Heeft Bart De Pauw zich herpakt?

Het is halftwee ’s nachts. Enkele uren na de langverwachte – en gevreesde – première van Bart De Pauws theatershow Het uur van de olifant. Het was een ongewone avond.

Midden in de nacht, in Melle – toevallig, ik woon in dit dorp – is het eindelijk stil. Ze slapen. De haters van Bart De Pauw. De fans van Bart De Pauw. Zij die onder een steen leven en beweren geen mening te hebben over de zaak-De Pauw. Iedereen zwijgt. Eindelijk. Als journalist probeer je niet te haten en niet te vereren, of te verafgoden. Je probeert te begrijpen.

Dat was de afgelopen zeven jaar moeilijk, maar niet onmogelijk. Sinds De Pauw in november 2017 in een hoogst ongemakkelijk filmpje vol zelfmedelijden vertelde dat hij niet langer voor VRT werkte na klachten over grensoverschrijdend gedrag. Wat dat gedrag precies inhield, kwam Vlaanderen te weten dankzij het proces De Pauw en de documentaire Het proces dat niemand wou. De Pauws grensoverschrijdend gedrag en zijn verkramptheid in de jaren nadien begreep ik niet.

De vrouwen begreep ik wel. Helaas kan haast elke vrouw – count me in! – zich minstens één onterend voorval herinneren waarin ze schaamteloos als lustobject bekeken, benaderd, behandeld werd. Je voelt je nadien ongemakkelijk, gegeneerd, teleurgesteld en ziedend op de dader. Telkens je de dader treft, zindert die kwaadheid. Het enige wat helpt en heelt, is een welgemeende sorry van de dader. En schuldinzicht!

Daar zie. Het woord is gevallen.

Dat woord gonsde als een honingbij doorheen alle aankondigingen over deze theatershow. Zou hij? Hij moet! Zal hij? Neen, hij zal niet! Waarom zou hij? De persconferentie in het bruine café bij mij om de hoek beloofde weinig goeds. Het ongegeneerd vals gezongen liedje Zon dat De Pauw enkele dagen voor de première postte op Instagram, bezorgde me net geen braakaanval.

Was De Pauw zijn verstand echt helemaal verloren?

Neen.

Je tracht als cultuurjournalist zoveel mogelijk schoonheid te delen en brol ver weg van je lezers te houden. Dat we een hele nacht aan dit stuk wroeten, is omdat we willen (proberen) aantonen waarom Het uur van de Olifant beter is dan gevreesd. En geen brol is van een zelfingenomen oelewapper die eindelijk zijn gelijk eens zal bewijzen en eens goed zijn gedacht zal zeggen.

Zo gaat het niet.

De Pauw – strak in het pak met flink opgeblonken schoenen – staat op de scène met een prachtige, levensgrote houten olifant. Het dier is gemaakt uit wrakhout. Stukjes hout van een wrak, dus. Het mentale wrak dat De Pauw de afgelopen jaren was? Of het wrak dat hij van veel vrouwen maakte? Aan de ene kant staat die olifant. Aan de andere kant, in het schemerdonker, zit componist en pianist Miguel Wiels achter zijn piano. Die man kan veel maar Bart De Pauw feilloos doen zingen, is hem niet gelukt. Dat is de bedoeling. Al zien we dat pas na een poosje in. Het eerste woord in ons notitieboekje is: VALS! Het tweede woord is HELP! Dat was een stille noodkreet. We vreesden iets héél slechts met veel letterlijk en figuurlijk valse noten.

En toen kwam een kentering. De Pauw opent de show – na een overweldigende staande ovatie van het premièrepubliek – met een trillende stem en veilige verwelkoming. ‘Dit wordt niet de show die niemand wou.’ Dit blijkt de show die er enkel kon komen na het proces dat niemand wou. Voorzichtig schuift hij titels van successen naar voor: Het geslacht De Pauw, Buiten de zone, Schalkse ruiters. Hij zwaait met kleine anekdotes en soms fijne, soms flauwe moppen. Veilig. Tot hij haast tussendoor, terwijl hij met de rug naar de zaal staat, een eerste vlijmscherpe mop lanceert over wat mensen doen met hun gsm als hij in de buurt is… De zaal aarzelt even en lacht. De Pauw kijkt om en lacht.

Aha!

Dat is het recept van deze avond: terugdenkend aan de televisiesuccessen van vroeger en aan de afgelopen zeven jaar met geestige anekdotes, kleine familieverhalen en enkele wist-je-datjes strooien als opstapje om de scherpere moppen over die afgelopen zeven jaar te lanceren. Soms scheert zo’n mop als een raket rakelings langs je hart, recht naar je lachspieren die prompt reageren. Touché! Soms dwarrelt een gelanceerde mop als een mismaakt papieren vliegtuigje naar beneden. Maar De Pauw draagt de show behoorlijk en kleine inzinkingen in ritme voelt hij aan en herstelt hij meestal.

Neen, er wordt niet alleen gelachen. Omdat hij geen geboren stand-upcomedian is. En omdat deze show bovenal een kans is om méér schuldinzicht – tadaaaa! – te tonen. Hoe? Wat? Waar? Wanneer?  Aan de olifant en in de liedjes.

Eerst de olifant. ‘Goed, laten we het eens écht over de olifant in de kamer hebben.’ Met die woorden beent De Pauw – ineens weer bloednerveus en met trilling in de stem – naar de olifant. Hij leunt tegen het dier. Hij kruist de armen. En dan deze zin: ‘Deze olifant denkt met zijn slurf.’ Niemand in de zaal die niet begrijpt wat hij bedoelt. Het is grappig, pijnlijk en… eerlijk? ‘Deze olifant drinkt veel.’ Muisstil is de zaal. ‘Hij moddert maar wat aan. Hij zit soms diep in een donker woud. Hij is niet trouw. Hij brengt veel schade aan.’ De zaal ziet een man die inziet wat hij berokkend heeft.

Die scène gaat over in een – uiteraard weer vals gezongen – liedje.

Gaandeweg blijkt – godzijdank – dat De Pauw beseft dat geen kat zo vals zingt als hij. Maar hij doet het toch. Net toonvast genoeg maar met een open en getekend hart zingt hij – ondersteund door Wiels’ zachte, zoete pianoklanken – simpele liedjes met harde brokken emotie. Dit zijn geen hits à la Louis Neefs’ Jennifer Jennings. Dit zijn kleine liedjes die hem helpen om te zeggen wat hij wil zeggen. Hij zingt ze niet centraal op de bühne maar dicht bij die olifant en met microfoonstandaard om zich aan vast te klampen. En ineens gebeurt het. Je ziet een mens die gevallen is en er niets meer om geeft dat ‘de mensen’ hem zullen uitlachen omdat hij vals zingt. Hij gaat zingen wat hij niet kan zeggen. Omdat het gezegd moet worden.

En naast valse liedjes met een ontwapenend oprechte kern zijn er ook echt enkele filmpjes met parodieën op de reishonger (en huilbuien) van Bekende Vlamingen, eentje vol flauwe moppen met een verborgen camera en een ontluisterend bezoekje aan de Man van Melle. Die filmpjes – de meeste althans – tonen waar hij zo goed in was (en nog steeds is): televisie maken die doet schaterlachen. Maar eerst moest er een show gemaakt worden die soms doet huiveren – ‘Je praat wel vaak over jezelf’, zou een van zijn therapeuten gezegd hebben, en dat staat ook in ons boekje: minder ik! – maar die ook doet lachen, doet slikken en uitnodigt tot begrijpen.

Het is zes uur ’s ochtends. De haters en de fans zullen ontwaken. Maar ook Bart De Pauw is terug wakker. Dit keer zonder zelfmedelijden maar met meer zelfspot en schuldinzicht over zijn ontoelaatbaar gedrag tegenover vrouwen. Eindelijk.