Zo intens en geestig zag je Anton Tsjechovs ‘De Meeuw’ nog nooit

Theatermaker Stijn Van Opstel besloot om zich na de dood van een van zijn vrienden – de dove Seppe Fourneau – te verdiepen in de Vlaamse Gebarentaal. Het gevolg? De allereerste enscenering van de repertoireklassieker De meeuw in Vlaamse Gebarentaal bij Toneelhuis.

De hele voorstelling speelt zich af op een plankenvloer tussen twee tribunes ligt. Op die manier zitten de acteurs – vijf horende en drie dove spelers – zowat op de schoot bij de toeschouwers en kan je de gebaren extra goed zien. Openen doet deze meeuw onstuimig en nat. Naast de tribunes gooien Lobke Leirens en Tom Dewispelaere elk gauw een emmer water over elkaars hoofd. Dan stommelen ze de vloer op. Dewispelaere is de verliefde onderwijzer Medvedenko en Leirens is Masja, dochter van de eigenares van het landgoed waar alles zich afspeelt. Ze zijn net terug van een erg natte wandeling. Meteen zijn we geïntrigeerd hoe Dewispelaere en Leirens alle emotie in hun mimiek en gestiek leggen. Je voelt meteen hoe deze voorstelling veel emotioneler en intenser zal worden dan een doorsnee enscenering van een Tsjechovstuk.

Tsjechovs stukken staan niet meteen bekend als de meest intense, wervelende stukken. Tsjechov was naast schrijver ook arts. Hij was een meester in het analyseren van de ‘bevroren’ mentale toestand van mensen die zich liever vervelen dan grote beslissingen te nemen in hun leven. Wanneer een Tsjechovstuk me te weinig verbeelding wordt geregisseerd en gespeeld, verzandt zo’n stuk in droevig drabtoneel. Dat is hier allerminst het geval. Integendeel. Die eerste scène toont meteen dat dit een van de meest intense én geestige opvoeringen is van De Meeuw. Een stuk over een familiereünie waar de jonge toneelschrijver Konstantin een monoloog laat spelen door zijn jonge muze Nina. Helaas kraakt hij onder de jaloezie van zijn moeder Arkadina – een diva – en haar minnaar Trigorin – een van de grootste toneelschrijvers van zijn tijd.

Als je graag tijd maakt voor de meest uitzonderlijke voorstelling van het jaar, maak dan tijd voor deze meeuw.

Vooral de sprekende acteurs weten de lach zwierig aan de traan te knopen. Zonder woorden. Sofie Decleir leeft zich heerlijk uit als de moeder Arkadina, zonder in overdrive te gaan. Idem dito voor Dewispelaere, de nog net niet afgestudeerde Boukantar als Nina en Willy Thomas als arts op rust Dorn. Thomas durft zijn gebaren iets te vaak een duwtje te geven met zijn stem. Soms stoort dat maar des te vaker toont het de onmacht van zijn personage om de situatie waarin hij en zijn familie belandden – pure malaise in een zomerhuis – te bemeesteren. Deze spelers naderen dichter dan ooit het verlangen van Tsjechov om de schoonheid en aandoenlijkheid van hartstochtelijk klungelende, weifelende, falende én recht krabbelende mens te tonen.

De dove acteurs geven diep doorvoeld en kalm tegenspel aan hun collega’s. Vlerick is de imposante en ongenaakbare Trigorin. Lut Reysen is een bakermat van kalmte in de stormachtige familiereünie als Polina. Polina is de tante van Arkadina en de eigenares van het landgoed waar de familie samenkomt. En Yana Wuytens is impressionant – eigenlijk méér dan dat maar om uit te drukken hoe goed ze speelt, hebben we geen woorden maar gebaren nodig – als Arkadina’s gekwelde zoon Konstantin. Heel soms ondersteunt ze haar spel met een kreet die door merg en been gaat.

Natuurlijk hebt u het, net als iedereen, onverantwoord druk. Maar als u graag tijd maakt voor de meest uitzonderlijke voorstelling van het jaar, maak dan tijd voor deze meeuw. (De voorstelling wordt overigens netjes én met humor van Nederlandse boventitels voorzien, zodat iedereen kan lezen wat er gezegd wordt en de dove toeschouwers kunnen lezen welke ‘intens droeve’ muziek er heel soms klinkt.)