‘Beyoncé helpt ook mee aan de renaissance van Afrikaanse artiesten’

Beyoncé heeft met Renaissance haar zevende solo-studioalbum uitgebracht. ‘Opnieuw werkt ze samen met Afrikaanse artiesten en stelt ze denkbeelden over zwarte, vrouwelijke artiesten in vraag,’ schrijft James Chikomborero Paradza, doctorandus in de Muziek aan de Universiteit van Pretoria.

In de geschiedenis werd het renaissancetijdperk gekenmerkt door de wedergeboorte en vernieuwing van cultuur en wetenschap in Europa, na een periode van stagnatie. Vandaag draagt ​​kunst nog steeds bij aan hoe mensen zich kleden en gedragen, wat ze posten of waarover ze praten, en hoe ze zichzelf en de samenleving zien.

De afgelopen drie decennia heeft Beyoncé die wereldwijde populaire cultuur mee vormgegeven. Ze heeft voortdurend haar luisteraars gesterkt en het debat aangewakkerd. Haar teksten worden vaak geciteerd in discussies over maatschappelijke kwesties. Haar kijk op monogamie op het album Dangerously in Love (2003) bijvoorbeeld biedt een tegengewicht voor de patriarchale weergave van hyperseksualiteit bij zwarte vrouwen.

Op Lemonade uit 2016 verraste Beyoncé al met muziekgenres die verder gaan dan verwacht werd van een zwarte vrouwelijke artiest, en tegelijk stelde ze de discriminatie waarmee ze wordt geconfronteerd in vraag. Op het visuele album Black is King (2020) toont ze een renaissance van Afrikaanse kunstvormen, in een tijd waarin culturele normen die worden gedomineerd door het westerse denken afnemen en de ster van Afrika in de populaire cultuur rijzende is.

In dit artikel toon ik aan dat Beyoncé gedurende haar hele carrière heeft bijgedragen aan een vernieuwing in de populaire muziek en daarbij betekenisvolle banden heeft gelegd met de Afrikaanse cultuur en muziek.

Afrikaanse samenwerkingen

Beyoncé betrekt verschillende Afrikaanse artiesten bij haar projecten en stelt ze vaak voor aan een internationaal publiek. Al vóór Black is King was er onder meer poëzie van de in Kenia geboren Warsan Shire op Lemonade, een citaat van de Nigeriaanse romanschrijver Chimamanda Ngozi Adichie op Flawless uit 2013 en choreografie van Tofo Tofo – de in Mozambique gevestigde dansgroep – in de video van Run the World (Girls ).

Hoewel minder prominent als op Black is King, heeft Beyoncé ook op Renaissance Afrikaanse artiesten een stem gegeven. Dat is vooral duidelijk op het nummer Move: de stijl is geïnspireerd op Afrobeats, het nummer is mee geproduceerd door P2J (uit Nigeria) en GuiltyBeatz (uit Ghana), en krijgt de medewerking van Tems als schrijver en performer.

Tems (Temilade Openiyi), een veelzijdige zangeres en songschrijver, werd beroemd na een samenwerking met de Nigeriaanse sterzanger WizKid. Haar debuutsingle Mr Rebel uit 2018 liet de wereld kennismaken met haar R&B-talenten (zowel producer als zanger), terwijl haar rol op het album Fountains van de Canadese rapper Drake toont hoe ze emoties kan overbrengen via haar stem.

Tems’ naam rolt ook over de tongen sinds de release van de trailer voor het vervolg op de Black Panther-film, met haar cover van Bob Marley’s No Woman, No Cry als soundtrack. Ze heeft bijgedragen aan de verjonging van de perceptie van Afropop en commerciële Afrikaanse muziek.

Black is King

Black is King, het vorige album van Beyoncé, viert Afrikaanse tradities met een “moderne twist”. In het visuele album gebruikt ze een pan-Afrikaans geïnspireerde lens en integreert ze elementen uit verschillende Afrikaanse landen. Ze werkt samen met verschillende Afrikaanse acteurs, regisseurs, ontwerpers, choreografen en muzikanten en zet de diversiteit van het continent in de verf.

De kijkers worden blootgesteld aan Afrikaanse elementen, variërend van muziekgenres als Afrobeats (Nigeria) en gqom (Zuid-Afrika) tot populaire dansstijlen zoals de Network (Ghana) en Kpakujemu (Nigeria). Er zijn ook beelden van landschappen uit het hele continent.

Dat betekent niet dat Beyoncé lof moet krijgen voor de uitvinding van die elementen of zelfs voor het populariseren ervan. De genres en stijlen bestonden al lang en werden gewaardeerd door mensen, lang voordat ze begon te filmen. Maar het valt niet te ontkennen dat Beyoncé de elementen naar de voorgrond van de wereldwijde populaire cultuur stuwt, dankzij haar bereik als internationale ster.

Bovendien geeft het visuele album een ​​nauwkeuriger weergave van het Afrikaanse continent en zijn diversiteit dan andere werken met een Afrikaans etiket in de wereldwijde popcultuur. Black is King introduceerde een renaissance van het Afrikaanse imago in de populaire media en gaf heeft veel Afrikaanse en zwarte mensen kracht, omdat ze zich eindelijk meer vertegenwoordigd voelen in de populaire cultuur.

Renaissance

In Renaissance heeft Beyoncé opnieuw elementen van vernieuwing verwerkt. In de zestien nummers wil ze de luisteraar meenemen naar een ‘veilige ruimte’, wars van oordelen, perfectionisme en te veel nadenken. De luisteraar krijgt muziek te horen die de brug legt van Studio 54-disco naar meer hedendaagse pop, R&B en house. 

Vroege disco werd beïnvloed door de funk, soul en jazz van de late jaren 1960, en combineerde die stijlen met technologie zoals synthesizers, meersporenrecorders en drummachines. Dat creëerde een rijke en decadente vorm van dansbare pop, met een vaste beat en prominente, hoge stemmen. Het genre kende zijn piek tussen 1975 en 1979, met artiesten als Donna Summer en Gloria Gaynor.

Op het toepasselijk genaamde album Renaissance brengt Beyoncé die stijl terug naar het voorplan, en brengt ze veel jonge luisteraars er voor het eerst mee in aanraking. Maar ze mixt het genre met succes met stijlen als Afrobeat, house en trap, om er maar enkele te noemen. 

De teksten van het album ademen een overheersend thema van zelfliefde en trots. Dat doet denken aan een van de bekendste Zuid-Afrikaanse artiesten, Brenda Fassie (1964-2004). Fassie, een van de koninginnen van de Afrikaanse pop, maakte disco- en popmuziek geïnspireerd op haar afkomst uit de townships. Haar iconische muziek vertelde het verhaal van zwarte Zuid-Afrikanen tijdens de apartheid. 

Internationaal platform 

Gezien de rol die populaire muziek speelt als motor voor sociale veranderingen, is het duidelijk dat Beyoncé een sleutelrol speelt in hoe het maatschappelijk denken vorm krijgt. 

Doorheen haar carrière heeft haar muziek verschillende denkbeelden in de popindustrie uitgedaagd en vernieuwd. Haar werk functioneert als internationaal platform voor Afrikaanse artiesten, en ze gebruikt verschillende muziekstijlen als methode om de perceptie van zwarte, vrouwelijke muzikanten te veranderen.

Deze opinie is eerder verschenen bij IPS-partner The Conversation.