In ‘Kamyon’ sluit Michael De Cock zijn publiek op in een vrachtwagen. Uit menslievendheid…

Op de warmste 1 juli sinds 1901 ging Kamyon in Belgische première tijdens de Zomer van Antwerpen. Dat het publiek bijna een uur lang in de gesloten laadbak van een vrachtwagen moet doorbrengen, maakte de voorstelling tijdens de première tot een beproeving. Maar wel mét een sterke boodschap over de weing menslievende manier waarop vluchtelingen Europa worden binnengesmokkeld.

Zo voelt dat dus. Opgesloten worden in de laadbak van een vrachtwagen die onder een verzengende zomerzon nog beter opwarmt dan de meest kwalitatieve sauna. Pas wanneer je door de deuren naar binnenstapt, valt het op hoe stevig en dik die deuren zijn. De wanden zijn dunner, maar niet koel. Er zitten deuken in. Alsof mensen er met hun voeten tegen beukten.

Terwijl dit artikel geschreven werd en u het leest, rijden er in dit land en eender welk Europees land vrachtwagens rond die tussen hun lading mensen vervoeren. Al dan niet bewust. Onlangs kwamen ze nog eens in het nieuws, die verstekelingen. VRT-journaliste Inge Vrancken vertelde wat een hallucinant beeld het was om mensen in de door boos havenpersoneel geblokkeerde haven van Calais aan deuren van vrachtwagens te zien morrelen in de hoop in de laadbak te kunnen kruipen en zo Engeland binnen te raken. Die mensen moesten sleuren aan de deuren, het publiek van Kamyon wordt netjes binnengeleid. De voorstelling is geregisseerd en geschreven door Michael De Cock, theatermaker én gedreven journalist die zich met hart en ziel inzet voor het trieste lot van vluchtelingen met boeken, artikels en voorstellingen. In 2004 maakte hij met Saw it on television/Didn’t understandal een soortgelijke ‘vrachtwagenvoorstelling’. Omdat de actualiteit erom vraagt, maakt hij nu Kamyon. Voor je in die ‘kamyon’ stapt, word je verwelkomd door een vriendelijke dame in een lichte, zomerse jurk. Na een poosje schakelt ze over op Spaans, de taal die veel mensensmokkelaars spreken. Slechts enkelingen begrijpen wat ze zegt. Zo tracht De Cock ons even te laten voelen wat het is om vluchteling te zijn, om met begerige ogen naar de vrachtwagen te kijken en om de mensen die je begeleiden amper te begrijpen. Op de wanden van de vrachtwagen staat ‘I want to live my life at home‘. Vluchtelingen kijken uit naar een nieuwe thuis, het publiek naar een voorstelling.

Na het welkomstwoord worden we ‘ingeladen’. We worden niet, zoals vluchtelingen, geprangd tussen beesten en goederen maar op nauwe bankjes ‘gedreven’ waar zelfs een bekertje water klaarstaat. De deuren sluiten, het licht dooft, iemand piept nog ‘ik heb eigenlijk claustrofobie’ maar de accordeonist is al begonnen. Zijn muziek stuwt het verhaal én houd je als toeschouwer overeind. Want wat wordt het warm in die laadbak. Na een minuut donkerte en muziek komt Deniz Polatoglu tevoorschijn. Ze vertolkt een meisje met een passie voor ruimtevaart dat met haar ouders uit haar thuisland wegvlucht, weg van de oorlog naar de vrede. Ze vertelt vlot maar vervalt in een iets te voorspelbaar vertelritme en wanneer ze overschakelt naar het Turks weet ze net meer kleur en emotie in haar vertolking te leggen. Al kan dat aan de hitte liggen, ook voor een actrice zijn dat niet de beste omstandigheden om een verhaal te vertellen. Toch zet ze een geloofwaardige vertolking van een levenslustig, hoopvol meisje neer. Het meisje ziet de reis die ze maakt als een ruimtevaart. Haar verbeelding verdoezelt de lelijkheid en bevangenheid van haar echte situatie.

Dat is ook exact wat je als toeschouwer doet. Mensen zuchten diep, houden zich zo stil mogelijk om het niet nog warmer te krijgen, nippen heel zuinig van hun bekertje water en houden hun ogen strak op de vertelster gericht. ‘Blijven luisteren’ zodat het verhaal de hitte en benauwdheid kan verdoezelen. De Cock laat je voelen hoe wanhopige vluchtelingen zulke helse tochten overleven: zich vastklampend aan een verhaal, in hun hoofd of door iemand verteld. Verhalen kunnen hen door de ellende loodsen. Tijdens de première was de ervaring te heftig want te heet en kon je amper genieten van de mooie vertelling, maar de boodschap kwam daardoor wel des te duidelijker over. Niemand zou moeten voelen wat het publiek van Kamyon een uurtje ondergaat en wat vluchtelingen soms dagenlang trotseren om hun leven te kunnen leven.

Smaakmaker:

Els Van Steenberghe