Stijn Van Opstal brengt Tsjechov naar de bühne, zonder woorden: ‘Niemand kan tederder de klungelende mens analyseren’

Stijn Van Opstal brengt de allereerste versie van De meeuw van Anton Tsjechov waarin niets gezegd wordt, maar waarin de acteurs communiceren in Vlaamse Gebarentaal.

Acteur en regisseur Stijn Van Opstal is zot van genereus, speels teksttheater waarbij een lach wordt gevolgd door een traan. In 2017 regisseerde hij samen met Tom Dewispelaere Risjaar Drei, een van zijn succesvolste stukken. Of beter: ‘feesten’. Want Van Opstal bouwt altijd een feestje op de scène. Dat doet hij dit keer met Vlaamse Gebarentaal.

Alain Platel gebruikte in februari gebarentaal in de opera. Sam Gooris trad tijdens Zomerhit op met een gebarentolk. Waarom is gebarentaal hip?

Stijn Van Opstal: We zijn in Vlaanderen aan een inhaalbeweging bezig. Pas in 2006 werd Vlaamse Gebarentaal door onze overheid erkend als de taal van de Vlaamse Dovengemeenschap, een linguïstisch-culturele minderheidsgroep. Sindsdien wordt de taal aan de universiteit gedoceerd en is er meer aandacht voor. Er is ook een persoonlijke reden. Na mijn toneelstudies werkte ik vaak bij Theater Stap, waar ik de dove Seppe Fourneau ontmoette. We werden vrienden. Seppe is in 2015 overleden, en een stukje van mijn hart stierf mee. Na zijn dood besefte ik dat ik zijn taal niet sprak en dat er een grote barrière is tussen horende en dove mensen. Zo groeide het idee om, met behulp van de universiteit en enkele vertalers, een stuk te vertalen naar Vlaamse Gebarentaal.

Waarom koos je voor De meeuw?

Van Opstal: Niemand kan tederder en geestiger de klungelende mens analyseren dan Tsjechov. De meeuw is een droefgeestige familiereünie en een clash tussen generaties, hier gespeeld door vijf horende en drie dove acteurs in Vlaamse Gebarentaal, mét Nederlandse boventiteling. Je hoeft dus niet bang te zijn dat je iets niet zal begrijpen.

Ook Sofie Decleir en Tom Dewispelaere spelen mee. Hoe begrijpen zij hun dove collega’s?

Van Opstal: Zij volgden, net als alle horende acteurs en ik, een opleiding Vlaamse Gebarentaal. En we repeteerden met tolken. Of dat lastig was? Nee. Nog nooit waren er zo weinig conflicten tijdens een repetitieproces. We waren vooral bezig met elkaar begrijpen. Al spelend. De spelende mens is voor mij de schoonste mens, en dit stuk toont dat. Met lijf en leden vertolken de spelers vier koppels die elkaar niet begrijpen. Dat is menselijk. We maken ons daar beter vrolijk over, want zonder humor staan en raken we nergens in dit leven.