‘Under the influence’ werpt een tragikomische blik op psychisch lijden

In 1975 liet Johan Cassavetes de film Under the influence op de wereld los. Theatermakers en levenspartners Colette Goossens en Stan Martens maken er hun vonkende theaterversie. Eentje die een tragikomische blik op psychisch lijden werpt.

Terwijl de toeschouwers binnenstromen., hangt zij de hele tijd omgekeerd op haar stoel bij de eettafel, in een decor dat oogt als een eenvoudige woonkamer met kitchenette. Daardoor zie je in een oogopslag de mentale conditie van Goossens’ personage Mabel. Zij staat volledig verkrampt in het leven en in haar relatie. Heil en hulp voor die psychische verlamming zoekt ze in een kleurige verzameling ‘geneeskrachtige stenen’.

Dit is een erg inventieve bewerking van Cassavetes’ gelijknamige film. Het thema is hetzelfde: het verhaal toont de machteloosheid tegenover een geliefde die kampt met een psychische stoornis. Maar Goossens, Martens en hun regisseur Laurens Aneca vertimmerden Cassavetes’ plot volledig. In de film krijg je een hele familie te zien. De theatermakers vernauwen handeling, tijd en ruimte. Daardoor stijgt de druk en beleef je een hoogst gespannen avondje in de flat van het koppel Nick en Mabel.

Dit is een erg inventieve bewerking van Cassavetes’ gelijknamige film. De theatermakers vernauwen handeling, tijd en ruimte tot een hoogste gespannen avondje in de flat van het koppel Nick en Mabel.

Nick ontfermt zich over het eten. Hij maakt verse spaghetti bolognaise. Geregeld vraagt ze hem om een steen op haar rug te leggen. Hij doet het met lichte tegenzin. Hoe doet alles voor haar, met lichte tegenzin. Nick voelt evenveel liefde als machteloosheid voor Mabel. Hij kan niet meer doen dan haar alles geven wat ze vraagt, of beter: vezelt. Maar eigenlijk is hij veroordeeld tot toekijken naar haar psychisch lijden.

Daardoor gebeurt het voorbereiden van die maaltijd in opperste spanning. Tijdens het nuttigen ervan hangt er zo mogelijk nog méér spanning in de lucht. Want de weinige woorden die de twee uitspreken, maakt de boel enkel meer gecrispeerd. Zij krijgt geen hap door de keel. Hij stouwt en stampt dan maar dubbel zoveel door zijn strot… Alsof hij met spaghetti zijn verdriet wil stelpen.

Het is ontzettend pijnlijk en grappig om te zien. Samen met regisseur Laurens Aneca slaagt dit duo erin om glashelder de spanning te spelen tussen twee mensen die gebukt gaan onder het mentale lijden van de een. Liefde is niet genoeg om lijden te genezen. Maar in de plaats van dit toe te geven en hulp te zoeken, vluchten ze in stilte, gewoontes, frustraties én stenen. Van kleine edelstenen tot (veel) grotere exemplaren… Dit maakt van Under the influence een tragikomische maar nooit spottende blik op psychisch lijden.

Dit is ongecompliceerd, straf gespeeld spelerstoneel met twee beloftevolle rasacteurs.

Dit is ongecompliceerd, straf gespeeld spelerstoneel. Decor en kostuums blinken uit in naturalistische logica en eenvoud. Het is een filmische aanpak die werkt omdat er absoluut niet ‘filmisch’ gespeeld wordt. De twee stoeien met stiltes, droppen met zorg uitgesproken woorden in die stiltes. En creëren zo een hoogst ongemakkelijke sfeer tussen de personages waar je als publiek ongegeneerd van mag smullen.

Goossens en Martens tonen zich hier twee beloftevolle rasacteurs die met weinig meer dan hun lijf en wat woorden het publiek een verhaal laten beleven dat even tragikomisch als herkenbaar is, en daardoor des te vermakelijker én ontroerender toneel oplevert. Toneel dat daarenboven een broodnodige, heldere, tragikomische blik op psychisch lijden toont.