Het verhaal van Latif Ait, de comedian die een takeldienst runde met Fouad Belkacem

Knack Focus blikt terug en biedt de beste verhalen van 2018 opnieuw aan.

Hij stichtte samen met Dyab Abou Jahjah de AEL. Hij runde samen met Fouad Belkacem een takeldienst. Vandaag maakt hij comedy.

Lees hier de rest van de beste Knack Focus-verhalen uit 2018.

‘Zorg je wel dat mijn intenties er goed uitkomen?’ vraagt Latif Ait. ‘Ik zeg niet dat ik nooit iets fout heb gedaan, maar het was altijd met de beste bedoelingen. Ik meende het nooit slecht. Echt.’ We zitten in zijn woonkamer in Antwerpen, vlak bij Park Spoor Noord. Op de salontafel staan genoeg hapjes en muntthee om comfortabel een hongerwinter uit te zitten.

De afgelopen tien jaar timmerde Ait, na zijn werkuren als gate agent op Zaventem, rustig aan zijn stand-upcarrière en binnenkort gaat zijn eerste zaalshow in première in de Arenberg. De tien jaar die daaraan voorafgingen, liepen enigszins anders. Zo richtte Ait, kind van Marokkaanse migranten, in 2000 samen met Dyab Abou Jahjah de Arabisch-Europese Liga op, brak hij de VRT binnen om achter de rug van Jan Becaus met de Palestijnse vlag te wapperen in Het journaal, werd hij ontslagen als jeugdwerker vanwege zijn affiliaties en begon hij een garage in Boom met voormalig AEL’er en tegenwoordig ook voormalige Belg Fouad Belkacem. Om maar een paar zaken te noemen. In Re:Latif blikt hij terug op zowel zijn jeugd als op die geanimeerde jaren.

Dat hij toch eerder de vis comica van een stand-upper heeft dan van een activist, werp ik voorzichtig op. Ait grijnst. ‘Ik ben ook geen held. Ik dacht mee, ontwierp de vlag, tekende wat cartoons, maar tijdens manifestaties hield ik me toch eerder op de achtergrond. Ik ben hooguit een paar keer administratief aangehouden. Wat ik doorgaans probeerde te vermijden, want ik heb een nogal nerveuze maag. Anderzijds, als je het commissariaat onderkotst, ben je meestal wel de eerste die naar huis mag.’

***

‘Mijn luiheid had mijn dood betekend, hoe onnozel was dat geweest?’ Te elfder ure wroet Ait toch nog op een extra bit voor de show, over de aanslagen op Brussels Airport. ‘Ik prikte dagelijks in, net op de plek waar die bom ontploft is. Op dat exacte moment. Te verstaan: hooguit een paar minuten voor mijn shift begint. (droog) Ik slaap nogal graag uit. Had een collega me niet gevraagd om van shift te wisselen, dan was ik er nu niet meer. Een zeer Vlaamse collega gelukkig, die dus wél ruim op tijd was en daar dus allang niet meer in de buurt was.’ Ait wilde het er eigenlijk niet over hebben, om er niet meer van te maken dan het was. ‘Maar ik kan het gebruiken om nog eens aan te stippen hoe we soms allemaal in hetzelfde schuitje zitten, ongeacht huidskleur of geloof.’

In Re:Latif praat je voor het eerst in tien jaar over je jaren als activist. Zelfs collega-stand-uppers lijken jouw verleden niet echt te kennen. Waarom nu?

Latif Ait: Vandaag ben ik er klaar voor om dit te brengen. Ik heb een soort rust gevonden. En belangrijker, mijn stem. Niet dat mijn comedy de afgelopen tien jaar gratuit was – ik heb het altijd over maatschappelijke thema’s gehad – maar vandaag weet ik ook hoe ik het moet brengen.

Hoe ben jij destijds eigenlijk bij de AEL beland?

Ait: Tijdens een uitwisselingsproject in The Bronx, toen ik nog jeugdwerker was, kwam ik in contact met de ideeën van de Nation of Islam, de Black Panthers en Malcolm X. Wat zij in de VS deden, wilde ik hier toepassen. Maar telkens als ik in Antwerpen iets probeerde te veranderen, werd dat geblokkeerd. Simpel voorbeeld: ik zag in mijn functie goed genoeg hoe jeugdhuizen er louter voor moesten zorgen dat allochtone jongeren uit het zicht bleven. Als ik dat aankaartte, luisterde niemand. De AEL was een andere manier om voor verandering te zorgen. En in Dyab, met wie ik regelmatig voetbalde, zag ik mijn Vlaamse Malcolm X. Maar dat was toen. Vandaag wil ik enkel nog mensen samenbrengen. Ik merk dat mijn waarheid van gisteren niet per se die van morgen is, en dat het dus gek zou zijn om daarvoor te strijden.

Jouw voormalige libero is een lichtjes andere mening toegedaan.

Ait: We hadden het er vorige week nog over – Dyab is nog steeds mijn beste vriend. Hij ziet het inderdaad anders en zal altijd blijven strijden voor verandering. Maar goed, Be.One vertrekt vanuit universele waarden, en dat vind ik wel oké.

Zijn ‘radicale gelijkheid’ voor ras, gender en geaardheid?

Ait: Precies. Daar kun je toch niet tegen zijn?

Was je verbaasd door de lage scores van Be.One op 14 oktober? Er zijn genoeg kiezers die zich niet meer door de traditionele partijen vertegenwoordigd voelen, maar Be.One heeft hen ook niet bepaald kunnen overtuigen.

Ait: In mijn omgeving merk ik vooral hoe allochtonen het geloof in de politiek helemaal verloren zijn, ongeacht de partij. Dat trek je niet recht in één campagne. Maar ik geloof wel in de groeimogelijkheden van Be.One.

Jij en Abou Jahjah zijn samen nog binnengevallen bij de VRT, vertel je in je show.

Ait: Ah nee, Dyab had toen al huisarrest. Maar Karim Hassoun, Youssef Rahimi en ik wandelden inderdaad zo de VRT binnen. We waren bijna zeker dat iemand ons op een bepaald moment wel zou tegenhouden, maar plots stonden we gewoon achter Jan Becaus met een Palestijnse vlag te wapperen in Het journaal. (lacht) Kijkers kregen helaas meteen het testbeeld te zien.

Uiteindelijk werd je ook ontslagen als jeugdwerker omdat je een lezing van onderzoeker Marion van San in een jeugdhuis had gecounterd met een lezing van Abou Jahjah. Een meeting waarbij je ook opriep ‘de wapens op te nemen’, volgens een oud artikel.

Ait: Bullshit. Dat zou ik nooit doen. Alleen leefden we toen in zo’n gespannen tijd dat iedereen meteen klaarstond om elke stap van de AEL voor eigen politieke doeleinden te recupereren. Ludo Van Campenhout in dit geval, toen nog schepen voor Open Vld. Na die passage van Van San, die kritiekloos mocht beweren dat Marokkanen een grotere genetische aanleg tot criminaliteit hebben, zaten onze jongeren met zoveel vragen. Dus nodigde ik Dyab uit. Geen idee of dat slim was, maar dat was wel deel van mijn takenpakket.

Je bespreekt het voorval ook in je show en gooide er in de try-out onder meer een imitatie van een dronken Van Campenhout tegenaan. Daar leek heel veel oprechte rancune in te zitten. Rancune is niet altijd grappig.

Ait: Op de première breng ik die ook niet meer. Ze kwam inderdaad van heel diep, omdat ik nog steeds last heb van zijn foute beslissing. Ik werk graag met jongeren en deed die job doodgraag. Na mijn ontslag ben ik in een zwart gat gevallen. Ik had toen net zo goed een Fouad Belkacem kunnen worden. Ik was kwaad, had pijn, was de teugels van mijn leven kwijt en begreep Van Campenhouts beslissing niet. Een paar verkeerde YouTube-filmpjes op het verkeerde moment en ik was misschien ook beginnen uit te halen.

Wat hield je uiteindelijk tegen?

Ait: Een goede entourage en familie doen veel. Ik ben niet slimmer of beter dan Fouad, ik was gewoon beter omringd.

***

‘Fouad was een foemp, maar wel een toffe foemp. Ik zal daar echt niet om liegen. Anders had ik toch nooit een garage met hem geopend?’ Ait wordt plots bloedserieus. ‘Ik móét het ook over hem hebben op het podium, over wie hij was toen ik hem kende bij de AEL, vóór Sharia4Belgium. Want het probleem met geschiedenis is dat we maar zelden echt alles opschrijven. We dreigen enkel Belkacems slechte kanten te onthouden, maar het is even belangrijk te beseffen dat hij vroeger een normale, grappige onnozelaar was. Als je toekomstige generaties een eenzijdig verhaal inlepelt, zullen we keer op keer dezelfde fouten maken. Dat werkt trouwens in beide richtingen: als je de rottige kanten van Mandela of Moeder Teresa uit de geschiedenisboeken laat, roepen ze die over honderd jaar uit tot profeten. Schrijf alles op, zonder selectie, en laat de volgende generaties oordelen wat goed of fout was.’

Hoe groot acht je de kans dat de volgende generatie de misdaden van Belkacem best oké zal vinden?

Ait:(snel) O nee, dat bedoel ik niet. Maar je moet het volledige verhaal hebben om te kunnen begrijpen waarom Belkacem doorgeslagen is. Wat hij de laatste jaren deed, was geflipt, maar hij is niet als een klootzak geboren, hè. Dat zou niet eerlijk zijn tegenover hem, of tegenover de geschiedenis.

Welke les trekken we uit die geschiedenis? Zonder criminalisering van de AEL was hij geen haatzaaiende foemp geworden?

Ait: (knikt) Maar mensen horen dat niet graag, hè. De AEL wilde de samenleving veranderen, maar wel binnen de grenzen van de democratie en de wet. En wij trokken alle jongeren aan die zich niet helemaal op hun plaats voelden in deze maatschappij. Jongeren zoals Fouad, die ook binnen die krijtlijnen wilde blijven. Tot hij zag dat het zo blijkbaar niet zou lukken. Toen is hij ontspoord. We hebben fouten gemaakt, maar de politiek heeft toen de grootste gemaakt.

Ik wil best geloven dat Belkacem grappig was. Een van de onverwachte gevaren van Sharia4Belgium was net de humor, leert een studie van de Universiteit van Amsterdam. Geen topcomedy, maar pakweg taallessen aanbieden aan Joëlle Milquet is meer humor dan we van een jihadi verwachten.

Ait: (knikt) Fouad was écht grappig. Natuurlijk trekt dat mensen aan. Kijk, het enige dat hij eigenlijk nodig had, was een knuffel. Hij wilde iets bereiken in het leven, hunkerde naar aandacht en elke keer had hij het gevoel dat hem dat ontnomen werd. Het faillissement van onze garage zal ook wel niet geholpen hebben. Hij heeft met Sharia4Belgium alleen de verkeerde spotlight gekozen.

Houdt het volgens jou steek dat Belkacem de Belgische nationaliteit werd ontnomen, terwijl hij hier geboren is?

Ait: In feite zeg je aan mij en iedereen van de tweede of derde generatie: ‘Integreer zoveel je wil, maar wij houden lekker een dikke stok achter de deur.’ Moet ik mijn kinderen nu vertellen dat ze Belg zijn, maar toch niet echt? (zucht) Dat vonnis maakt vooral dat ik nog vaker dan vroeger denk: ik moet zorgen dat ik altijd één voet in Marokko hou. Wie bovendien liever zijn nationaliteit afneemt dan in te zien dat Fouad een product van onze maatschappij is, bereidt gewoon de komst van de volgende Fouad voor. We willen dit blijkbaar niet zien of oplossen, en we bestraffen liever dan we voorkomen. (denkt na) Ik werkte vroeger ook bij een jeugdhuis hier op de Dam, waar minstens tweehonderd allochtone jongeren kwamen. En dat ging goed. Tot politici dat gesloten hebben. Als – als – ik die jongeren vandaag nog tegen het lijf loop, dan zijn ze gedrogeerd, hebben ze geen toekomstperspectief en zitten ze meestal tussen twee gevangenisstraffen in. Dat zijn al meteen tweehonderd nieuwe problemen die de politiek zelf heeft gecreëerd.

Wordt het geen tijd dat jij je politiek engageert?

Ait: Ik ben destijds nog opgekomen voor Resist, maar ik ben niet gemaakt voor de politiek. Bovendien moet ik dan kiezen tussen comedy of politiek, want die twee zijn niet te combineren. En als Be.One morgen iets doms doet, wil ik daar nog altijd mee kunnen lachen op het podium.

We hebben ook fouten gemaakt, zei je daarnet. Wat noem jij een fout?

Ait: Dezelfde fout die de Black Panthers gemaakt hebben in de VS. We waren er zo hard van overtuigd dat het ‘onze’ strijd was dat we iedereen die ons enigszins wilde helpen afhielden. ‘Nee nee, dit is ons clubje: wij zullen het wel doen.’

In je show heb je het ook over de Nederlandse veroordeling van de AEL in 2006 voor het verspreiden van een cartoon van jouw hand. Een cartoon waarin Hitler in bed ligt met Anne Frank en zegt: ‘Schrijf dit maar in je dagboek.’ Was dat ook een fout?

Ait: We wilden een antwoord formuleren op de verspreiding van de Deense Mohammedcartoons. Die vielen zogezegd onder satire en vrije meningsuiting, en moslims moesten dat maar slikken. Wij hebben het toen gewoon omgedraaid, om aan te tonen dat niet alleen moslims lange tenen hebben. Iedereen heeft heilige huisjes.

Je moet met vrijwel alles kunnen lachen, maar hoe delicater het thema, hoe beter de grap moet zijn. Mohammed met een bom op zijn hoofd was niet grappig, maar die cartoon ook niet.

Ait: Akkoord. Maar net zoals bij de Mohammedcartoon ging het ons niet om de lach, maar om de provocatie. Om mensen op de hypocrisie te wijzen.

Belangrijker: het ging om een reeks van drie cartoons, waarvan diegene die jij in je show toont de minst ranzige is, terwijl de andere twee de Holocaust weinig subtiel banaliseren.

Ait: Da’s waar. (denkt na) Het was niet mijn bedoeling die te verzwijgen. En door die te weg te laten verdraai ik de waarheid eigenlijk. (beslist) Ik stop ze er nog in voor de première. Ik had trouwens nog andere cartoons getekend – over vrouwenrechten bijvoorbeeld -, maar ik snap dat de AEL er destijds net die drie uitkoos.

Hoe ga je die verantwoorden op het podium?

Ait: Niet. Ik ben geen antisemiet, hè. En ik wil me bij deze verontschuldigen aan iedereen die daar toen aanstoot aan genomen heeft. Maar destijds leek me het een zinnig antwoord en een tegenwicht tegen die Deense cartoons. Als zij mogen lachen met onze god, dan mag ik ook met hun taboes lachen. Mijn intenties waren goed. Echt. Heb ik al gezegd dat dat zowat de rode draad doorheen mijn leven is?