Confirmatie

Stikjaloers was ik, toen ik tijdens mijn tienerjaren muzikantenbiografieën las. In elk van die boeken, of ze nu over Django Reinhardt of over Eric Clapton gingen, kwam ‘het moment’ voor. Die seconde dat de bliksem insloeg, en de epifanie die daaruit voortkwam. De ene werd getroffen toen hij Louis Armstrong hoorde, de andere door Robert Johnson. Maar in al die biografieën staat dezelfde zin: ‘Die plaat heeft mijn leven veranderd.’

Ik heb in al die jaren veel platen beluisterd, af en toe met gekruiste vingers. De volgende ochtend zag de (jonge)man in de spiegel er gewoon hetzelfde uit. Zo werken die metamorfoses niet. Pas op latere leeftijd kreeg ik door dat de som van al die opnames en de bijbehorende ontmoetingen, interviews en tournees een grote impact op mijn leven heeft gehad.

Op 29 april wordt Toots Thielemans 90 jaar. Bijna 70 jaar geleden hoorde hij zijn bliksemplaat: hij besloot om bebopmuzikant te worden toen een GI in Brussel hem Confirmation van saxofonist Charlie Parker liet horen. Het is verleidelijk om daar ‘de rest is geschiedenis’ achter te schrijven. Alsof het daarna vanzelf is gegaan voor Thielemans, in rechte lijn richting roem. Toots, de man die als nationaal monument werd geboren, toch? Dat is natuurlijk niet zo. In 1952 nam Thielemans de wijk naar New York, waar hij Amerikaans staatsburger werd. Verderop in het bewaarnummer van Knack Extra doet hij het verhaal van zijn eerste dagen op Amerikaanse bodem, zijn eerste jamsessies, zijn fornuis met één pitje. Van een geknakt zelfvertrouwen en een adellijke titel. Van de erkenning van zijn grote voorbeelden en van de miskenning in België.

Het heeft tot 1986 geduurd voordat ons land Toots in de armen sloot. Jazzkenner Marc Van den Hoof herinnert zich in onze special hoe de organisatoren van het Brusselse PSK bang waren dat ze ’s avonds de zaal niet vol zouden krijgen voor Toots’ concert met pianist Fred Hersch. Niet alleen was de avond een inslaand succes, de opname ervan haalt met gemak Knacks top tien van Toots’ beste platen.

Sinds die dag werd Toots Thielemans deel van het Belgische meubilair. De concertzalen werden steeds groter. Hij werd doctor honoris causa aan twee universiteiten, koning Albert maakte hem baron, de Fransen maakten hem chevalier, groten uit de jazz en de bossanova brachten hulde aan hem in Carnegie Hall. Maar zijn grootste confirmatie kreeg hij in 2009, toen de Amerikaanse National Endowment for the Arts hem de titel van Jazz Master toekende – het jazzpendant van de Pulitzer Prize. De manier waarop hij die prijs in ontvangst nam, zal ik nooit vergeten. Tegen Toots’ zin had het orkest van Wynton Marsalis een versuikerd arrangement van Louis Armstrongs What a Wonderful World voorbereid. Halfweg het nummer legde Thielemans de boel stil, hij ontstak in een vlammend stuk bebop en trok het orkest mee naar een juichend slot. Het kot, in dit geval het hoogpolige Jazz at Lincoln Center in New York, was te klein. Thielemans, terwijl hij zijn mondharmonica in zijn borstzakje stak: ‘Ladies and gentlemen, dat emme weial go g’arrangeid.’

Toots, de Grote Vriendelijke Reus van 90. Maar bij ons laatste gesprek, in zijn woonkamer in Terhulpen, werd hij plots helemaal stil. ‘Wat denk je? Zullen de mensen mijn naam nog kennen als ik er niet meer ben?’

Op 19 maart 2012 werd Charlie Toots Cornand geboren. Er zijn nu eenmaal van die ontmoetingen die je leven veranderen.

Bart Cornand