‘Wanneer de spotlights uitgaan, keert de duisternis terug’: Xander De Rycke ging in therapie

Xander De Rycke laat het mediafileermes even liggen en keert terug naar de basis. Met Bekend & bescheiden levert hij zijn persoonlijkste show tot nog toe af. Hij rekent onder meer af met zijn afwezige vader en omarmt mild wat rest van zijn moeder. ‘Therapie heeft een knoop losgemaakt waarvan ik niet eens besefte dat die er zat.’

In de afgelopen drie jaar behaalde hij onder meer een rijbewijs, schafte hij zich een Jeep Wrangler aan – eentje zoals die in Jurassic Park, ja -, vond hij een nieuwe liefde, ruilde hij de rustige niksigheid van het platteland weer in voor een centrumstad en haalde hij verwaterde familiebanden aan. En misschien nog belangrijker: Xander De Rycke lijkt er een pak gelukkiger op geworden. Wanneer hij de Antwerpse koffiebar binnenwandelt waar we hebben afgesproken, lacht hij zowaar. Ongezien breed. En een beetje verwarrend.

Met Bekend & bescheiden is de comedian binnenkort aan zijn zesde zaalshow toe, zijn vier Houdt het voor bekeken-mediaconferences niet meegerekend. ‘Het voelt goed om weer ongegeneerd kul te kunnen verkopen’, vertelt De Rycke. ‘Op den duur word je het toch wat beu om altijd de kwade, gemaatpakte weerman achter een spreekgestoelte te spelen.’ Hij mikt met deze tour ook op grotere zalen dan ooit. ‘Het is een soort statement. Ik wil niet voor eeuwig in de B-klasse blijven prullen, maar me stilaan in het rijtje van Alex Agnew, Wim Helsen, Bart Cannaerts, Philippe Geubels en Wouter Deprez wringen. De namen waar culturele centra blind op vertrouwen, zonder zich eerst nog af te vragen ‘of het wel goed zal zijn’. ‘

Had jij geen vrede genomen met jouw – weliswaar hondstrouwe – nichepubliek?

Xander De Rycke: Met Houdt het voor bekeken (Hhvb) schipper ik inderdaad ergens tussen cult en cultuur. Ofwel kopen tien mensen één kaartje. Ofwel koopt één iemand tien kaartjes. Hhvb valt in die tweede categorie. Maar ik zie geen enkele reden waarom ik dat met mijn gewone en zeer brede stand-up niet kan ontstijgen. Ik ben realistisch genoeg om te beseffen dat ik nooit de cijfers van een tv-gezicht als Philippe Geubels zal halen, maar die van Alex Agnew? (glimlacht zuinig) Dat is misschien een ander verhaal. Ik had vier jaar geleden bijvoorbeeld nooit durven te dromen dat ik de Elizabethzaal en tweemaal de Capitole zou kunnen uitverkopen.

Toen we elkaar ten tijde van Quarterlifecrisis, jouw vorige show, spraken, klonk nog een heel ander geluid.

De Rycke:Dat was eerder Xanders last hurrah, ja. Ik was behoorlijk zeker dat Quarterlife mijn zwanenzang zou worden, die laatste show waar niemand nog echt op zit te wachten. In 2016 had ik een jubileumshow, een eigen comedyfestival, de grootste podcast van Vlaanderen, een interim-redactieplek bij De ideale wereld en een uitnodiging voor de cafétesten van De slimste mens. Nu gaat het gebeuren, dacht ik. En toen viel dat allemaal weg. De shows werden lauw onthaald, mijn DIW-contract liep af, de cafétesten draaiden op niets uit en ik was kwaad op mezelf dat ik mijn kop weer zot had laten maken. Houdt het voor bekekenwas daar een reactie op, en is uiteindelijk zowat mijn redding gebleken. Het had toch geen zin meer om mijn kritiek telkens in te slikken, in de hoop dat er misschien ooit nog een tv-carrière in zat.

Komend najaar stop je, na vijf edities, met Hhvb. Omdat je in een klein film- en tv-land nogal snel zonder onderwerpen valt? De rommel van vorig jaar is nu eenmaal ook vaak de rommel van dit jaar.

De Rycke:Dankzij de oprichting van de ‘Vlaamse Netflix’ lijkt de show zichzelf toch weer te gaan schrijven. (grinnikt) Belgen die eventjes Amerika willen spelen, altijd geestig. We zijn echt een van de weinige landen die het blijkbaar niet pretentieus vinden om met termen als ‘Vlaamse Netflix’ te gooien. ‘Stoppen’ is trouwens niet het juiste woord. Niet het minst omdat Alex Agnew dat woord met al zijn comebacks al compleet van betekenis ontdaan heeft. Maar ik heb een time-out nodig. En ruimte voor andere dingen.

Van een afstand lijkt het soms wat op zelfvernietiging: een mediaconference die elk jaar beter loopt, zet je op pauze voor onbepaalde tijd, met Mosselen om halftwee trok je de stekker uit een van de best lopende podcasts in Vlaanderen…

De Rycke:Net toen podcasts in Vlaanderen gingen boomen, ja. (lacht) Collega’s verklaren me ook nog steeds gek. Ik hou gewoon niet van stilstand, ik ben liever altijd net dat ene stapje voor. Toen podcasts hier ook een dingetje werden, zat ik met mijn hoofd al lang bij Vanavond live. ‘Kom jongens, laat ons nu eens een talkshow met tv-kwaliteit maken, maar dan voor het internet.’

Klopt het dat je vorig jaar eigenlijk iets te veel hooi op je vork genomen hebt?

De Rycke: Ik werk veel en graag, maar in het voorjaar heb ik me toch wat geforceerd. Hhvb, Vanavond live, de dernières van Quarterlifecrisis en zo’n vijftien shows in Nederland, dat was waarschijnlijk van het goede te veel. Ook de jongste Hhvb heeft me weer gesloopt. Stand-upmateriaal groeit organisch en met constante feedback van het publiek. Maar voor zo’n conference zit je toch vooral drie maanden miserabel achter een computer zooi te bekijken en te hopen dat die 25 bijeengeschreven pagina’s grappig zijn en niet louter kwaad gezaag. Daarbovenop heb ik die show dertig keer gespeeld in anderhalve maand, en dat is duidelijk niet mijn tempo. Ik heb mijn stem drie keer compleet vernietigd in die tijd. Ik lach Alex graag uit als hij backstage weer eens met een Vitelflesje en een rietje stemoefeningen doet, maar die fucker speelt wel het hele jaar door vier avonden per week.

Heb je daar lessen uit getrokken?

De Rycke: Ik wil minder mist.

Metaforisch gesproken dan?

De Rycke: Metaforisch? Nee, ik wil dat er minder damp in mijn zalen gespoten wordt, zodat ik niet ga klinken alsof ik met kiezelstenen heb gegorgeld. En ik moet meer rust leren inplannen.

Afgelopen zomer besloot je ook in therapie te gaan. Was daar een concrete aanleiding voor?

De Rycke:Na elk project val ik in een zwart gat. En ik kan daar nog altijd niet mee om. Ik decompresseer blijkbaar slecht van de Grote Xander De Rycke-show: wanneer de spotlights uitgaan, keert de duisternis terug en loop ik tegen de muren op. Ik word heel kortaf, ga uithalen naar en bitchen over alles en iedereen en begin in het wilde weg te tweeten. Tot op het punt dat mijn omgeving me weinig subtiel laat weten dat ze mij toffer vinden als ik druk aan het werk ben.

Dat klinkt alsof de interventie al gepland was?

De Rycke: Daar kwam het min of meer op neer. ‘Dat kappen op andermans succes komt geweldig gefrustreerd over, ‘ maakte men mij duidelijk, ’terwijl je de laatste drie jaar echt geen reden meer hebt om zo gefrustreerd te zijn.’ Ze hadden gelijk, maar het was wel zeer confronterend om te horen. Ik heb altijd geweten dat ik een moeilijke mens was, maar plots werd ik bang dat ik er gewoon nooit in zou slagen om gelukkig te zijn. Dat het nooit genoeg zou zijn. Ik kan echt niet terugblikken en denken: ‘Dat heb je nu eens goed gedaan, Xander.’ Dat is een probleem. Maar het gaat beter nu, dankzij mijn therapeut.

Je lijkt er inderdaad rustiger op geworden.

De Rycke: Ik heb gewoon nooit geleerd tevreden te zijn, laat staan gelukkig. Eigenlijk is het simpel: tot mijn achttiende was het leven verschrikkelijk kut en hoorde ik nooit ‘goed gedaan, manneke’. En plots was daar comedy, en ik schoot meteen in een kramp: dit mocht ik nóóit meer loslaten, want eindelijk had ik zin gevonden in het leven. Sindsdien leefde ik in een staat van chronische onzekerheid, waarin ik zoveel mogelijk bordjes tegelijk draaiende hield omdat alles elk moment kon wegvallen. Therapie heeft op dat vlak een knoop in mijn hoofd losgemaakt waarvan ik niet eens besefte dat die er zat. Op het advies van mijn therapeut ga ik nu na elk project op reis, letterlijk om afstand te creëren. Glamping in een bos, zonder wifi, bijvoorbeeld. Werkt als een tierelier.

***

Alle therapie en luxetenten in 4G-vrij natuurgebied ten spijt, sommige tere plekken zullen wel nooit helemaal verdwijnen. Zo kan De Rycke het niet laten om in het sluitstuk van zijn nieuwe show een kleine sneer uit te delen aan wie zijn reguliere observatiecomedy onterecht wil wegzetten als ‘vrijblijvend’. ‘Omdat ik dat dus nog altijd te horen krijgen. Omdat er zogezegd geen angel in zit. Terwijl collega’s die exact doen wat ik doe, maar halverwege de boel even stilleggen om uit te leggen waarover het allemaal gaat, blijkbaar slimme en relevante stand-up maken. Het is niet omdat ik het mijn publiek niet letterlijk voorkauw dat ik een oppervlakkige comedian ben.’

En met Bekend & bescheiden levert De Rycke zijn meest persoonlijke show tot nog toe af. Of het nu over zijn relatiebreuk gaat, de dood van de vader die hij nooit gekend heeft of de hersenbloeding van zijn enigszins vervreemde moeder. ‘De aders liggen open. Ik voel dat ik daar nu ook allemaal over kan praten. Weliswaar in een jasje van onzin. Ik wil oprecht kunnen vertellen over het wrange moment dat ik aan het bed zat van een comateuze vrouw die ik al een jaar niet meer gesproken had en dacht: wat moet ik hier nu mee? En dan de mop maken: “Wat kan ik hier allemaal uittrekken om mijn iPhone op te laden?”‘

Je kreeg begin vorig jaar te horen dat je vader op sterven lag. In november is hij overleden. Heb je uiteindelijk nog contact gezocht?

De Rycke: Nee. Ik heb het heel even overwogen om hem toch nog op te zoeken aan zijn sterfbed, omdat ik nog met vragen zit. Maar de kans was groot dat zijn antwoorden me gewoon nog miserabeler zouden hebben achtergelaten.

In de show schets je het beeld van een soort rare Meetjeslandse donjuan, kwistig in het verspreiden van zijn genen. Een donjuan, en een vreselijke man.

De Rycke:(knikt) Mijn vader was geen goed mens. Dus ja, ik zet hem neer als een nalatige vruchtbaarheidsgod. Maar dat is exact hoe hij geleefd heeft: kinderen maken in Zelzate en omstreken, om er daarna nooit meer naar om te kijken. Ik vond het nodig om dat te benoemen, ook op het podium, al was het maar om alle goedbedoelde kanttekeningen eindelijk de kop in te drukken. ‘Misschien ken je het hele verhaal niet, Xander? Misschien was je een accidentje?’ Nee, toch niet. Niemand maakt ‘per ongeluk’ zeven kinderen. En dat je zelfs niet de nood voelt om het contact te herstellen wanneer een van die accidentjes uiteindelijk een bekend comedian wordt en je zelfs in de krant en op posters aan je fouten herinnert, zegt genoeg.

Zei je nu net dat je zeven halfbroers en -zussen hebt?

De Rycke: Dat was een overdrijving. Denk ik. Ik heb weet van vier halfzussen, maar ik kan niet met zekerheid zeggen dat dat ze allemaal zijn. Met een van hen heb ik de laatste jaren weer een goed contact. Ik ben blij dat zij alvast goed terecht is gekomen, want dat kan ik niet van elke zus zeggen. (denkt na) Wij hadden beiden het geluk dat we tenminste een moeder hadden die haar best deed. Ze was niet geweldig stabiel en hield te veel van alcohol en tv-gokspelletjes, maar ze heeft genoeg gedaan.

Je bent met de jaren opvallend milder geworden voor je moeder. Toen je op je achttiende het huis verliet, was dat met slaande deuren.

De Rycke: Het contact is hersteld en de rancune is gewoon verdampt. Ik heb het allemaal losgelaten toen ik haar na haar hersenbloeding in het ziekenhuis zag. Die dronken en eeuwig kwade aanhangster van samenzweringstheorieën van vroeger bestaat ook niet meer. Die is in de hersenbloeding gebleven. Wat rest is een kwetsbare, mindervalide vrouw die niet meer mag drinken en beseft dat ze door haar levenswandel waarschijnlijk niet erg oud zal worden. Alleen jammer dat ik haar nog steeds niet kan uitleggen dat ik best goed bezig ben. Ze houdt niet van stand-up, snapt niet wat ik doe en neemt me nog altijd kwalijk wat ik destijds allemaal gezegd en gedaan heb. Dat valt niet meer te fiksen. Ik weet alleen dat ik een sms mag verwachten wanneer ik eens op tv verschijn. Want wie op tv komt, is succesvol. Mijn moeder is daar niet anders in dan het gros van de Vlamingen. (grinnikt) Maar ik weet dat ik van haar nooit zal krijgen wat ik nodig heb, dus probeer ik die bewijsdrang stilaan los te laten. Het heeft geen zin om indruk proberen te maken op spoken.