur hypothetisch: welk advies zou je Blaze hebben ingefluisterd mocht je in die tijd een goede vriend van hem geweest zijn?

Hawke: Hij was een volwassen man, die bepaalde keuzes heeft gemaakt en uiteindelijk de verkeerde weg is ingeslagen. Daar kun je weinig aan doen. Weet je, er zijn veel lelijke mensen die mooie dingen maken, en dat was hij op het einde van zijn leven wel. Dat probeer ik in de film ook aan te tonen door het contrast te zoeken tussen die heel idyllische periode waarin Blaze en zijn vrouw Sybil in een boomhut wonen en die waarin hij haar verwaarloost nadat ze naar Chicago zijn verhuisd. Hij was een zelfdestructief genie geworden.

Laat me de vraag anders stellen: welk pad zou jij bewandeld hebben mocht je in Blazes schoenen hebben gestaan?

Hawke: Ik zou er in elk geval naar gestreefd hebben langer te leven. Wat je ook doet, je moet altijd voor jezelf zorgen. Er zijn nog zoveel muzikanten uit de periode van Blaze die nog leven. Willie Nelson, bijvoorbeeld! Die treedt nog altijd op en amuseert zich rot.

Er zitten ook grappige momenten in Blaze. Bijvoorbeeld dat waarop je vrienden Richard Linklater, Steve Zahn en Sam Rockwell opduiken als oliebaronnen annex platenbazen. Had je nog een rekening bij hen openstaan of…

Hawke: (schaterlacht) Nee, ik hou gewoon van die gasten en ik wilde hen per se in de film. Via hun personages wilde ik aantonen hoe afkerig Blaze stond tegenover de muziekbusiness. Het zijn maar passanten die, zoals Rosencrantz en Guildenstern in Hamlet, voor wat luchtigheid moeten zorgen.

The Hottest State, je documentaire Seymour: An Introduction over pianist Seymour Bernstein en nu Blaze: drie van de vier films die je tot nu toe hebt gemaakt gaan over muzikanten. Bovendien speelde je Chet Baker in Born to Be Blue en een kwakkelende singer-songwriter in Boyhood. Je zou haast denken dat je liever muzikant was geworden.

Hawke: Ken je die quote van Mark Twain, ‘alle kunst wil muziek zijn’? Wel, dat klopt. Muziek is zo puur, heeft een eigen taal, snijdt ons door het hart, de beenderen. Muziek brengt ons samen. Als Texaan ben ik opgegroeid met countrymuziek, maar door mijn werk als acteur en regisseur heb ik veel geabsorbeerd. Om Chet Baker te spelen heb ik me lang ondergedompeld in de jazzwereld. En Seymour Bernstein heeft me klassieke muziek op een totaal andere manier leren beleven. Dat is het wonderlijke aan eender welke soort muziek: als je je oren er eenmaal voor hebt opengezet en begrijpt waar het vandaan komt, word je er verliefd op.

Wanneer een uitstekende songschrijver sterft, durf ik weleens te rouwen. Ik had dat met Leonard Cohen en twee weken geleden nog na het overlijden van Scott Walker. Overvalt je soms hetzelfde gevoel?

Hawke: Ja. Ik heb, net als alle mensen, een heel intieme band met muziek. Ze is er op elk belangrijk moment van ons leven. Op een begrafenis, een huwelijk, wanneer je voor het eerst verliefd wordt op de dansvloer. De artiesten die je noemde, waren aanwezig in hun songs. Ze wáren hun songs. Natuurlijk mag je dan rouwen. Met hen sterft namelijk een stukje van wie je bent.

Je bent een uitzondering in het acteursgild. Je regisseert niet alleen, je schrijft ook scenario’s en romans, staat veel op de planken en bent gepassioneerd bezig met muziek. Vanwaar die drang naar creativiteit?

Hawke: Toen ik in Dead Poets Society meespeelde, heb ik de woorden van Robin Williams misschien iets te letterlijk genomen. (grinnikt)

Carpe diem.

Hawke: Ja. Ik probeer geen dag voorbij te laten gaan zonder dat ik iets heb gecreëerd. Bovendien stelt je creativiteit je in staat om andere mensen ertoe te bewegen vreugde te halen uit nieuwe dingen. Denk maar aan Charlie Sexton, die Townes Van Zandt speelt in Blaze. Hij is een geweldige gitarist, die het podium heeft gedeeld met Bowie en Dylan, en toch is het sensationeel om hem ook te zien schitteren als acteur.

Als ik je zo bezig hoor, denk ik: je zult nooit een blockbuster regisseren.

Hawke: (lacht)Zeg nooit nooit. Alhoewel, ik beschouw mezelf niet als een professionele regisseur. Ik hou ervan achter de camera te staan en boeiende verhalen te vertellen, maar ik hoef het niet om den brode te doen. Onnozele films zal ik dus zeker niet maken. Dan betaal ik mijn rekeningen liever door te acteren.

Zoals in La vérité, de eerste Europese film van de Japanse grootmeester Hirokazu Kore-eda, die binnenkort in Cannes zijn première beleeft. Hoe is die samenwerking verlopen?

Hawke: (aarzelend) Moeizaam, eerlijk gezegd. Er was zeker wederzijds respect, maar werken mét hem was niet ideaal. We draaiden in Frankrijk, en hij spreekt Engels noch Frans, terwijl ik Frans noch Japans spreek. Ik deed dan maar gewoon wat de vertaler me opdroeg. Maar los daarvan: acteren met legendes als Catherine Deneuve en Juliette Binoche was geweldig.

Je begint binnenkort aan de opnames van een biopic over uitvinder Nikola Tesla. Slot- en quizvraag: welke zanger speelde hem enkele jaren geleden?

Hawke: (zonder nadenken) David Bowie, in The Prestige. Dat doet me eraan denken: toen ik in 2013 promo voerde voor Clive, een off-Broadwaybewerking van Bertolt Brechts Baal zei een radiopresentator me dat ik het alleszins beter had gedaan dan Bowie, die diezelfde rol ooit had gespeeld in een tv-film. Ik heb Bowie toen vurig verdedigd en hem een zeer goede acteur genoemd. Een week later viel er een kaartje in de bus. Van Bowie. Helemaal onderaan: ‘Ik heb je gehoord op de radio. Thanks for backing me up.‘