‘Grief & Beauty’ (NTGent): Milo Rau brengt beeldschone ode, maar broos theater

Milo Rau zette zijn tanden in een thema waar niemand aan ontsnapt: de dood. Het resultaat is Grief and Beauty, een voorstelling met machtig beelden en oprechte verhalen. Het is een beeldprachtig eerbetoon, maar broos theater.

Deze zomer overleed in Gent mevrouw Johanna B. Ze stouwde haar leven 85-jarige leven vol gelach, naastenliefde, naaiwerkjes en koorgezang. Zelfs op de scène van NTGent schitterde ze, als deel van een koor. Bij haar zelfgekozen dood – die ze met een minzame glimlach om de lippen verwelkomde – was de camera van Milo Rau met rakend respect aanwezig. Haar dood vormt het hart van Grief and Beauty.

Een pienter ogende Johanna – met stralende levensgenietersogen – staart je vanop dat scherm aan terwijl je de zaal binnenkomt. De voorstelling speelt in een filmset. Zo lijkt het. Rau plaatst de badkamer naast de woonkamer – met ziekenhuisbed – en daarnaast komt de keuken. Een camera staat langs de zijkant en filmt de acteurs live. Die filmbeelden verschijnen op het scherm dat centraal boven de scène hangt.

Die filmische aanpak is geen verrassing. Sinds enkele jaren hanteert Rau een specifieke methodiek: hij laat acteurs live op de scène een brok werkelijkheid naspelen waarin ze hun eigen levensverhaal verwerken. De camera fungeert daarbij als een extra speler die door in- of uit te zoomen datgene wat op het podium gebeurt aanvult. Dat leverde onder meer het indrukwekkende La Reprise (2018) en Familie (2020).

Diezelfde tactiek zet Rau ook hier in. Na Familie , dat focuste op zelfmoord, is Grief and Beauty het tweede deel van Rau’s ‘Trilogie van het private leven’. Maar, dit keer hapert de toverformule. Nochtans beschikt hij met acteerbeloften Arne De Tremerie en Princess Isatu Hassan Bangura over twee ijzersterke vertellers die subtiel flirten met de camera en pareltjes van scènes spelen. Nochtans glanzen de rouw- en afscheidverhalen van de andere spelers – gepensioneerd dierenarts Anne Deylgat en gepensioneerd boekhouder Staf Smans – nog na van de tranen. Nochtans is het sterven van Johanna rakend en sereen in beeld gebracht. En Rau ontfutselde de natuur een prachtig filmbeeld van een door de zon gekuste, wiegende weelderige boomkruin. En het mistige eindbeeld is pure nevelpoëzie. Bovendien zorgt cellist Clémence Clarysse voor een ingetogen soundscape. Rau kiest hier verrassend resoluut voor een tedere, poëtische aanpak. Dat is wennen voor ons én voor hem.

Want ook al is er aan rouw en schoonheid geen gebrek, toch overtuigt Grief and Beauty niet helemaal. De structuur van de voorstelling is een wat rammelige ‘en-structuur’. Rau plaatst het verhaal van Johanna naast de persoonlijke verhalen van zijn vier spelers. Daarnaast vertolken de vier spelers een gezin waarin een bedlegerige man terminaal ziek blijkt en kiest voor euthanasie. Rau plaatst alles ongepolijst naast elkaar. Je kijkt en luistert vol mededogen. Maar zo perfect uitgebalanceerd de filmbeelden zijn, zo slordig is zijn spelersregie. Hij polijst het spel van zijn spelers niet. Dat maakt hen te kwetsbaar en daardoor niet altijd even overtuigend. Daar wringt het schoentje.

‘Er mag gehuild worden maar geen drama a.u.b.’, vroeg Johanna met de glimlach rond de mond en het kleur van de nakende dood op het gezicht. Dat, overtuigend drama – in de betekenis van ‘acteerwerk’ -, is wat hier ontbreekt. Dat zorgt voor een leemte die Rau niet geheel opgevuld krijgt met (visuele) poëzie. ‘Wanneer ik morgen doodga, vertel dan aan de bomen hoeveel ik van je hield. (…) Maar zeg het aan geen mens, ze zouden je niet geloven.’, dichtte Hans Andreus in zijn beroemde gedicht Voor een dag van morgen.

Milo Rau’s Grief and Beauty is een beeldschone, maar broze poging om in alle tederheid aan de bomen én aan de mensen te vertellen hoe een schoon leven ook met een schone dood kan/mag bekroond worden.