Anne Teresa De Keersmaeker spreekt met de woorden van Jacques Brel

Anne Teresa De Keersmaeker stapt na een donker jaar – onder meer door beschuldigingen van toxisch leiderschap – het podium op om er, samen met de briljante danser Solal Mariotte, een ode te brengen aan én te spreken met de woorden van Jacques Brel.

‘’t Is nu al goed. Meer moet dat niet zijn!’, glundert het oudere koppel naast me wanneer ze naar de scène kijken waarboven één grote spot hangt, net de volle maan. Op de scène staat een microfoon, Brel-stijl. Het oudere koppel vertelt dat ze De Keersmaeker al volgen sinds haar allereerste voorstellingen in Leuven. Daar brak ze toen door met het magisch mooie én gesofisticeerde Fase ‘Zij is une grande dame!’, klinkt het bewonderend.

Wanneer de volle maan dooft, komt die grande dame langzaam op. Ze draagt een ruim pak, ‘Brel’-stijl. Ze gaat voor de microfoon staan, met haar rug naar de zaal gekeerd. Terwijl op het grote  achtergrondscherm de woorden uit Brels Le Diable (ça va) geprojecteerd worden, schokken haar schouders. Alsof ze huilt. Om wat de wereld doormaakt. Om wat er de afgelopen tijd in haar Rosas gebeurde.

De Keersmaeker is niet de vrouw van de emotionele openhartigheid. Ze is wél de vrouw die haar bekommernissen, verlangens, gevoeligheden, eigenheid al levenslang vertaalt naar dans. De jonge, virulente De Keersmaeker vierde haar vrouwelijkheid – dé vrouwelijkheid – niet met banaal geheupwieg maar met ingenieuze passen – in sokkenvoeten – op intrigerende muziek van onder meer Steve Reich. Wees gerust, dit artikel wordt geen geschiedenisles. Maar in Brel verwijst De Keersmaeker wel verschillende keren naar haar iconische doorbraakstuk Fase (1982) en die typische cirkelvormige beweging waarin ze benen en armen uitslaat. In Brel gebeurt het een paar keer: ineens hupsen been en armen ‘Fase-gewijs’ heel synchroon opzij.

Solal Mariotte is tijdens het eerste deel van Brel gedoemd tot slenteren , sluipen, loeren.  Gaandeweg doe hij enkele passen mee. Tot hij bij het bloedmooie Mathilde de lead overneemt. De Keersmaeker verhuist naar het tweede plan, haar schouders gebogen. De jeugdige Mariotte imponeert met een uitgekiende mix van bewegingen. Alsof met de bouwstenen van hiphop en De Keersmaekers taal een eigen intrigerende danswoordenschat ontstaat.

Je kijkt, je bent geïmponeerd én je word geraakt. Want de rode lijn van Brel is dik en dubbel. Enerzijds vat De Keersmaeker Brels oeuvre aan om haar liefde én haar bezorgdheid voor Brels (en haar) vlakke land te delen. Een land dat steeds vaker overstroomt, verhit – letterlijk en figuurlijk. Anderzijds verweeft ze – subtiel maar duidelijk – haar professionele carrière doorheen Brel. Van de jonge ambitieuze vrouw die vernieuwende dans maakt, tot de oudere vrouw die jongeren opleid, door diezelfde jongeren opgetild wordt, gerespecteerd wordt, bekritiseerd wordt en ook letterlijk voorbijgestoken wordt.

Tijdens een van Mariottes adembenemende solo’s – mede door haar gecomponeerd – staat ze als een kleine, witte, gebogen schim op het achtertoneel toe te kijken. Samen met haar zie je haar droom: een jonge generatie klaarstomen om baanbrekende dans te maken die wortelt in een rijk verleden. En je ziet haar vrees: er komt een moment waarop ze enkel nog zal kunnen toekijken van dichtbij of van ver.

‘De grande dame was er niet’, klinkt het na het applaus teleurgesteld bij mijn buren. Daar ben ik het niet mee eens. De grande dame komt gehavend uit een stormachtig jaar. Daarover vertelt ze trouwens eerlijk in het bijzondere boek Quand elle danse. In Brel toont ze zich naakter dan ooit. Figuurlijk én letterlijk. Brel is niet haar meest briljante voorstelling. Maar het is wél een van haar meest eerlijke, persoonlijke producties.

Via zeer sober gemonteerde liedjes van Brel – waarop gedanst wordt, soms tegen de achtergrond van de projectie van de lyrics, beelden van Brel of heftige videobeelden van dat vlakke land – leidt ze ons mee door haar leven, carrière, land, bezorgdheden. Ze schokschoudert en trekt grimassen, waant zich even terug de jonge vrouw die doorbrak met Fase. Ze blijft klimaatactiviste, gunt haar briljante leerlingen steeds meer licht in de schijnwerpers. En ze liep het voorbije jaar met gebogen schouders. Maar ze recht met en dankzij Brel de rug.

De grande dame komt gehavend uit een stormachtig jaar – waarover ze trouwens eerlijke vertelt in het bijzondere boek Quand elle danse – en ze toont zich naakter dan ooit.

Bekentenis: Knack Focus had de grande dame en haar creatiepartner Solal Mariotte zo graag gesproken over deze voorstelling en de impact van het voorbije jaar. Het mocht niet zijn. Maar we weten, deze vrouw draagt het hart niet zozeer op de tong maar op handen. Een paar uiterst elegante, getalenteerde handen die in Brel vaker dan vroeger reiken en de hand van een ander – een jongere ander – vastgrijpen. Een klein gebaar met grootse impact.