Herfstsonate is gelukkig méér dan een enscenering van Ingmar Bergmans filmklassieker ‘Herfstsonate’

Carly Wijs trommelde collega-actrices Eurudike De Beul en Scarlet Tummers op om samen een contrair, geestig en scherp stuk te maken, geïnspireerd door de filmklassieker Herfstsonate.

Even vrees je dat je wéér een avond verkwist aan de zoveelste inspiratieloze en van te veel Bergmanverwondering doordrongen bewerking van Ingmar Bergmans Herfstsonate. Dat is een film uit 1978 over een beroemde concertpianiste die haar gezin al zeven jaar niet zag omdat ze al zeven jaar op wereldtournee is. De pianiste zal na haar jarenlange wereldtournee toch even logeren bij haar dochter. Wat ze niet weet, is dat haar dochter ook haar zusje met een beperking in huis haalde. De moeder kijkt liever weg van dat meisje. De film is een echte filmklassieker die de stijl – sec, minimalistisch –, het spel – ingehouden maar intens emotioneel – en de thema’s – complexe familiedrama’s – van de iconische Zweedse toneel- en filmregisseur Ingmar Bergman perfect incorporeert.

Je denkt even: ‘Néén, niet nog eens datzelfde verhaal vertellen’. Tot sopraan Eurudike De Beul mopperend over de scène sloft en je beseft dat dit mopperen niet in Bergmans filmklassieker terug te vinden is.

De eerste minuten van de voorstelling wijzen erop dat het stuk een secure re-make van de filmklassieker wordt. Want het decor oogt als een naakte filmset met véél streepjes en pijltjes op de grond. Plots wordt een oude televisie naar het midden van het podium gerold. Het scherm wordt naar de speelsters gericht. In een warm, schemerig licht neemt Carly Wijs het woord. Ze beschrijft seconde na seconde wat er in de film gebeurt. Je denkt even: ‘Néén, niet nog eens datzelfde verhaal vertellen’. Tot sopraan Eurudike De Beul plots mopperend over de scène sloft – ‘Ik ben geen actrice, hè! – en je beseft dat dit mopperen niet in Bergmans film terug te vinden is. En dan klaagt Tummers dat ze een bepaalde scène niet ‘voelt’.

Intussen wordt een mobiele ‘kamerhoek’ – beige muren, hoge ramen, witte gordijnen die lekker kunnen wapperen – naar het centrum van het podium gerold. Vóór dat decorstuk spelen Wijs en De Beul de scène waarin de dochter de moeder overhaalt om eventjes naar huis te komen en bij haar te logeren. In de daaropvolgende scène ziet de moeder voor het eerst haar dochtertje met een beperking terug. Die scène speelt zich af in het kamerdecortje. Die scène is niet alleen bloedmooi maar illustreert ook de aanpak van het trio. Voor de gelegenheid vertolkt De Beul nu eens die dochter, Tummers speelt de oudere dochter en Carly Wijs is de moeder. Het levert een erg breekbare scène op waaruit blijkt dat De Beul loog toen ze mompelde dat ze eigenlijk niet kan acteren…

Deze Herfstsonate is een verrassend frisse, ongewone en bij momenten onbeschaamd ongemakkelijke voorstelling die de esthetiek en het verhaal van Bergman filmklassieker slim gebruikt om bovenal een verhaal van vandaag te vertellen.

Dan is er ook nog een onderonsje tussen De Beul en Wijs, die beide tot een oudere generatie dan Tummers behoren. ‘Dat mager zijn is nu een dingetje onder die jongere actrices, hè? En ge moogt er niets van zeggen. ’t Is taboe.’ Die scène bloeit open tot een onbeschaamd uitspreken van hoe ze zich soms onwennig voelen tegenover de jonge generatie. En dan komen de scènes nog waarin Tummers vals zingt. Of de scène waarin Tummers zangles krijgt van De Beul (‘Leg je hand maar goed op mijn buik, Scarlet, je moet niet gegeneerd zijn’). Of de scène waarin Wijs en Tummers het ongemakkelijke geheim rond grensoverschrijdend gedrag dat ze met elkaar delen, onthullen.

Deze Herfstsonate is een verrassend frisse, ongewone voorstelling. De dames gebruiken de esthetiek, en het verhaal, van Bergmans filmklassieker bovenal om een verhaal van vandaag te vertellen. Een verhaal over drie krachtige vrouwen die hun kwetsuren delen. Zoals: te naakt op een scène moeten staan, mensen dwingen te naakt op een scène te gaan staan, darmklachten krijgen door lang op tournee te zijn. Maar ook hun liefde voor én bedenkingen bij Bergman leggen ze openlijk op de scène. Om ze dan met veel humor, elegantie en roze glitters – natúúrlijk! – te analyseren. Dit is zo veel meer dan Bergman herkauwen en daarom zo veel amusanter, meer herkenbaar en indrukwekkender.