‘Manifesto’–regisseur Julian Rosefeldt laat Faust flirten met Star Wars in Opera Ballet Vlaanderen

Videokunstenaar Julian Rosefeldt regisseert Faust. Zijn regie van Robert Schumanns Faust begint zoals een aflevering van Star Wars: met een introtekst die langzaamaan in het heelal verdwijnt.

‘Aha, gaat de artistieke directeur van Opera Ballet Vlaanderen debuteren als zanger?’, is de eerste gedachte tijdens de première van Faust. Nadat de lichten doven, verschijnt directeur Jan Vandenhouwe voor de roodfluwelen gordijnen. Hij lacht, opent de mond… Neen, er komt geen aria. Wat volgt, is de mededeling dat bariton Rafael Fingerlos de afgelopen dagen ziek was. De man zal zijn rol als Faust niet op volle kracht zingen.

‘Aha, gaat de artistieke directeur van Opera Ballet Vlaanderen debuteren als zanger?’, is de eerste gedachte tijdens de première van Faust.

Dat wordt spannend. Net deze Faust – voluit: Scenes From Goethes Faust (1853) – is een uitdaging om te vertolken. Robert Schumann vertelt niet zomaar het verhaal, wereldberoemd dankzij het boek van Johannes Wolfgang von Goethe. Daarin verkoopt de te ambitieuze Faust zijn ziel aan de duivel, wint de liefde van de bevallige Gretchen en ruïneert haar leven. Schumann vertaalt de emotionele en filosofische storm waarin Faust belandt naar bloedmooie muziek en een libretto met veel bespiegelingen maar weinig dialoog of actie.

Gelukkig is Fingerlos een van dé sterke operastemmen in Europa. Zijn zangtalent overwoekert moeiteloos de ziektekiemen. Hij vertolkt Faust voortreffelijk. Ook sopraan Eleanor Lyons als Gretchen en vooral basbariton Sam Carl als duivel Mephistofeles overtuigen.

Al dolen de solisten nogal doelloos over de scène. Want er is geen spoor van een doortastende (spel)regie. Regisseur Rosenfeldt – die in 2015 het beklijvende videokunstwerk Manifesto maakte, met Cate Blanchett – toont vooral zijn onervarenheid als operaregisseur. Hij verleidt je om naar het scherm – centraal boven het podium – te staren. Daar voltrekt zich een reis vanuit de ruimte naar een ‘zeeloze’ aarde waar slechts één bos rest. In dat bos dansen jonge mensen extatisch. Het vergt acrobatisch denkwerk om een link te leggen met Faust. Poging: de mens heeft in al zijn blinde, faustiaanse ambitie de planeet uitgeput en de hoop ligt nu bij jonge mensen die de natuur omarmen. Zoiets?

Regisseur Julian Rosenfeldt toont vooral zijn onervarenheid als operaregisseur.

Choreografe Femke Gyselinck tracht de boel te redden. Zij laat de 84 mensen – solisten en de drie koren: Koor Opera Ballet Vlaanderen, het uitmuntende én speelse Kinderkoor Opera Ballet Vlaanderen plus Collegium Vocale Gent – als een groep bewegen. Hoe? Stel je een doordeweekse avond in een meditatieschool voor. Iedereen draagt lekker losse, kleurloze sportkledij. Iedereen beweegt relax. Gaandeweg wordt de sportkledij vervangen door ‘coolere’ Star Wars-waardige kostuums. En de choreografie wordt iets specifieker met handen die door de lucht klieven of naar het hart grijpen. Toch kan dit niet verhelpen dat je steeds wanhopiger naar de scène tuurt.

Wat doen al die mensen dan op dat podium behalve wat wiegend bewegen? Virtuoos zingen! Met dank aan maestro Philippe Herreweghe. Met minzame, vastberaden hand loodst hij alle zangers en het Antwerp Symphony Orchestra door Schumanns buitenmatig rijke, wonderschone compositie.

Maestro Philippe Herreweghe loodst met minzame, vastberaden hand alle zangers en het Antwerp Symphony Orchestra door Schumanns buitenmatig rijke, wonderschone compositie.

Het is een tour de force om deze ideeënopera zó te ensceneren dat het publiek twee uur geboeid kijkt en luistert. Dat luisteren lukt probleemloos. Dat kijken is een grotere uitdaging. Omdat het Rosenfeldt niet lukt zijn videodroom te verbinden met wat er op het podium gebeurt. Gyselincks choreografie verbindt de video met het podium en de machtige muziek. Maar kan niet verhinderen dat je je – met oren die gloeien van genot – fronsend afvraagt waar je in hemelsnaam naar kijkt. Een bevreemdende sequel van Star Wars, misschien?