De muziektheatervoorstelling ‘Vake Poes’ vertelt zo mooi mogelijk over het allerergste: kindermisbruik

Regisseur Lisaboa Houbrechts – huisartiest bij Toneelhuis – toont in Vake Poes nog maar eens dat ze de grote zaal kan bedwingen en bespelen met een bij momenten huiveringwekkend mooi én pijnlijk Vake Poes.

Bij het buitenwandelen van het theater bots ik net niet op een ouder koppel dat tegen de muur gedrukt staat. De man houdt zijn heftig huilende echtgenote vast. De vrouw staart gebroken voor zich uit. Dat is, helaas, een mogelijke impact van Vake Poes… Daarin toont Lisaboa Houbrechts het ondraaglijke: kindermisbruik in de katholieke kerk. Ze doet dat  evenwel op een poëtische, van visuele en muzikale schoonheid doordrenkte manier. Desalniettemin: de scènes waarin kindermisbruik gesuggereerd wordt, treffen hard en kunnen wonden openrijten.

Lisaboa Houbrechts toont het ondraaglijke, op een poëtische, van visuele en muzikale schoonheid doordrenkte manier

Houbrechts schreef, geprikkeld door interviews met haar grootouders, een familie-epos over een grootvader die als kind misbruikt werd door een katholieke priester in het Vlaanderen aan het begin van de twintigste eeuw.

Zijn kleindochter- de ‘Kleindochter aller Kleindochters’ – wil achterhalen wat er gebeurde. Die grootvader – zot van poezen… – wordt subliem, teder en groots tegelijk, vertolkt door Stefaan Degand. Elsie de Brauw speelt de grootmoeder – Moeke Poes – en doet dat, naar goede gewoonte, overrompelend zonder bravoure. Acteur en danser Pieter Ampe speelt een van zijn beste rollen ooit als de ‘gekke nonkel’. En Wolf De Graeve imponeert als zoon van Vake en Moeke Poes. Een kindercast vertolkt hun jongere versies.

Samen draven alle personages over een kale scène. Van herinnering naar herinnering. Van de klas naar de pastorie via de loopgraven naar de traphal, … Centraal op die scène prijkt een zwarte box, een pienter ontwerp van Filip Peeters die ook de poppen ontwierp. De box lijkt een zwarte klaagmuur of zuil. Het is een verdomd slimme manier om halverwege de voorstelling een kleine trappenhal tevoorschijn laten komen. In die trappenhal gebeurt ‘het’. Op dat moment is de voorstelling halfweg.

Houbrechts bedient zich van de Johannes- en Matteüspassie van Bach én aangrijpend mooi gezang van Boule Mpanye om de pijn én de hoop te laten zinderen.

Houbrechts bedient zich van Bachs bloedmooie Johannespassie en de aria ‘Erbarme dich’ uit diens Matteüspassie. De muziek wordt teder uitgevoerd door drie zangers en accordeonist Philippe Turiot. Zijn spel klinkt haast verlegen en had gerust een prominentere klank mogen krijgen. Daarnaast is er ook het aangrijpend mooi gezang van Boule Mpanye. Deze zanger met Congolese roots vertolkt de stem van de hoop. Hij kijkt met een klein Jezusje – een wit, fragiel popje – vanop het dak van de zwarte box toe naar alle ellende op aarde. Jezusje overleeft de pijn die de mensen elkaar aandoen niet en wordt als een vod over het podium gesleurd. Maar de hoop én de kleindochter overleven wél in een aangrijpende slotdans.

De scènes vloeien in elkaar over zoals ze dat zouden doen in een verward hoofd dat moeizaam probeert te recapituleren wat het allemaal meemaakte in zijn bewogen bestaan. Dat doet het publiek dolen, soms. Dat is een riskante zet van de regisseur. Maar het is ook slim. Het is trauma vertalen naar tintelende regie. Zonder scrupules kijkt Houbrechts het verleden in de ogen. Ze vertimmert het tot beklijvend muziektheater dat weigert de schoonheid op te geven om de gruwel te vertellen en uit die gruwel troostende conclusies te trekken. Al maakt ze het publiek daardoor niet makkelijk — ook al trakteert ze op adembenemende mooie taferelen en muziek – en laat ze enkele toeschouwers zelfs hartverscheurend huilen…