De harp is hip, ook op Gent Jazz

Na de fluit is het aan een ander instrument om een onverwachte opmars te maken. De harp werpt meer en meer haar engelachtige aureool af. Niet in het minst op Gent Jazz.

Bijna twee meter hoog, ongeveer 40 kilogram, 47 snaren in 47 verschillende lengtes: de harp is geen evident instrument om rond te zeulen, en toch zien we het instrument steeds vaker op concertpodia. Te beginnen bij Gent Jazz.

U leest het goed. De harp is hip. Bespeeld door engelen, door Orpheus in de Griekse mythen, door David, koning van de Israëlieten in het Oude Testament én zowaar ook het logo van Guinness, begot. Maar de harp is niet langer het exclusieve terrein van barden en minstrelen, sprookjesachtige druïden en feeën. Artiesten in de jazz en postrock, ambient en r&b geven het instrument tegenwoordig een opvallend nieuw elan.

Een van de eerste jazzmuzikanten om te harp te kapen uit de orkestbak was Dorothy Ashby. Door de harp als solo-instrument naar voor te schuiven op albums als The Jazz Harpist (1957) is ze lang een buitenbeentje in de jazzwereld. Maar vanaf Afro-Harping (1968) vindt Ashby aansluiting bij de ontluikende fusion van jazz met soul en funk, en ze is te gast op albums van Stevie Wonder, Bill Withers en Earth, Wind & Fire. De harpsample in Final Fantasy van Drake? Windmills of Your Mind van Dorothy Ashby.

Vanuit de hemel

Ook in 1968 brengt Alice Coltrane met A Monastic Trio haar eerste soloalbum uit. Een jaar eerder, in de zomer van 1967, staat ze perplex, wanneer er thuis een kist met daarin een gloednieuwe concertharp geleverd wordt. De afzender: haar echtgenoot, John Coltrane, de saxofonist en jazzrevolutionair, die onlangs was overleden. Hij had de harp voor zijn vrouw besteld bij de gerenommeerde fabrikant Lyon & Healy, vlak voor zijn onverwachte dood.

De 29-jarige Alice, pianist van opleiding, ontfermt zich over het instrument als een geschenk uit de hemel, en groeit met albums als Journey in Satchidananda (1971) uit tot een icoon van de spirituele jazz. In 2007, bijna exact vijftig jaar na het postume cadeau van John, overlijdt Alice Coltrane in Los Angeles. In New York organiseert zoon Ravi Coltrane, zelf jazz-saxofonist, een muzikale herdenkingsdienst. Aan de harp zit een 23-jarige studente genaamd Brandee Younger, de opener van Gent Jazz dit jaar. De harp die ze bespeelt op haar pas verschenen, derde album Gadabout Season is dezelfde die ooit op de stoep van de Coltranes stond, gerestaureerd naar zijn oorspronkelijke glorie.

Besmet door jazz

Younger is verre van de enige erfgename van de experimentele, transcendente harp-escapades van Alice Coltrane. Je hoort ook echo’s glinsteren in de kosmische, uit wolkjes ambient gedistilleerde composities van Nala Sinephro, het Brusselse paradepaardje van Warp, die op haar albums Space 1.8 (2021) en Endlessness (2024) de harp combineert met modulaire synthesizers. De Poolse Mariysia Osu gaat op Harp, Beats & Dreams (2024) aan de slag met effectpedalen en loops, en de door mystieke folk en new age beïnvloede Naliah Hunter oogstte met haar album Lovegaze (2024) al de vergelijking ‘de missing link tussen Alice Coltrane en Enya’ (dixit The Times).

Van Amanda Whiting (enkele weken geleden tijdens Jazz Middelheim op bezoek uit Wales) tot Sophye Soliveau (een in het Engels zingende Française met roots in Guadeloupe) en Maeve Gilchrist (een Schotse, momenteel op tournee met de Pakistaanse nachtegaal Arooj Aftab): de harp toont zich steeds meer in verschillende, uiteenlopende gedaantes. Ook bij de sacrale genrehybriden van de Indiaas-Amerikaanse zangeres Ganavya krijgt de harp vaak een prominente plaats. Haar vaste snarendrijver is Charles Overton, die tijdens zijn klassieke opleiding in Boston besmet raakte met de jazzmicrobe, en zich even thuis voelt in een symfonisch orkest als in een improvisatiecombo.

Heavy pedal

Hetzelfde verhaal horen we bij Marjolein Vernimmen (30), die in 2019 op de harp afstudeerde aan het Koninklijk Conservatorium Antwerpen: ‘Specifieke jazzopleidingen voor de harp zijn nog altijd heel erg schaars, zowat elke harpist vertrekt dus vanuit een klassieke opleiding, met vooral Franse componisten als leidraad. Maar tijdens mijn tijd aan het conservatorium leerde ik hedendaagse jazzharpisten zoals Park Stickney kennen, en ook artiesten zoals de harpspelende folkzangeres Joanna Newsom. In maart heb ik het concert van Nala Sinephro in Flagey gezien, en ook wat zij doet, vind ik prachtig. Eigenlijk staat de harp in genres als jazz en pop nog maar in de kinderschoenen, en is ze nu pas bezig haar engelenimago af te werpen.’

Vernimmen speelt zelf hedendaags klassiek in het duo Vireo, is lid van het jazzcollectief Aki (in 2023 laureaat van Gent Jazz Talent), en speelt in de band van Bianca Steck, de Brusselse singer-songwriter uit Barcelona. ‘Door de zachte, warme klank trad de harp weinig op de voorgrond, ze heeft meer een verbindend karakter, vooral in orkesten en ensembles. Maar omdat we rechtstreeks met onze vingers op de snaren tokkelen – en dus niet met de nagels, een plectrum of een boog – kunnen we de klank letterlijk “kneden” met de hand en net heel expressief spelen. Een pedaalharp telt 47 snaren en heeft zeven pedalen, er zijn dus nog véél mogelijkheden om te experimenteren en het hokjesdenken te doorbreken.’