Opera Ballet Vlaanderen brengt ‘Ernani’, een opera van Verdi met de ‘v’ van vrouwelijk, virtuoos en véél

Regisseuse Barbara Horáková Joly en dirigente Julia Jones bepalen het beeld en de toon. Resultaat: het oogt en klinkt prachtig. Maar de less is more-regel werd helaas vergeten.

In 1844 ging Ernani in première. Het is een van de eerste opera’s van Verdi. Verdi’s kenmerken – weelderige aria’s en forse, imponerende koorliederen – geven de opera glans. Het ingewikkelde libretto werd geschreven door Francesco Maria Piave. Het is gebaseerd op Victor Hugo’s toneelstuk Hernani, ou l’honneur Castillon. In dat stuk vechten drie mannen – Ernani, als aanvoerder van een groep opstandelingen, de Spaanse koning Don Carlos en de edelman Don Ruy Gómez da Silva – om het edele hart van Elvira. Elvira verkiest Ernani. De tortelduiven huwen maar hun liefde veroorzaakt een bloedbad. Enkel Elvira overleeft. De opera wordt zelden opgevoerd omdat veel regisseurs het verhaal te complex vinden. Terecht, zo blijkt uit de versie van Opera Ballet Vlaanderen.

Niemand minder dan éminence grise Johan Leysen opent de voorstelling. ‘Daar is een rots. Daar is een zon. Wind blaast zand op, zo hard dat er om hun as draaiende zandpilaren ontstaan die door de vlakte tollen.’ Die woorden werden geschreven door Peter Verhelst. Op verzoek van Joly probeerde Verhelst niet om het verhaal van Ernani opnieuw te vertellen. Hij voegt er ‘emotionele eilanden’ aan toe. Leysen vertolkt een soort schaduw of geweten van Ernani. In de openingsscène zit Ernani – imposant vertolkt door Denys Pivnitsky of Vincenzo Costanzo – gehurkt en met het hoofd in de handen. Liefdesverdriet. Intussen zegt Leysen wijze woorden. Dat beeld werkt.

De rust en poëzie die uitgaan van Johan Leysens interventies staan zo haaks op de drukte dat ze het ritme niet aandrijven maar vaak radicaal breken.

Maar tegelijkertijd worden Tabea Rotfuchs abstracte videobeelden op een gaasdoek geprojecteerd dat tussen de scène en de zaal hangt. Iets later stormt ook het koor op om, in Verdi’s overweldigende stijl, de machtige stem van Ernani’s opstandelingen te laten weerklinken.

Voilà. Dit alles is slechts de openingsscène. Die veelheid is het probleem van deze voorstelling. Joly bedacht, met decorontwerper Eva-Maria Van Acker, per scène een prachtig gestileerd beeld. Hoe Elvira opkomt, bijvoorbeeld, – hoog boven het toneel zwevend, in een jurk van touwen die de grond kussen –, is fantastisch. Onderwijl vertolkt danseres Christine Sollie heftige emoties. Er worden ook wit-oplichtende podia aangevoerd en weer afgevoerd.

De veelheid is het probleem van deze opera

En er zijn die poëtische interventies van Johan Leysen. De rust en poëzie die uitgaan van die interventies staan zó haaks op de drive van het verhaal en de muziek dat die interventies het ritme van de voorstelling niet aandrijven maar breken. Dat ligt niet aan Leysen. Hij maakt zijn scènes tot poëtische reflectiemomentjes, mét een dot humor dankzij zijn gouden mimiek. De oorzaak ligt bij JOly’s stroeve montage van die scènes.

Te midden al die visuele pracht en praal blijft de muziek van Verdi wonderlijk overeind. Met dank aan dirigente Julia Jones. Zij voelt Verdi’s muziek uitmuntend aan en leidt het orkest soepel doorheen de partituur. Ernani is de verklanking van een warme gloed. Jones zoekt niet de bombarie op maar streeft naar een zachte, vloeiende sound. Die interpretatie is een verademing. Dat de zangers perfect zingen én spelen, maakt Ernani alsnog tot een mooie avond.

Een mooie avond die nog mooier had geweest als Joly haar talent om prachtige scènebeelden te componeren had vastgeknoopt aan de idee ‘less is more’.

Het had nog mooier geweest als Joly de ‘less is more’-regel niet was vergeten. Joly wilde graag bewijzen dat Ernani wél op te voeren is. In al haar moeite toont ze vooral dat deze opera op muzikaal vlak een pareltje is. Op verhalend vlak is het een uitdaging. Joly gaat die met de juiste middelen aan: vereenvoudigen, uitbeelden met video en dans, emotioneel duiden met extra tekst. Ze zet die juiste middelen helaas te kwistig in.