Marjan De Schutter is majestueus in de solo ‘Mantike’

Wie de series Albatros, De twaalf of Dood Spoor zag, weet dat Marjan De Schutter een straffe actrice is. Maar nog nooit zag je haar zo geestig, virtuoos, huppelend en strelend als in deze Mantike bij Toneelhuis.

‘Allez komaan, hé!’ Zo moedigde regisseur Benjamin Abel Meirhaeghe me een poos geleden aan toen ik hem vertelde over de pittige bevalling van het artikel over de verwrongen machtsverhoudingen binnen het museumwezen. Met zijn voorstelling Mantike steekt hij nu iederéén een hart onder de riem.

Al is het bijna ongehoord om over ‘zijn’ voorstelling te spreken. Natuurlijk is hij de regisseur. Want Meirhaeghe is verantwoordelijk voor, bijvoorbeeld, de snurksoundscape die het binnenkomende publiek verwelkomt. Hij is verantwoordelijk voor de toefjes rook – van de brandende wereld – die uit kieren en gaten van het theater kringelen. Ook is hij verantwoordelijk voor de schilderijen van de Griekse Calypso die vanop een rots ziet hoe haar ex Odysseus over de zee uitkijkt. En hij koos de schilderijen van de vulva’s. Hij zorgde ervoor dat er robotstofzuigertjes rondrijden. Hij zette overal amfora’s die hunkeren naar een aai van hun meesteres. En hij vroeg zijn vaste dramaturge Louise Van den Eede om een tekst voor actrice Marjan De Schutter te schrijven. Een tekst die niet wegkijkt van de brandende wereld maar te midden dat branden pront vooruitkijkt.

Louise Van den Eede schreef iets zeldzaams: haar tekst is tegelijkertijd toneel én poëzie. Een uitgeverij kan dit stuk als theatertekst én als dichtbundel publiceren. Wie nú wil wegvluchten bij het nog maar lezen van het woord ‘dichtbundel’: relax. Van den Eede houdt haar pen ver weg van te zweverige of te abstracte zinnen en woorden. Ook al kreeg ze van Meirhaeghe de opdracht om veel met klanken te spelen. Haar tekst is een uitzonderlijk speelse, glasheldere tekst die vol rake metaforen zit en zindert van emotie. Van twijfel naar liefdesverdriet via pure passie, guitig genot, consternatie, hoop, wanhoop tot verwondering en verstilling.

Louise Van den Eede schreef iets zeldzaams: een tekst die tegelijkertijd theatertekst én poëzie is.

Van den Eede rijgt het allemaal met veel zwier en zorg aan elkaar tot een intrigerende, meertalige woordenstroom. Die stroom begint én eindigt met ‘tit for that’. Tussenin weeft ze een verhaal dat vertrekt bij de Griekse mythologische figuur Calpyso. De goden verbanden haar naar een eiland. Maar niet die verbanning is de ergste straf. De grootste straf is dat elke geliefde haar zal verlaten. Dat geldt dus ook voor Odysseus. Hij meert aan op haar eiland. De twee worden verliefd. Maar ook Odysseus verlaat haar. Dat is de basis voor Van den Eede om een monologue intérieur  neer te pennen voor en van een alleenstaande vrouw die zich heeft omringt met herinneringen aan schoonheid, liefde en tederheid.

Kan zo’n woordenstroom boeiend toneel opleveren? Want zo’n woordenstroom mag dan exquis gecomponeerd zijn. Het is aartsmoeilijk om zoiets met frisse flair te spelen zonder dat je het publiek in slaap wiegt of in een depressie stort. Gelukkig is de tekst geschreven met een steengoede actrice in het achterhoofd. Marjan De Schutter wikkelt elk woord in een magische mix van humor plus tragiek. Het resultaat is dat je vanaf haar opkomst – evengoed een perfecte evenwichtsoefening tussen vrolijk huppelen en gekwetst wandelen – tot het in wolken omhulde slotakkoord naar De Schutter kijkt en luistert met een mix van geamuseerdheid en ontroering.

Dankzij de ingenieuze tekst van Louise Van den Eede – elk woord bloeit op uit het vorige – en het sprankelende spel van Marjan De Schutter is Mantike de zachtste en zotste wanhoop- én aanmoedigingskreet in en over onze wereld. Allez, komaan, hé!

De Schutter zegt, zingt, stottert, schreeuwt, fluistert, rapt de woorden terwijl ze sierlijk over het podium dartelt en draaft. Intussen ruisen haar robotstofzuigertjes over de scène. Ze danst met een rondzwevende dood – een ballonversie met creepy lampjesogen – en omhelst een van de oudste vrouwenbeeldjes a.k.a. de Venus van Willenborg. Ondertussen voeren de toneeltrekken – dat zijn de staven die boven het podium hangen en waaraan decordoeken kunnen opgehangen worden – een ballet van opgaan en neergaan uit. Gek genoeg raakt die ’trekkendans’, deels dankzij het machtige lichtspel op de trekken en op de achtermuur. Alle scènebeelden gloeien van melancholie. En die melancholie is de perfecte bodem waarop De Schutter haar ‘kathedraal van woorden’ kan bouwen.

Zo slaagt Meirhaeghe er met deze Mantike in om zijn fris vrolijke en teder rebelse theatertaal – die ook floreerde in A Revue, dat op 13 en 14 juni hernomen wordt in Toneelhuis – voluit te laten bloeien op een scène die oogt als een ondergronds archief voor de geschiedenis van de liefde, de mensheid en de aarde. Dankzij de ingenieuze tekst van Louise Van den Eede – elk woord groeit uit het vorige – en het sprankelende spel van Marjan De Schutter – als minzame, moedige en immer veerkrachtige archivaris, misschien? – is Mantike de zachtste en zotste wanhoop- én aanmoedigingskreet in en over onze wereld. Allez, komaan, hé!