‘Rustoord’ is een snoepkleurig maar snoeihard statement over ouderenzorg

Twintigers Martha Balthazar, Jana De Kockere, Barbara T’ Jonck en Mats Vandroogenbroeck interviewden onder meer bewoners, personeelsleden en de directie van woonzorgcentrum Sint-Maarten. Daaruit puren ze een diep schrijnend maar ook met humor gespeeld en in snoepkleuren gehuld portret over woonzorgcentra.

De eerste minuten zijn schrikken. In Manuela Vilanova’s prachtige decor – een poëtisch landschap in pasteltinten, bestaande uit een tapijt waar wattenpuisten openbarsten, een houten bankje, een tegelvloer en kamerschermen met plastic én spiegelende lamellen – stappen de vier acteurs – Barbara T’Jonck, Mats Vandroogenbroeck, Mieke Verdin en Mark Verstraete – naar voren. Ze beginnen kriskras door elkaar te praten. Ondertussen klinkt ook een geluidsband. Pure verwarring. Je kijkt met paniekogen – en luistert met paniek-oren – naar de scène: is dit de uitdaging waar we het komende anderhalf uur voor staan?!

Niets is minder waar. De acteurs testten bij aanvang van de voorstelling hun oortjes uit. Want Rustoord gebruikt dezelfde techniek die ook toegepast werd bij Boerenpsalm, de vorige voorstelling van deze vierkoppige makersbende. De acteurs herhalen tijdens de voorstelling luidop wat in hun oortjes gezegd wordt. En wat in die oortjes weerklinkt, zijn fragmenten uit interviews.

In dit geval zijn dit interviews die de vier makers afnamen in, onder meer, woonzorgcentrum Sint-Maarten. Dat levert ontroerende, geestige en pijnlijke scènes. Onder meer over moeten beslissen om naar een rustoord te trekken, niet meer mogen dansen en je als personeelslid afvragen of sommige oudjes niet beter ‘een spuitje’ zouden krijgen… Verder worden ook gesprekken nagespeeld met de investerings- en immobiliëngroepen die verdacht nauw betrokken zijn bij de uitbating van de woonzorgcentra. Rustoord bewijst glashelder: drie steenrijke Belgische families profiteren schaamteloos van de crisis in de ouderenzorg.

Tijdens de voorstelling is er nog een extra ‘speler’: een televisiescherm. Dat scherm fungeert als karaokescherm voor, onder meer, een geweldig mooie versie van Billie Eilish’ Everybody Dies door Mark Verstraete. Maar via tekst geeft dit scherm ook toelichting. Zo legt dit scherm halfweg de voorstelling haarfijn uit hoe drie rijke families uit ons land samen de woonzorgcentragroep Armonea vormden, dit verkochten aan de Franse rusthuisuitbater Colisée en zich zo enorm verrijkten. Die families – het gaat om de familie Van den Brande plus de AB InBev-families de Spoelberch en de Mévius – komen vervolgens letterlijk in beeld.

Want elke acteur haalt plots een kartonbordje boven. Mieke Verdin houdt het gezicht van Dagobert Duck – Donald Ducks oom die met dollartekens in de ogen naar de wereld kijkt – voor haar gelaat. De andere drie acteurs houden elk een kartonbordje voor hun gezicht met daarop het portret van één van de leden van de drie families. Op die manier voeren zij samen een wanstaltig kapitaaldansje uit…

Rustoord bewijst glashelder: drie steenrijke Belgische families profiteren schaamteloos van de crisis in de ouderenzorg.

Zo tonen deze makers letterlijk hoe deze drie families zich gewetenloos verrijken. Door in de ouderenzorg in te zetten op maximale winst en een zo afgemeten mogelijke dienst- en zorgverlening. Het is een hallucinante scène die weinig nieuws onthult maar perfect de wansmakelijkheid en schaamteloosheid ervan toont.

Heel kort – iets te kort – gaan de makers via het scherm nog in op de relatie met hun grootouders. Het scherm vertelt hoe die oudere mensen met veel meer nuchterheid over de dood nadenken, en spreken, dan de kleinkinderen. Dat is een nobele maar net iets te weinig uitgewerkte scène in een voorstelling die bovenal een snoeihard statement is. In tegenstelling tot de bloedmooie documentaire Forever Human (te zien op VRTMAX tot februari 2025) gaan deze makers niet op zoek naar hoe het beter kan maar tonen ze glashelder waar het fout loopt in de ouderenzorg.

Zal Rustoord iets veranderen aan de toestand in te veel rustoorden? Die kans is helaas klein. Maar niets doen, is geen optie. Rustoord verlegt alvast een kleine steen in die kapitaalkrachtige rivier door inzicht te geven. Hoe? Door inzicht te geven in het door geld en niet door zorgzaamheid en ouderenliefde voortgestuwde bedrijfsmodel van te veel woonzorgcentra… Dat ze dit – gelukkig – doen met veel kleur, subtiele humor, verbeelding en zeer sterke acteurs is, een verademing. Bovendien doet dit uitkijken naar meer indringend, documentair werk van deze bende.