Jan Jaap van der Wal is op z’n best in ‘Geen stem’

Omdat stand-upcomedian Jan Jaap van der Wal op 9 juni 2024 net te kort in ons land woont om al te mogen stemmen, geeft hij met veel moppen, kennis van (politieke) zaken en door vaderliefde gevoed stemadvies. Hij doet dat geestig, scherp én ontroerend. Jan Jaap van der Wal is op z’n best in Geen stem.

Nog voor de show begint, geeft hij al advies. U2’s We could be heroes klinkt hoopvol uit de boxen. Ook tijdens de show zorgt muziek voor enkele grandioze scènes. Zo maakt hij een vlijmscherp en lollig punt over enkele politieke partijen – onder meer CD&V, PVDA en Groen – door die te koppelen aan een song. Met grote ogen van verbazing becommentarieert hij de keuze van Sammy Mahdi om tijdens de openingsspeech op de ‘nieuwjaarsbrunch’ van CD&V Eminems Lose Yourself te draaien. ‘Stel je voor. Daar staat een honderdtal oudere burgers op zondagochtend een koffiekoek in hun gezicht te duwen. Ineens knalt dit nummer door de boxen. Waarom?’ De zoveelste lachsalvo golft door de zaal.

De show opent ook met een lachsalvo. ‘Mijn decorbouwer is West-Vlaams. ‘Doe eens iets geks’, zei ik hem.’ Meteen ligt de zaal strijk. Want Van der Wal speelt Geen stem in een decor van hekkens. Het soort hekkens waarmee Europa zijn grenzen afbakent.

Opkomen doet de komiek door achter een hek te wachten tot het openschuift…. En dán. Tussen die opkomst en de verwelkoming van het publiek zitten slechts enkele seconden. Maar in die paar seconden screent hij de eerste rijen. In De Grote Post te Oostende zat iemand met een korte broek op de eerste rij. ‘Bingo!’, dacht Van der Wal en maakte dat meteen kenbaar: ‘Fijn! Het is buiten iets warmer dan drie graden en er zit iemand in KORTE broek op de eerste rij. Daar komen we nog op terug.’ Die alertheid kruidt de show.

Van der Wal bouwt die show zorgvuldig op rond 9 juni 2024. De dag van de Vlaamse, federale en Europese verkiezingen in dit land. Van der Wal – bijna tien jaar geleden verhuisde hij van Nederland naar België – mag voorlopig enkel Europees stemmen. Daar maakt hij zich niet druk om, hij maakt er een show over. De drijfveer van die show: ‘We leven in een goed, rijk, vredig land. Op 9 juni kunnen jullie ervoor zorgen dat dit zo blijft.’

Hij vertrekt bij zichzelf en zijn statuut als ‘erkend vreemdeling’. Hij toont haarfijn hoe het migratiebeleid focust op de ontmoediging van de asielaanvrager. Vandaaruit bouwt hij anderhalf uur aan een hilarisch maar doortimmerd portret van Vlaanderen (versus Nederland). Dat portret doorspekt hij met anekdotes uit zijn persoonlijke leven zoals de verstopte beerput, de Thaise foltermassage, de opvoeding van het almaar Vlaamser sprekende en denkende zoontje. Moppen tappen over zijn fascinatie voor Vlaanderen, krijgt in deze voorstelling een rakende urgentie. De scène waarin hij een bedeesde, wat mompelende en schaapachtig lachende Vlaamse man speelt die zonder veel moeite ‘ach ja, tja, ja jong’ prevelt bij problematische beslissingen over het minderen van kerncentrales, bushaltes, landbouwgrond, … is fantastisch. Omdat van der Wal die Vlaming met liefde te kijk zet.

De scène waarin hij een bedeesde, wat mompelende en schaapachtig lachende Vlaamse man speelt die zonder veel moeite ‘ach ja, tja, ja jong’ prevelt bij problematische beslissingen van de overheid is fantastisch. Omdat van der Wal die Vlaming met liefde te kijk zet.

Die Vlaming in de zaal verliest hij overigens nooit uit het oog. Tussen de verschillende scènes laat hij telkens een korte stilte vallen, waarin hij luistert naar de zaal, altijd klaar om ergens op in te pikken. Hij polst en passant naar hoe die zaal tegenover Alexander De Croo staat – in Oostende vielen de woorden ‘professioneel’ en ‘hij doet z’n best’ – om vervolgens te switchen van de grap naar de gruwel. Hij doet dat met een helaas waargebeurd verhaal – het conflict in Gaza speelt er een rol in, meer verklappen is zonde – waarmee hij het reservistenidee van minister van Defensie van België Ludivine Dedonder torpedeert én de hele zaal muisstil krijgt. Stil van ontroering én stil van nieuwsgierigheid. ‘Hoe gaat hij de sfeer terug opkrikken?’, denkt iedereen. Met een even slim als simpel grapje dat als geweldige ontlading werkt.

In Knack Focus stelde hij dat het geen roast van politici wordt. Klopt. Maar zij die het al te bont maken – zoals Conner Rousseau, de héél eventjes uit de politiek gestapte Gwendolyn Rutte die beweert dat ‘je maar liedjes moet zingen als je alleen idealen hebt’ of pyjamaboy Ben Weyts –, krijgen een ferme veeg uit de pan.

Met een helaas waargebeurd verhaal torpedeert hij het reservistenidee van Minister van Defensie van België Ludovine Dedonder én krijgt de hele zaal muisstil. Stil van ontroering én stil van nieuwsgierigheid.

Jan Jaap van der Wal is op z’n best in Geen stem. Want hij serveert begeesterde comedy met een onverhuld wereld verbeterende missie én is opmerkelijk optimistisch. ‘Mark Rutte beweerde altijd dat Nederland ‘af’ was. Onzin natuurlijk. Van België zal niemand zeggen dat het ‘af’ is. Maar, daardoor is dit een land waar nog zoveel groei en zowat alles mogelijk is!’ Hij laat zich niet verleiden tot een avondje ‘VLaams Belang-bashen’. Maar hij zegt wél: ‘Er zullen altijd mensen zijn die klagen en van alles roepen. Wel, laat ze roepen. Klagers en zagers moeten klagen en zagen maar je hoeft er niet naar te luisteren.’ Waarna hij een van zijn jazzhelden het laatste woord geeft.